Duitsland op schema in race tegen Russisch aardgas

De Duitse bondskanselier OIaf Scholz bij een gasturbine tijdens zijn bezoek aan de turbinemaker Siemens Energy in Mülheim an der Ruhr op woensdag 3 augustus. © reuters
Wolfgang Riepl
Wolfgang Riepl redacteur bij Trends

De Duitse gasreservoirs raken sneller gevuld dan de federale regering had beoogd. De gasstromen verschuiven enorm en in ijltempo. Het Russische marktaandeel in de gasimport is tot minder dan een tiende gedaald. Maar aan die verschuiving hangt een heel hoge prijs.

Duitsland voert al maanden een race tegen de klok. In de winter moet er koste wat het kost voldoende gas zijn. De federale overheid maakte via de overheidsbank Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) een kredietlijn vrij ter waarde van 15 miljard euro. Met dat geld wordt wereldwijd gas gekocht.

Maar niet in Rusland. Het aandeel van de Russische gasimport moet uiterlijk eind 2024 naar nul gaan. Misschien lukt dat al sneller. Het marktaandeel aan geïmporteerd gas vanuit Rusland is tot minder dan een tiende geslonken. Vóór de start van de oorlog in Oekraïne op 24 februari was dat nog ruim de helft. De Duitse regering wil de invoer van Russisch gas afbouwen als gevolg van de oorlog. “We importeren dagelijks circa 3.300 gigawattuur aardgas vanuit België, Nederland en Noorwegen”, meldt Ulrike Platz, woordvoerder van de Duitse netwerkbeheerder Bundesnetzagentur. “Uit Rusland komt nog 350 gigawattuur per dag. Van al dat geïmporteerd gas wordt circa 800 gigawattuur per dag verder geëxporteerd naar Frankrijk, Oostenrijk, Polen en Denemarken.”

De daling van de Russische import komt voor een groot deel omdat Rusland zelf de gasaanvoer verminderde. Begin juni bedroeg de totale import nog 4.800 gigawattuur per dag.

In normale jaren wordt in de zomer niet zo veel geïmporteerd. Maar in Duitsland heerst sinds 23 juni de op één na hoogste alarmfase voor de gasvoorziening. De gasreservoirs moeten worden gevuld tegen de winter. Begin september moeten de reservoirs voor 75 procent gevuld zijn, begin oktober voor 85 procent en begin november voor 95 procent. In normale jaren zijn de reservoirs tegen november voor circa twee derde gevuld. Daarmee kan Duitsland twee maanden voort bij een normale winter, als plots alle gasaanvoer zou stoppen.

Duitsland loopt voor op schema. Volgens het jongste bericht van de Duitse netwerkbeheerder Bundesnetzagentur, van maandag 15 augustus, zijn de reservoirs voor 76,1% gevuld.

Grootste gaskopers

Maar hoe wordt dat gas gekocht? Het Duitse weekblad Der Spiegel bracht de voorbij week een reportage over de Duitse instelling die het gas voor de overheid koopt: Trading Hub Europe (THE). De handelaars zitten in een onopvallend gebouw in het hart van Berlijn. Sinds begin juni koopt een ploeg van zo’n vijftien mensen massaal gas. Het etmaal rond, zeven dagen per week.

Wellicht is THE vandaag één van de grootste gaskopers. Private gashandelaars blijven liever voorzichtig, gezien de zeer hoge prijzen. In normale tijden zijn gasprijzen laag in de zomer. In normale tijden zouden de private handelaars meer gas kopen in de zomer, om die dan duurder in de winter te verkopen. Maar vandaag is de gasmarkt heel onzeker. Als de Russische president Vladimir Poetin de kraan weer zou opendraaien, zou dat de gasprijzen fors doen dalen. Maar voor de overheid is er slechts één prioriteit: de gasreservoirs moeten vol, zodat gezinnen in de winter niet in de kou zitten en de industrie niet stilvalt.

Daarom koopt Trading Hub Europe elke dag 504.000 megawattuur gas. Dat is de doelstelling die de overheid oplegde. Ook toen de Russische gaspijpleiding Nord Stream I volledig stillag voor het jaarlijkse onderhoud van 11 tot 21 juli, werd die doelstelling gehaald. De aardgasprijs bedraagt vandaag circa 200 euro per megawattuur. Begin februari kostte het aardgas 80 euro per megawattuur.

Het gas wordt gekocht via de in energie gespecialiseerde beurs in Leipzig, European Energy Exchange (EEX). De beurs wou aan Trends geen informatie kwijt over de transactievolumes, noch over de omzet. Maar doorgaans kopen de handelaars van Trading Hub Europe kleinere hoeveelheden. Als ze te grote hoeveelheden via één transactie zouden kopen, zou dat de gasprijzen verder doen stijgen. De Duitse overheid is bereid eender welke prijs te betalen voor het gas. De prioriteit is het veiligstellen van de bevoorrading, niet de goedkoopste prijs.

Uiteindelijk zal de gebruiker betalen voor de gasprijzen, die Trading Hub Europe vandaag betaalt. De overheidsbank KfW gaf immers geen blanco cheque. Het alternatief is dat de gasreservoirs niet tijdig gevuld zijn. De Duitse regering wil deze winter echt niet afhankelijk zijn van de grillen van Poetin.

Een vijfde besparen

De Duitse netwerkbeheerder Bundesnetzagentur geeft elke dag een stand van zaken over de gastoestand. Die heet al enige weken stabiel, al blijft een verslechtering mogelijk. Bundesnetzagentur maakt ook scenario’s voor de komende winter. Met de bijkomende gasstromen vanuit België, Nederland en Noorwegen komt het land normaal gezien de winter door. De netwerkbeheerder gaat in die scenario’s uit van een doorsneewinter, geen harde winter. Maar Bundesnetzagentur roept wel op tot een besparing van het gasverbruik met een vijfde. Die besparing wil de Duitse netwerkbeheerder ook doorgevoerd zien in de landen waarnaar Duitsland gas verder exporteert.

De besparing lijkt niet onrealistisch. In het eerste halfjaar werd al fiks minder gas verbruikt in Duitsland (zie tabel hieronder). De voorbije twee maanden sputterde de daling, maar in de zomer wordt altijd het minst gas verbruikt.

Gasfactuur wordt nog eens duurder

Op vrijdag 22 juli redde de Duitse overheid de grootste Duitse gasleverancier, het beursgenoteerde Uniper. Een faillissement dreigde voor Uniper. De onderneming had vaste contracten met zijn klanten, en leverde voordien relatief goedkoop Russisch gas. Maar omdat de gaskraan vanuit Rusland grotendeels dicht ging, moest Uniper in allerijl gas kopen op de gewone markt aan een fiks hogere prijs. Uniper moet immers aan zijn leveringsverplichtingen voldoen. De regering vordert die steun aan Uniper nu deels terug via een extra heffing, van 2,4 cent per kilowattuur. Iedereen betaalt mee, zowel bedrijven als particulieren. Het zou voor een doorsnee gezin een kleine 500 euro extra per jaar betekenen. De prijs per kilowattuur is bovendien al enorm gestegen. Van minder dan vijf euro begin 2021, naar circa 28 euro vandaag.

Duitsland op schema in race tegen Russisch aardgas
© .

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content