‘Er komt juist geen vooruitgang zonder groei’

Zonder groei gaat alles verloren. Groei-negationisme vergist zich deerlijk als het groei als een obstakel voor vooruitgang ziet. Dat zegt Marc De Vos, directeur van denktank Itinera.

Wat bezielt 238 zelfverklaarde progressieve Europese academici om in een collectieve opinie te pleiten voor het einde van de economische groei? Wat bezielt de Belgische media om daar voorpaginanieuws van te maken?

Universiteiten herbergen nogal wat extreme activisten die vanuit de ivoren toren de wereld willen hertekenen. Dat is een prima illustratie van de academische intellectuele vrijheid. Maar wie twee minuten nadenkt over de wereld van de zogenaamde ‘post growth’-beweging, vindt geen progressieve hemel maar een collectivistische hel.

Wat is economische groei anders dan het eindresultaat van menselijke creativiteit, inzet en arbeid? Menselijk talent is de motor van onze kenniseconomie. Mensen, menselijke organisaties en menselijke voorkeuren drijven de transacties die de economie uitmaken. Het verfoeide ‘bruto binnenlands product’ (bbp) bestaat voor de helft of meer uit private consumptie. Wie daarvan af wil, tekent voor een maatschappij waarin een of andere overheidsmacht ons de mogelijkheid tot die menselijke ontplooiing en zingeving wil verbieden, inperken of veranderen. Dat is economisch totalitarisme.

Armoede en verval

Wat gebeurt er overigens als de economische groei stilvalt? Kijk maar eens naar de crisisperiode in Griekenland of elders. Geen geld voor pensioenen, geen gezondheidszorg, massale werkloosheid, wanhoop, woede en protest alom. Sociale zekerheid is groeiverslaafd. Wie aan de groei voorbij wil, tekent voor georganiseerde armoede en verval. Groei-negationisme gelooft in gedwongen confisqueren, onteigenen en herverdelen. Dat kun je één keer doen, en dan is het op. Dan maar terug naar de groei.

Geen economische groei betekent stilstand. Groeicijfers vertalen de permanente revolutie die al eeuwenlang steeds meer mensen steeds meer welvaart en welzijn biedt. In verhouding belast die groei ook steeds minder de natuur, al verdwijnt dat effect door de bevolkingstoename en de mondialisering.

Geen groei betekent bijvoorbeeld geen inkomsten om te investeren in nieuwe technologie en infrastructuur voor nog meer duurzame en milieuvriendelijke ontwikkeling, terwijl dat juist een hoofddoel is van de groei-negationisten. Waar moet ‘nulemissie’ anders vandaan komen? Ik veronderstel dat we niet terug naar het stenen tijdperk willen.

Dat we economische groei intrinsiek belangrijk vinden, symboliseert een maatschappij die geen gedwongen predestinatie organiseert, die het product van menselijke keuzes en vrijheid valoriseert. Daarenboven vergt en onderhoudt economische groei menselijke samenwerking en draagt ze bij tot vrede en stabiliteit. Economische stilstand betekent conflict, spanningen en geweld. Er zijn dus grote morele dimensies aan economische groei.

Geen groei-fetisjisme

Anderzijds moeten we niet vervallen in groei-fetisjisme. Wie alleen naar economische groei kijkt, krijgt een wel zeer selectief beeld van onze wereld, gedomineerd door geld en gemeten productie. De anti-groeibeweging, met haar obsessie voor inkomensgelijkheid en herverdeling, trapt eigenlijk in dezelfde val. We moeten vooral andere parameters van evolutie en vooruitgang op de radar zetten. En dat gebeurt ook, al vele jaren, in vele officiële statistieken die naar de staat van de mens, het leven, de samenleving en de planeet peilen.

We zijn dus heus niet geconditioneerd door groeifixatie. Maar toch domineren economische groeicijfers het publieke discours omdat groei, hoewel geen doel op zich, het essentiële middel is om eender welk doel te bereiken. Groei is de grote hefboom, zowel voor openbaar beleid als voor persoonlijke keuzes. Met groei wordt alles mogelijk.

Zonder groei gaat alles verloren. Groei-negationisme vergist zich deerlijk als het groei als een obstakel voor vooruitgang ziet. Er komt juist geen vooruitgang zonder groei. Wie het tegendeel beweert, doet aan economisch illusionisme met een politieke agenda van georkestreerd collectivisme.