Hoe de Europese batterijenmarkt zich voorbereidt op de doorbraak van de elektrische wagen

De elektrische wagen staat op het punt de Europese wegen te veroveren, en dus moet de batterijproductie volgen. De verwachtingen zijn groot: tegen 2025 zou een omzet van 250 miljard euro mogelijk zijn. Dat vergt gigantische investeringen en slechts een paar grote groepen kunnen die aan. Maar ook enkele Belgische topbedrijven kunnen een graantje meepikken.

Een batterijproductie van 10 gigawatt, waarop circa 200.000 elektrische voertuigen kunnen rijden, vergt ongeveer 1 miljard euro aan investeringen, luidt het richtsnoer. Daardoor kunnen alleen de grote consortia, gesteund met overheidsgeld, de financiering aan.

De batterij is het belangrijkste onderdeel van een elektrische wagen, goed voor een derde van de waarde. “De batterij is het goud van de elektrische wagen”, zegt Denis Gorteman, CEO van D’Ieteren Auto, de invoerder van de merken van Volkswagen Groep.

Europa bouwt

Europa heeft grootschalige batterijproductie in de steigers staan, al zijn lang niet alle initiatieven gefinancierd met Europees geld. Automotive Cell Company is een joint venture van de Franse autoproducent PSA (Citroën, Opel en Peugeot) en Total. De Franse energiereus heeft een batterijendochter, SAFT. Het consortium investeert, met overheidssteun van Duitsland, Frankrijk en de Europese Commissie, 5 miljard euro. Frankrijk en Duitsland leveren daarvan 1,3 miljard euro overheidssteun. Naast onder meer een proeffabriek en een onderzoeks- en ontwikkelingscentrum (O&O), komen er twee grote fabrieken: in het Franse Douvrin en in het Duitse Kaiserslautern. De productie zou starten in 2023. Tegen 2030 moet de productiecapaciteit 48 gigawatt bedragen, goed om per jaar één miljoen elektrische wagens uit te rusten. Daarmee zou Automotive Cell Company 10 procent marktaandeel in Europa verwerven.

Het Chinese beursgenoteerde CATL is de grootste fabrikant van lithium-ionbatterijen voor elektrische wagens. De eerste fabriek buiten China vestigt CATL in het Duitse Erfurt. Daar is ook een O&O-centrum. De investering bedraagt 1,8 miljard euro, de eerste batterijen worden verwacht in 2022. De productiecapaciteit zou tot 24 gigawatt groeien, goed voor een half miljoen elektrische wagens. CATL heeft onder meer Daimler, Renault en Volvo Car als klant. CATL zal onder meer de batterijcellen leveren voor de elektrische EQS, die Mercedes Benz in 2021 lanceert. Het superpremiummodel zou een actieradius hebben van meer dan 700 kilometer.

LG Chem, het grootste chemieconcern in Zuid-Korea, doet vandaag een groot deel van de Europese elektrische wagens rijden. De batterijfabriek in het Poolse Wroclaw Polen produceert sinds 2016 de batterijen voor elektrische wagens. Zowel de Audi e-tron, de Porsche Cayenne als de Renault Zoë kunnen niet zonder LG Chem. Het kan de vraag naar batterijen niet volgen, en dus breiden de Zuid-Koreanen sterk uit. Ze investeren 1,25 miljard euro in Wroclaw. De productiecapaciteit gaat van 15 naar 65 gigawatt per jaar. Eind 2022 zouden 6000 mensen in de fabriek werken.

Het Zweedse Northvolt werd in 2016 opgericht met als aandeelhouders onder meer de industriële reuzen ABB en Siemens, de Duitse autoproducenten BMW en Volkswagen Groep, Scandinavische pensioenfondsen en Goldman Sachs. Na een kapitaalronde de voorbije zomer heeft Northvolt ruim 3 miljard euro voor de bouw van twee lithium-ionbatterijfabrieken. Die komen in het Zweedse Skelleftea en het Duitse Salzgitter. In Skelleftea wordt een productiecapaciteit verwacht tot 40 gigawatt, en de productie zou starten in 2021. De fabriek in Salzgitter heeft een productiecapaciteit van 20 gigawatt, en de productie zou starten in 2024. In 2030 wil het bedrijf 25 procent marktaandeel hebben in Europa, goed voor een jaarlijkse productiecapaciteit van 150 gigawatt. Salzgitter wordt het batterijenfabriekje voor Volkswagen Groep. De Europese marktleider zet volop in op elektrische wagens. Ook BMW sloot een langetermijncontract met Northvolt, ter waarde van 2 miljard euro. De batterijcellen voor het Duitse premiummerk worden vanaf 2024 gemaakt in de Zweedse fabriek van Northvolt.

Het Zuid-Koreaanse Samsung heeft sinds 2017 een batterijfabriek in de buurt van Boedapest. In eerste instantie is de capaciteit goed voor 20.000 elektrische wagens. Tot 2030 pompt Samsung 1 miljard euro in de uitbreiding.

België heeft geen grote batterijenfabriek. “Bij zo’n vestiging spelen diverse factoren, zoals competitiviteit, loon- en energiekosten, milieuaspecten”, zegt Ben Van Roose, manager manufacturing bij de technologievereniging Agoria. “Je hebt ook een gigantische open ruimte nodig. Maar misschien ontbrak het ons land wel wat aan ambitie? Andere regio’s koppelen duidelijk hun ambities in de batterijwaardeketen aan de nodige steun.”

