Grootste ziekenhuisschip ter wereld Global Mercy wordt klaargestoomd in Antwerpen

De internationale hulporganisatie Mercy Ships legt in de Antwerpse haven de laatste hand aan haar nieuwe ziekenhuisschip. De Global Mercy moet de komende vijftig jaar miljoenen mensenlevens ingrijpend veranderen. Soms met een heel eenvoudige chirurgische ingreep.

Bovenaan op de steile valreep van de Global Mercy stellen we iets opmerkelijks vast: ook een schip kan nog naar ‘nieuw’ ruiken. Op het dek waar we door een groot luik halfweg de romp aan boord komen, is de vloer zelfs nog bedekt met een beschermende folie. “De Global Mercy is splinternieuw. We hebben bij wijze van spreken net de sleutels ontvangen”, vertelt Thomas Dubourcq, de Noorse communicatiedirecteur die als vrijwilliger de komende jaren zal meevaren met de Global Mercy.

Nieuw, al heeft het bijna 200 meter lange schip wel al een eerste zeereis afgelegd van de scheepswerven in het Chinese Tianjin naar de kade in de haven van Antwerpen, waar de boot sinds september wordt omgetoverd in het grootste private ziekenhuisschip ter wereld.

Dat de Global Mercy aan de kade ligt aan het Nautisch Operationeel Centrum van Port of Antwerp was niet gepland. “Normaal zou de afwerking van het schip op de Filipijnen gebeuren, maar door de reisbeperkingen moesten we plots op zoek naar een alternatieve haven”, vertelt Bert van Dijk, de voorzitter van Mercy Ships. Toen hij contact opnam met Jacques Vandermeiren, de topman van het Havenbedrijf Antwerpen, en Annick De Ridder, voorzitter van Port of Antwerp, was een oplossing snel gevonden.

De Haven van Antwerpen geeft de Global Mercy onder meer een gratis ligplaats. Nog zo’n vijftig andere bedrijven uit de haven dragen een steentje bij. De loodsen varen gratis, de douaneafhandeling wordt geregeld, containers worden vervoerd, heftrucks worden uitgeleend en veel personeel uit de haven heeft gehoor gegeven aan de oproep om een handje toe te steken. “Het is een fantastische samenwerking”, stelt Van Dijk verheugd. “Iedereen helpt naar zijn draagkracht, en elke euro die we uitsparen gaat uiteindelijk rechtstreeks naar medische zorgen vor de allerarmsten.”

Hypermodern

Wanneer we verder in de ingewanden van het schip afdalen, komen we op de twee dekken die de komende vijftig jaar het epicentrum zullen vormen. Een paar technici zijn er in de weer met het uitpakken van de peperdure en hypermoderne uitrusting voor zes operatiezalen en een ziekenhuis met 200 bedden. Op de afdeling intensieve zorg geeft weinig weg dat we ons op een schip bevinden en niet in een met de modernste snufjes uitgerust ziekenhuis. Enkel de kleine patrijspoorten misschien. Die zullen patiënten een uitzicht bieden over de oceaan in plaats van over een troosteloze parking.

De Global Mercy is gebouwd in opdracht van Mercy Ships, een ngo die medische en chirurgische zorg toegankelijk maakt voor de allerarmsten in de wereld. Sinds eind de jaren zeventig voerde de organisatie al meer dan honderdduizend gratis chirurgische behandelingen en een half miljoen tandheelkundige ingrepen uit aan boord van haar schepen. Op die medische hulp zaten sommige mensen al jaren te wachten.

De Global Mercy is ruwweg dubbel zo groot zijn als zijn voorganger, de Africa Mercy, die de voorbije jaren langs de kusten van West-Afrika heeft gevaren. Naast de omvang is het voornaamste verschil dat de Global Mercy speciaal gebouwd is voor dit opzet. “Hier zullen we de ziekenbedden tenminste rustig rond kunnen rijden”, krijgen we tijdens de rondleiding te horen.

“Op de Africa Mercy zijn al 32.000 operaties uitgevoerd, maar het blijft een omgebouwde treinferry. Het was ons beste schip, maar niet ideaal”, vertelt Bert van Dijk later. De Nederbelg uit Brugge is na een lange internationale carrière bij onder meer Bekaert, Volvo, Bombardier en Daimler nu als vrijwilliger de voorzitter van Mercy Ships. “Ongeveer tien jaar geleden zijn we beginnen na te denken over een volgende stap. Toen hebben we beslist een nieuw schip te bouwen. Ze vroegen me of we gek waren geworden. Ach, dat heb ik wel vaker gehoord in mijn loopbaan. Daar moet je nooit bang voor zijn”, lacht Van Dijk.

Voornamelijk in Afrika

Mercy Ships is het geesteskind van de Amerikaan Don Stephens. Als ontwikkelingswerker in de Cariben hoorde hij hoe een meisje na een tropische storm de hoop uitsprak dat er een schip zou komen om de slachtoffers te verzorgen. Van Dijk: “We zijn ons heel bewust dat we niet de hele wereld kunnen redden. We kunnen wel beginnen met één iemand, en dan nog iemand, en daarna nog iemand. Zo hebben we al 2,8 miljoen levens veranderd. Daar kunnen er de komende vijftig jaar nog 5 tot 10 miljoen bij komen.”

