‘Volkswagen lijdt aan inteelt’

Volkswagen Groep stoelt voor een groot deel op vertrouwen. Maar wat dit bedrijf zo sterk maakt, is meteen ook zijn achilleshiel. Het ontbreekt de onderneming aan een efficiënt controlesysteem, oordeelt Trends-redacteur Wolfgang Riepl.

Sinds begin deze week een schandaal uitbrak bij Volkswagen, wordt meteen ook het solide Duitse economisch systeem met het badwater weggegooid. Met één pennentrek verdwijnt tevens het kwaliteitslabel Made in Germany in de vuilnisbak van de geschiedenis.

Waarom? Volkswagen is een schoolvoorbeeld van een berensterke onderneming. Terwijl tijdens de zware recessie na de bankencrisis alle West-Europese producenten van middenklassewagens bijna over de kop gingen, bouwde de onderneming van ‘das Auto’ aan een steeds sterkere marktpositie. Een op de vier nieuwe wagens in West-Europa behoort tot de groep, die niet enkel het merk Volkswagen, maar bijvoorbeeld ook Audi, Skoda of Porsche overkoepelt. En als geen ander automerk profiteerde de Volkswagen-groep van de voorbije boom in de groeilanden. Met dank aan de vandaag zo verguisde CEO Martin Winterkorn, die gisteren ontslag nam.

Tot zover de mooipraterij. Wat dit bedrijf zo sterk maakt, is meteen ook zijn achilleshiel. Het ontbreekt de onderneming aan een efficiënt controlesysteem. Volkswagen Groep stoelt voor een groot deel op vertrouwen en een – vaak terecht – geloof in eigen kunnen. Maar vertrouwen komt te voet en vertrekt te paard.

Inteelt is de boosdoener in deze groep, die nochtans 600.000 werknemers telt. De Volkswagen Groep kent het probleem van zoveel familiebedrijven: de opvolgingsproblematiek. Ruim de helft van de aandelen van de groep is in handen van de families Piëch en Porsche. Maar de relatie tussen die twee loopt stroef, met familieleden die elkaar niet langer kunnen luchten, laat staan dat ze elkaar nog spreken.

Eind april moest de 78-jarige voorzitter van de raad van bestuur, Ferdinand Piëch, opstappen. De familiale patriarch had geprobeerd nog snel even zijn vrouw, een ex-kinderoppas, naar het voorzitterspluche door te schuiven. Maar wat Piëch uiteindelijk de das omdeed, was zijn onverholen kritiek op CEO Martin Winterkorn. Ook die is inmiddels al 68. Normaliter zou hij tot 2018 aanblijven. Heeft een man van 72 nog voeling met de nieuwste trends in autoland? Kan hij nog een groep met 600.000 werknemers sturen, die de ambitie heeft in 2018 de grootste van de wereld te zijn? Het uitstootschandaal besliste er anders over.

Waarom krijgt de mastodont Volkswagen maar geen vat op de interne gang van zaken? Zowat om de tien jaar schudt een immens schandaal het concern door elkaar. In de jaren negentig was er het schandaal rond aankoopdirecteur José Ignácio López. Hij bracht bij zijn overstap van Opel bedrijfsgeheimen mee. In 2005 wankelde het hele systeem van Duitse Mitbestimmung, de symbiose van werkgevers en vakbonden, die samenwerken aan de langetermijngroei van een bedrijf, toen bleek dat de vakbonden bij Volkswagen werden gepaaid met luxereizen, gekoppeld aan bordeelbezoeken. De toenmalige personeelsdirecteur was Peter Hartz, de man achter het grootschalig hervormingsprogramma dat van Duitsland opnieuw de economische motor van Europa maakte.

Heeft Volkswagen lessen getrokken uit die schandalen? Als we Martin Winterkorn mogen geloven, was hij niet op de hoogte van de affaire. “Het spijt me vreselijk dat we het vertrouwen hebben geschonden van onze klanten. Want vertrouwen is ons belangrijkste actief”, jammerde de CEO zondag nog. Is dat zo? Winterkorn had zich beter gehouden aan het motto van Vladimir Lenin: “Vertrouwen is goed, controle is beter”.