Voorlopig geen oververhitting

Automotive Cell Company verwacht dat in 2030 Europa 400 gigawatt aan batterijen kan bouwen. Dat is vijftien keer meer dan vandaag, en jaarlijks zouden daarmee circa tien miljoen wagens uitgerust kunnen worden. Het Duitse onderzoeksinstituut Roland Berger zegt dat elektrische en hybride wagens in 2030 de helft van de autoproductie betekenen. Het ziet de batterijproductie van 2018 tot 2030 jaarlijks met een vijfde groeien.

De huidige bouwplannen wijzen voorlopig dus niet op een fundamenteel oververhitte batterijenmarkt. De verkoop van nieuwe auto’s en vrachtwagens in Europa schommelt al jaren rond 19 miljoen voertuigen. 2016 was het laatste uitstekende jaar, met meer dan 20 miljoen voertuigen. De coronacrisis betekende een klap. Volgens European Automobile Manufacturers Association (ACEA) daalde de Europese automarkt in het eerste halfjaar met ruim een derde. Het elektrische segment groeide daarentegen sterk.

Inmiddels in de Belgische autofabrieken

Voor de twee Belgische autofabrieken, Audi Brussels en Volvo Car Gent, is het elektrische segment belangrijk. Vorst bouwt sinds 2018 de eerste elektrische wagen van het Duitse premiummerk, de Audi e-tron. Die werd vorig jaar gelanceerd, en is in België na de Tesla 3 de meest verkochte elektrische wagen. In Europa is het de best verkochte elektrische SUV. In de eerste helft van 2020 stokte weliswaar de productie in Brussel. Er werden 15.231 wagens geassembleerd, versus 16.978 in de eerste helft van 2019.

“De coronacrisis is de belangrijkste oorzaak”, zegt woordvoerder Peter D’Hoore. Toch was dat niet de enige reden. In februari was er een tekort aan batterijen. Audi Brussels wil niet zeggen wie zijn leveranciers zijn, maar de batterijen komen van LG Chem in Polen. Die fabriek kan de enorme vraag in Europa niet aan. “Vandaag werken we weer in het geplande tempo, met iets meer dan 3000 werknemers”, besluit Peter D’Hoore.

Ook Volvo Car Gent met zijn 6500 werknemers krijgt zijn batterijonderdelen van LG Chem in Polen. Vanaf 1 oktober begint de assemblage van de elektrische versie van het model XC40. “In die wagen zit één grote batterij, die bestaat uit 27 batterijmodules. Op kruissnelheid zullen we maximaal 560 XC40’s per week bouwen”, zegt woordvoerder Barbara Blomme. De batterijmodules worden in Gent geleverd, waarna de batterijen in de fabriek worden geassembleerd.

Umicore en Solvay

Het beursgenoteerde Umicore is de belangrijkste Belgische toeleveraar voor batterijen van elektrische wagens. De onderneming levert niet alleen de belangrijke kathodematerialen, maar speelt ook een sleutelrol in diverse Europese allianties. Samen met de Duitse autobouwer BMW en de Zweedse batterijenproducent Northvolt doet Umicore aan onderzoek. “De samenwerking beoogt de duurzame industrialisatie van batterijcellen”, zegt woordvoerder Marjolein Scheers. “Het belangrijkste doel is de vorming van een gesloten kringloop, want we gebruiken gerecycleerde metalen.” Onderzoek naar batterijtechnologie doet Umicore onder meer in een O&O-centrum in Olen. “Het centrum speelt een cruciale rol in het onderzoek en de ontwikkeling van batterijmaterialen, die wereldwijd in onze hoogtechnologische installaties worden toegepast”, zegt de woordvoerder.

Het belangrijkste uithangbordje voor Umicore is de fabriek voor kathodemateriaal in Polen. Die ligt in de buurt van Wroclaw, waar LG Chem de grootste batterijenfabriek van Europa heeft. “De productie start in de eerste helft van volgend jaar. Normaal was dat dit jaar, maar er was vertraging door de coronacrisis. De fabriek zal de groei van onze internationale batterij- en autoklanten in Europa ondersteunen.” Umicore heeft meerjarencontracten met het Zuid-Koreaanse LG Chem (goed voor de levering van 125.000 ton kathodemateriaal), en met Samsung SDI (80.000 ton).

Ook een andere Belgische industriële reus, Solvay, zet sterk in op elektrische voertuigen. De onderneming schat het marktpotentieel op 25 miljard euro omzet. Solvay is een toeleveraar van diverse gespecialiseerde onderdelen van batterijen en batterijtechnologie. Het bedrijf doet batterijen sneller opladen, vergroot de actieradius, en maakt ze hittebestendiger. Solvay werkt ook aan technieken voor lithiumontginning. En het zit in een batterijconsortium, samen met Umicore, de Fransen PSA Groep en SAFT, en de Duitsers Manz en Siemens. Solvay is ook sterk in de recyclage van batterijen. Op 9 september startte de onderneming een joint venture met de Franse beursgenoteerde milieugroep Veolia voor de verwerking van batterijen, samen met onder meer Renault. “De batterijenmarkt blijft groeien”, zegt woordvoerder Peter Boelaert. “We hebben zopas de productiecapaciteit in een Franse fabriek verhoogd. En de volgende jaren komen er nog nieuwe fabrieken bij.”