Sinds 1990 ligt het actieterrein van Mercy Ships voornamelijk in Afrika, waar de organisatie al 47 missies uitvoerde in 13 landen. Op de schepen wordt een breder waaier van chirurgische ingrepen uitgevoerd: van tumoren verwijderen over de reconstructie van misvormde ledematen tot oogoperaties en correcties van hazenlippen. “Wist je dat jaarlijks 17 miljoen mensen overlijden omdat ze geen toegang hebben tot veilige, tijdige en betaalbare chirurgie? Ik weet dat je niet mag vergelijken, maar dat is drie keer zoveel als hiv, malaria en tuberculose samen”, legt Van Dijk uit. “Mensen komen binnen bij ons met grote gezwellen of slecht geheelde brandwonden. Een paar dagen later verlaten ze het schip met een brede glimlach, klaar voor een nieuw leven.”

Een missie duurt tien maanden. Die tijd blijft het schip in een haven liggen en komen ook lokale chirurgen en zorgverstrekkers aan boord voor opleidingen. Mercy Ships heeft al bijna 55.000 lokale zorgprofessionals opgeleid en meer dan 250.000 trainingen in basisgezondheidszorg gegeven. “We varen niet van hot naar her”, vertelt Arjen van der Wolf, markets development coordinator bij de organisatie. “Opleiding wordt steeds belangrijker. Lokale chirurgen kunnen een paar maanden meedraaien op het schip. En we trainen voort ook als het schip er niet is.”

De missie ter plaatse maakt deel uit van een partnerschap van vijf jaar met het land, met als doel de hele gezondheidszorg te verbeteren. “We werken samen met de lokale overheid. Zij moet ons uitnodigen. En er wordt ook wel iets van hen verwacht”, legt Van der Wolf uit. Dat verklaart waarom Mercy Ships nooit Congo aandeed.

Vrijwilligers

Over enkele maanden zet de Global Mercy koers naar Senegal voor zijn eerste missie. Het zal er voor het eerst zij aan zij liggen met de Africa Mercy, die ook in de vaart blijft. In de marge moet een belangrijke conferentie over de toekomst van de gezondheidszorg in Afrika plaatsvinden met alle leiders van de landen waar Mercy Ships ooit het anker gooide.

“Stel je voor, maar 7 van de 54 Afrikaanse landen hebben een gezondheidsplan voor de lange termijn”, duidt voorzitter Van Dijk dat er nog veel werk is in Afrika. Toch merken ze bij Mercy Ships ook een positieve evolutie. “De dingen veranderen snel. Soms komen we terug in een land en hebben ze een bepaald type chirurgie niet meer nodig”, vertelt Gerrit van den Noort.

Hij is het hoofd van de beveiliging op de nieuwe Global Mercy en leidt ons verder rond. We laveren tussen de vrijwilligers. “Nu is het nog rustig, maar elke dag komen er meer mensen aan”, legt hij uit. Aan boord is plaats voor 665 vrijwilligers. Sommige komen een korte tijd. Er zijn bijvoorbeeld chirurgen die in hun vakantie twee weken operaties komen uitvoeren. Andere vrijwilligers blijven voor lange termijn. “Ze tekenen voor een aantal maanden. Maar er zijn ook mensen die veel langer aan boord blijven. Sommigen hebben aan boord hun familie grootgebracht.”

Van den Noort leidt ons een dek hoger rond in de school, waar ook zijn kinderen les zullen volgen. In het rek staan de schoolboeken al netjes uitgepakt. Er zullen zo’n 100 kinderen op de Global Mercy wonen. Naast medisch personeel en leraren gaan er uiteraard ook technici voor het onderhoud van het schip mee, en verder onthaalmedewerkers, keukenpersoneel en een schoonmaakploeg. “Er zullen dagelijks ongeveer 950 mensen aan boord zijn als je de patiënten en lokale hulp, zoals tolken, meetelt”, duidt Van den Noort. Naast de koffiebar – niet hip, het blijft een schip – zien we zelfs een kapsalon ingericht. “Iemand moet al die koppen knippen”, klinkt het droog.

Sponsors

Onder Mercy Ships schuilt een goed geoliede machinekamer. Het hoofdkantoor huist in Zwitserland, de operationele leiding wordt overzien vanuit de Verenigde Staten en daarnaast zijn er nog zestien lokale kantoren voor fondsenwerving en de rekrutering van vrijwilligers. Zo’n uitgesponnen web is nodig, aangezien er 3.000 vrijwilligers per jaar nodig zullen zijn om de twee schepen te bemannen.

Alle vrijwilligers aan boord werken gratis en betalen hun eigen reis- en verblijfskosten. Maar koken kost toch geld. En schepen bouwen nog veel meer. Vers van de werf kost de Global Mercy 126 miljoen euro. Helemaal uitgerust zoals hij de Haven van Antwerpen zal uitvaren, bedraagt het prijskaartje 170 miljoen.

Mercy Ships kan bogen op een pak bedrijfssponsors, zoals mag blijken uit de samenwerking met de Haven van Antwerpen, die ook elk jaar benefietacties opzet. ‘Sponsored by Alcon’, staat er op plaatje bij een van de operatiezalen op de Global Mercy te lezen. De grootste giften komen evenwel van privédonaties, vooral uit de Verenigde Staten waar filantropie veel gebruikelijker is. Ook de Belgen blijken gulle gevers. “In België kunnen we rekenen op 50.000 donoren. Daar zijn we heel trots op. Dat geeft ons een ruggengraat en continuïteit”, besluit Van Dijk.