Open brief aan ministers Peeters, Van Overtveldt en Borsus: ‘Zelfstandige bankiers worden vergeten’

En de zelfstandige agent? En zijn werknemers? Jammer maar helaas…

Mijnheer de minister, ING heeft gisteren een bijzonder zware herstructurering aangekondigd. 3150 jobs staan op de helling. Van de 1250 kantoren zou ING er op een termijn van vijf jaar nog 650 overhouden. Van de 458 eigen kantoren zouden er nog 150 à 160 overblijven. Het spreekt voor zich dat dit enorme banenverlies de nodige aandacht en verontwaardiging teweegbrengt.

Maar dit betekent ook dat men mag rekenen op meer dan 300 – en wellicht veel meer – zelfstandige agenten die zullen verdwijnen. Ook zij stellen mensen te werk. En het valt ons op: dit verhaal lijkt bijna marginaal. De zelfstandige agenten die een belangrijke stakeholder zijn, worden momenteel op geen enkele manier betrokken, laat staan geïnformeerd.

Nochtans zijn de meeste banken al geruime tijd bezig met de herstructurering van hun kantorennet. Eind 2015 waren er al 731 agenten minder dan begin 2011. En dit jaar zijn er opnieuw heel wat minder. Aangezien zij ook mensen tewerkstellen, betekent dit ook hier een ernstig jobverlies. Omdat dit minder spectaculair is dan de plotse aankondiging van het schrappen van 3150 banen, krijgt dit fenomeen geen aandacht.

Het aantal zelfstandige bankagenten blijft nochtans jaar na jaar dalen. De commissies van de zelfstandige bankagenten worden elk jaar naar beneden gebracht. Heel wat agenten snoeien noodgedwongen in hun personeelsbestand om de zaak draaiende te kunnen houden. Veel bankagenten kunnen het op die manier niet volhouden en zien geen andere opties dan hun zaak over te laten of samen te gaan met een andere agent. Andere agenten worden gedwongen een agentschap over te nemen en dus een investering te doen zonder de zekerheid dat deze investering nog zal kunnen worden terugverdiend. Dit alles zet de overblijvende zelfstandige bankagenten onder een gigantische druk.

Men kan er immers niet rond dat de banken hun agentennet willen uitdunnen zonder er zelf voor te betalen. Dit ligt mede aan de basis van de strategie om de agenten onder druk te plaatsen. Van agenten die het moeilijk krijgen, wordt gehoopt dat ze er zelf de stekker zullen uittrekken. Maar zo eenvoudig is het niet. Vaak hebben agenten – meestal onder druk van de bank – geïnvesteerd in hun agentschap en moeten ze nog zware leningen afbetalen. En niet te vergeten: als de agent de samenwerking zelf stopzet, heeft hij geen recht op een vergoeding voor zijn klantenportefeuille en kan hij het eerste half jaar niet voor een andere bank aan de slag. Indien er bedienden zijn die nog een opzegvergoeding moeten ontvangen – en dat is bijna altijd het geval – is dit scenario sowieso quasi onmogelijk. En de zaak overlaten aan een collega is verre van vanzelfsprekend want ook hier moeit de bank zich in de gesprekken. Deze onderhandelingen kunnen op zich al zenuwslopend zijn.

Daarbij komt nog dat heel veel agenten waarover het gaat, 50-plussers zijn die niet zomaar een andere job binnen of buiten de sector kunnen vinden. En waar de politici gevoelig zijn voor werknemers in die situatie, stellen we geen enkele empathie vast met deze groep bankagenten die ook problemen heeft om nog elders aan de slag te geraken. En vaak kunnen zij niet terugvallen op een werkloosheidsuitkering.

Mijnheer de minister, BZB heeft deze toestanden al meermaals aangeklaagd bij u en uw collega-ministers en bij beide financiële waakhonden, maar zonder resultaat. Integendeel, de Nationale Bank waarschuwt banken dat ze een oplossing moeten zoeken voor de lage rentabiliteit in de sector en heeft gewezen op de noodzakelijke uitdunning van het aantal kantoren. Van deze kant hoeven de agenten alvast niet op steun rekenen.

Hoeft het dan te verbazen dat de zelfstandige bankagenten meer en meer in zak en as zitten? Ze ondervinden als geen ander de gevolgen van de besparingen in de banksector, maar worden nergens als stakeholder erkend en al zeker niet door de politiek.

BZB blijft overal op deuren kloppen – ook op uw deur – maar kan momenteel vaak niet anders dan het ergste proberen te voorkomen door de individuele agenten en de eventuele vriendenkringen van agenten bij te staan op juridisch en tactisch vlak.

Maar zo denkt u wellicht, er komen toch zelfstandigen bij? ING en BNP Paribas Fortis hebben het over een verzelfstandiging van hun kantoren, dus bedienden die voortaan als zelfstandige agent zouden verder werken. Gaan we er nog vanuit dat bedienden uit vrije keuze de overstap maken, dan nog stellen we vast dat de zelfstandige bank- en verzekeringsagent in een duidelijk ondergeschikte positie zit ten opzichte van de bank of verzekeraar waarmee hij een contract moet afsluiten. Andere handelsagenten of franchisenemers die ook in een ondergeschikte positie zitten, genieten van een wettelijke bescherming doordat de partij met wie ze gaan samenwerken verplicht is heel wat cruciale informatie voorafgaand te verstrekken. Het contract moet hen een maand op voorhand worden bezorgd en in een apart document moeten de belangrijkste bepalingen worden opgenomen samen met cruciale gegevens die een correcte beoordeling van het contract mogelijk maken (hoe staat de contractspartij ervoor, de vooruitzichten voor de komende jaren met betrekking tot het distributienetwerk, de investeringen die initieel en in de loop van de samenwerking zullen worden gevraagd, de berekeningswijze van de vergoeding of commissies, de kosten die zullen worden aangerekend, etc.). De wetgever heeft de bank- verzekeringsagenten als enige groep expliciet uitgesloten van deze bescherming. Gezien hun beter opleidingsniveau zouden zij deze cruciale informatie en de bedenktijd van één maand niet nodig hebben (sic!).

Het hoeft geen betoog dat we hier een recept voor rampspoed hebben. Er zijn tal van voorbeelden van startende zelfstandigen die investeren in hun zaak en na twee of drie jaar worden opgezegd. Als zelfs ervaren agenten nog contracten ondertekenen waarvan achteraf blijkt dat de samenwerking veel negatiever uitdraait dan voorzien, hoe kunnen we dan verwachten dat bedienden voldoende sterk zouden staan om een evenwichtig contract te onderhandelen met de partij die voorheen nog hun werkgever was?

BZB heeft u en uw collega-ministers aangeschreven en opgeroepen om de wet dringend aan te passen zodat ook startende bank- en verzekeringsagenten net zoals andere handelsagenten recht hebben op de cruciale informatie alvorens zo’n belangrijk contract te ondertekenen.

Mijnheer de minister, wanneer u langsrijdt bij het zelfstandige bankkantoor in uw gemeente, denkt u ook eens aan de agent die zorgt voor tewerkstelling en voor wie geen enkele minister opkomt?

Beroepsvereniging van Zelfstandige financiële Bemiddelaars (BZB)