Er komt sleet op de Ierse vrijbuiter Michael O’Leary (CEO Ryanair)

Met zijn spotgoedkope tickets kreeg Ryanair en zijn CEO Michael O’Leary zo goed als alle Europeanen in het vliegtuig. Maar na ruim twee decennia groei zet een stakingsgolf het zakenmodel voor zijn grootste uitdaging.

Wat Ryanair kapot zou krijgen? Een atoomoorlog in Europa. Een zware vliegtuigcrash. Of het feit dat reizigers de onzin die hij uitkraamt serieus zouden nemen.

Dat vertelde Michael O’Leary aan Siobhán Creaton. De Ierse journaliste schreef in 2004 een boek over de CEO van Ryanair. Maar O’Leary vergat blijkbaar een belangrijke factor: de vakbonden. In 1998 was het al tot een stevige clash gekomen in Ierland. In de zomer van 2017 was het opnieuw prijs. En op vrijdag 10 augustus staakt het Ryanair-personeel in diverse landen in Europa, waaronder België. Alle verzoeningspogingen waren bij het afsluiten van dit nummer mislukt. Liever zou O’Leary beide armen laten afhakken, dan dat hij aan tafel zou gaan met de vakbonden. De hel zou eerst moeten bevriezen.

Dat gebeurde niet. Ryanair heeft vorig najaar vakbonden erkend in Duitsland, Italië en het Verenigd Koninkrijk. Die toegevingen brengen het zakenmodel van bikkelharde lage kosten in het gedrang. In het boekjaar 2018 (van april 2017 tot eind maart 2018) stegen voor het eerst de kosten. Het eerste kwartaal van dit boekjaar was nog alarmerender: terwijl de kosten met bijna een vijfde klommen, stegen de opbrengsten met slechts een tiende.

Elke maand weg

De luchtvaartmaatschappij roept gemengde gevoelens op. Michael O’Leary bracht een revolutie teweeg in de Europese luchtvaart. Het aantal reizigers katapulteerde van 24 miljoen in 2004 naar 130 miljoen vorig jaar. Passagiers die voordien een keer per jaar hun familie bezochten of met vakantie gingen, konden met de spotgoedkope vliegtickets van Ryanair plots elke maand weg.

Michael O’Leary is ongetwijfeld de motor achter dat model. Zonder hem valt of staat Ryanair, zegt Siobhán Creaton. En te weten dat O’Leary de luchtvaartmaatschappij eigenlijk wou opdoeken. Na een carrière van 2,5 jaar als fiscalist bij KPMG, werd O’Leary in 1988 aan de mouw getrokken door Tony Ryan, een Ierse industrieel. Gaandeweg werd hij de financiële vertrouwenspersoon van de familie Ryan. De Ierse industrieel had onder meer een chronisch verlieslatende luchtvaartmaatschappij, Ryanair. “Tony, stop ermee. Ryanair zal de verliezen opstapelen”, raadde Michael O’Leary zijn baas aan.

Maar Tony Ryan wou ermee doorgaan en zette Michael O’Leary in 1994 als CEO aan het roer. Die opteerde voor een radicaal lagekostenmodel, met als voorbeeld het Amerikaanse Southwest Airlines. “Besparen is de kernkennis van Michael O’Leary”, oordeelt Siobhán Creaton. “Daarmee wordt hij ‘s morgens wakker.” Piloten moeten hun eigen pennen kopen. Of ze meegraaien uit hotelkamers, zoals hun CEO doet. Ze moeten hun eigen drinkwater mee aan boord brengen. Post-its werden geschrapt, want te duur. En Michael O’Leary hing in de jaren negentig urenlang aan de telefoon met leveranciers. Hij wou de kosten verder naar beneden halen.

Klantonvriendelijkheid

In dat zakenmodel mogen passagiers dan ook niet zeuren. “Wij garanderen een veilige en goedkope vlucht. Normaal gezien is die vlucht op tijd. Meer moet je van ons niet verwachten.” De topman en zijn luchtvaartmaatschappij verwierven een reputatie van ongeziene klantonvriendelijkheid. Voor rolstoelen moesten reizigers extra betalen. Bij een geannuleerde vlucht moesten passagiers zelf in hun onderdak voorzien. En het kon zelfs gebeuren dat de bagage niet meeging, omdat vliegtuigen te zwaar geladen waren.

Het deerde de luchtvaartmaatschappij niet. Ze bleef zweren bij haar strikte besparingsbeleid. Het deed passagiers goedkoop vliegen en maakte de aandeelhouders bijzonder rijk. Vorig boekjaar vloog Ryanair naar een omzet van 7,1 miljard euro en een nettowinst van 1,4 miljard euro. De carrier zit op een cashvoorraad van 1,5 miljard euro. Dat zakenmodel sputtert vandaag door morrend personeel en strijdlustige vakbonden. Er komt sleet op de Ierse vrijbuiter. Jarenlang reed hij in Dublin rond met een Mercedes met een taxinummerplaat. Op die manier gebruikte hij de filevrije verkeersstroken. Die frats bezorgde hem wereldwijde media-aandacht, tot in de South China Morning Post. De Chinese krant citeerde hem: “Ik was altijd al een vernieuwer in transport.”