Balans van de week: van magisch denken tot onverwachte doorbraak in brexit

Wat in het begin van de week nog ondenkbaar leek, is het aan het einde van de week plots realistisch. Een brexit-akkoord ligt weer op tafel omdat de Britse premier Boris Johnson onverwacht veel water in de Ierse wijn wil doen.

Dinsdag. Harde brexit of Corbyn. Zoals de kaarten aan het begin van de week liggen, rest de Britten die twee opties. Het is kiezen tussen de pest en de cholera, want een no-deal-brexit is een dure affaire, maar een linkse Labour-regering onder leiding van Jeremy Corbyn is zo mogelijk een nog duurdere uitkomst voor de Britse economie. De milde tussenweg van een onderhandelde brexit lijkt definitief van tafel. De zogenaamde backstop blijft een onoverkomelijke hindernis. De backstop houdt in dat er geen fysieke grens komt tussen Ierland en het Britse Noord-Ierland. Voor de Europese Unie is dat een rode lijn waarover niet kan worden onderhandeld. Geen grens betekent dat Noord-Ierland in de Europese douane-unie moet blijven. Dat betekent dat het hele Verenigd Koninkrijk voor onbepaalde tijd in de douane-unie moet blijven, wat impliceert dat het Verenigd Koninkrijk gebonden blijft aan Europese handelsverdragen, maar niets meer in de pap te brokken heeft in de Europese besluitvorming. Dat statuut van ‘vazalstaat’ laat de Britten steigeren. Het Britse parlement stemde de deal van Theresa May tot drie keer toe weg, precies omdat die deal het Verenigd Koninkrijk voor onbepaalde tijd in de douane-unie hield. Een andere optie is dat enkel Noord-Ierland in de douane-unie blijft en de rest van het Verenigd Koninkrijk niet. Maar dat betekent dat het Britse imperium nog een stukje van zijn grandeur van weleer moet opgeven.

Boris Johnson dacht dat hij Noord-Ierland wél uit de Europese douane-unie kon losweken, maar ook hij komt van een kale kermis thuis. In een telefoongesprek maakt de Duitse bondskanselier Angela Merkel nogmaals duidelijk dat de Europese Unie niet zal toegeven op de backstop. Het voorstel van Johnson om met behulp van technologie een fysieke grens te vermijden, wordt door Europa gezien als ‘magisch denken’. Waarom zou de Europese Unie ook toegeven? Als Johnson straks het onderspit delft in nieuwe verkiezingen komt er een zachte brexit die Europa wil. Als Johnson straks de verkiezingen wint, is het uitgangspunt niet anders dan vandaag. Johnson is dus niet de enige die strategische spelletjes speelt.

Zonder deal is Boris Johnson wettelijk verplicht op de Europese top van 19 oktober opnieuw uitstel voor de brexit te vragen, tot 31 januari. Johnson houdt voorlopig vast aan de ‘do or die‘-strategie om op 31 oktober uit de EU stappen, met of zonder deal. De meest waarschijnlijke uitkomst van dat potje blufpoker is dat er nieuwe verkiezingen komen in het Verenigd Koninkrijk, met als inzet de keuze tussen de harde no-deal-brexit van de Conservatieven en de zachte brexit van Labour. Ook een nieuw referendum wordt niet uitgesloten, maar voorlopig is er weinig appetijt om die doos van Pandora te openen. Johnson voelt zich intussen gesterkt door de peilingen die hem een almaar grotere aanhang voorspiegelen. De Britse premier speelt intussen een blame game en schuift de schuld van een harde brexit in de schoenen van het parlement, de Europese Unie en het establishment. Het eindspel is begonnen, maar het heeft weinig kans op een goede afloop. De toestand doet denken aan deze Ierse grap. Een man is totaal verdwaald op het Ierse platteland en vraagt aan een lokale inwoner de weg naar Dublin. Die denkt lang na, fronst de wenkbrauwen en zegt dan: “Wel, ik zou niet van hier vertrekken.”

Woensdag. Het leven is niet eerlijk. De winsten van technologiereuzen als Facebook, Apple, Amazon of Netflix blijven vaak buiten het schot van de fiscus. Dat kan ook moeilijk anders, want de fiscus moet de strijd met die wereldwijd opererende titanen aangaan met een wetgeving die dateert uit de jaren twintig. Voor big tech is het een koud kunstje om de bedrijfswinsten te versluizen naar die landen waar de winst het minst wordt belast. Ook voor multinationals die globale merken uitbaten, zoals autoproducten of luxemerken, is het niet moeilijk winsten te versassen naar bijvoorbeeld Ierland, waar de vennootschapsbelasting heel laag is. Fair is anders. De OESO, de club van de westerse landen, vindt dat het welletjes is geweest. De OESO heeft een aantal voorstellen klaar om de multinationals meer belastingen te doen betalen. De winnaars zijn de grote landen zoals de Verenigde Staten, China en Duitsland, gezien de betrokken multinationals veel business doen op hun grondgebied maar er weinig belastingen betalen. De verliezers zijn de kleinere landen die, zoals Ierland, hoofdkwartieren aantrekken met een soepel fiscaal beleid. De OESO stelt voor dat elk land het recht krijgt een deel van de bedrijfswinsten te belasten, ook als het bedrijf geen fysieke aanwezigheid heeft in dat land. België zou een groter deel van de winsten van Google kunnen belasten, in verhouding tot de omzet die het haalt bij Belgische klanten. De OESO hoopt een akkoord te bereiken tegen eind januari 2020. Komt er geen akkoord, dan is de kans groot dat grotere landen individuele initiatieven nemen om een digitale omzettaks in het leven te roepen.

Donderdag. Dealdag. Het Belgische farmabedrijf UCB koopt voor 2 miljard euro het Amerikaanse biotechbedrijf Ra Pharmaceuticals. Dat is een stevig prijskaartje, want UCB betaalt meer dan het dubbele van de beurskoers. UCB is vooral uit op een geneesmiddel dat Ra Pharmaceuticals ontwikkelt tegen een zeldzame spierziekte. Het is een nog onontgonnen markt die een miljardenomzet belooft. En opvallend, UCB neemt op die manier de handschoen op tegen het Belgische biotechbedrijf argenx, dat het verst gevorderd is in de ontwikkeling van een geneesmiddel tegen die spierziekte. “UCB had beter argenx overgenomen”, besluit Danny Reweghs.

Vrijdag. Toont Ierland dan toch de weg naar een brexit-deal? Overleg tussen Boris Johnson en de Ierse premier Leo Varadkar levert onverwacht een doorbraak op. Varadkar spreekt over “veelbelovende en positieve” gesprekken. Boris Johnson zou dan toch bereid zijn Noord-Ierland in de Europese douane-unie te laten. De explosieve grenskwestie zou op die manier kunnen worden ontmijnd. Dat zou voor de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk de weg vrijmaken om nog voor 31 oktober een brexit-akkoord te sluiten. De voorwaardelijke wijs blijft echter zeer belangrijk. De toegeving zal op stevig protest botsen bij de harde brexiteers in de eigen conservatieve partij, en bij de Noord-Ierse Democratische Unionistische Partij, een bondgenoot van de conservatieven. Europees president Donald Tusk reageert gematigd optimistisch: “Ik heb veelbelovende signalen gezien. Maar het Verenigd Koninkrijk heeft nog geen werkbaar en realistisch voorstel op tafel gelegd.” De Europese Unie zet wel het licht op groen voor intensieve onderhandelingen. Wordt vervolgd.