CEO Koen Van Gerven over de toekomst van bpost: ‘Ons model was uitgeleefd’

Proximus is niet het enige beursgenoteerd overheidsbedrijf dat met problemen kampt. Ook bpost zit in een knoop. CEO Koen Van Gerven legt uit hoe hij de knoop wil ontwarren.

We koesteren de rode brievenbussen in onze straten, maar we gebruiken ze niet meer. De bussen bevatten nu 60 procent minder brieven dan in 2004. In een kwart van de bussen blijken bij de lichting één of twee brieven te zitten. Met de klassieke brievenpost verliest bpost een belangrijke winstbron, want die activiteit levert een kleine 20 procent marge op. Pakjes moeten het winstverlies goedmaken, maar dat lukt niet. Daar blijft de marge steken op 5 procent.

De schade in de resultatenrekening laat zich voelen, ziet CEO Koen Van Gerven. “De jongste vijf jaar was er in de brievenpost een volumedaling van 20 procent, wat een omzetverlies van 266 miljoen euro betekent. Bij de pakjes steeg het volume met 80 procent, maar de omzet ging amper 109 miljoen euro hoger.”

De winst kreeg nog grotere klappen. “De omzetdaling in de brievenpost heeft ons de voorbije vijf jaar zowat 250 miljoen euro bedrijfswinst gekost”, zegt Van Gerven. “Briefwisseling is een activiteit met veel vaste kosten, zodat een omzetdaling zich vertaalt in een grote winstdaling. Op de omzetstijging van 109 miljoen euro in de pakjes hebben we ongeveer 5 à 6 miljoen euro verdiend.”

Van Gerven moest iets doen. Hij ziet voor bpost een toekomst weggelegd in de wereldwijde logistiek voor e-commerce, en nam daarom het Amerikaanse Radial over. Maar daar valt meer puin te ruimen dan gedacht, zodat het bedrijf pas in 2020 zal bijdragen tot de resultaten en de dividenduitkering. Intussen probeert Van Gerven de klassieke activiteiten van bpost zo goed mogelijk bij te spijkeren, bijvoorbeeld door de verdeling van niet-prioritaire brieven te beperken tot twee keer per week. Zo is de zak van de postbode beter gevuld en bedient hij meer bussen per ronde.

Het personeel kon het in juni aangekondigde pakket maatregelen blijkbaar niet smaken. In november brak een staking uit, die een week duurde en bezegeld werd met een sociaal akkoord. Dat voorziet in hoger loon, bijkomende vakantiedagen en aanwervingen. Kostprijs: 20 miljoen euro per jaar.

Een dure sociale vrede, luidde de kritiek.

KOEN VAN GERVEN. “Post blijft mensenwerk. Ik heb geëngageerde mensen nodig, die zich goed voelen in hun baan. Dit akkoord gaat over de aantrekkelijkheid van de job van postbode, in een economie waarin het almaar moeilijker is medewerkers te vinden. In Antwerpen, West-Vlaanderen en zelfs Anderlecht hebben we moeite onze vacatures ingevuld te krijgen. Dit akkoord gaat ook over meer koopkracht, ik verwijs naar de gele hesjes. Dit bedrijf maakt nog altijd heel wat winst. De mensen vragen daar een deel van.”

Analisten hadden de kostprijs van het akkoord heel wat hoger ingeschat.

VAN GERVEN. “Dat komt omdat ze kosten in rekening nemen die losstaan van het sociaal akkoord, zoals de bijkomende indexverhoging dit jaar, of de kosten van de vervroegde reorganisatie van de briefwisseling. De schattingen liepen van 70 tot 90 miljoen euro.”

Door de kosten van het sociaal akkoord zijn uw financiële vooruitzichten alweer achterhaald. In juni voorspelde u nog een jaarlijkse bedrijfswinst van 390 à 440 miljoen euro voor de komende jaren.

VAN GERVEN. “Dat is nu eenmaal het risico met vooruitzichten. Het goede nieuws is dat het nieuwe model – de reorganisatie van de briefwisseling in prioritaire en niet-prioritaire post, de maatregelen om de brievenpost betaalbaar te houden, de optimalisering van de pakjesbedeling – overeind blijft. Maar het is duidelijk dat het financiële plaatje er anders zal uitzien. In maart komen we met nieuwe voorspellingen.”

Intussen is de aandelenkoers van bpost gekelderd.

VAN GERVEN. “Ons distributiemodel was uitgeleefd. De digitalisering brengt een turbulente transformatie teweeg. Briefwisseling blijft een rendabele business, de brief is verre van dood. Bpost verdeelt er nog altijd 8 miljoen per dag. Maar tien jaar geleden waren er dat 12 miljoen. We wisten vijf jaar geleden al dan een reorganisatie van de brievenpost onvermijdelijk werd. Het kwam erop aan het juiste moment te kiezen. We hebben gezegd dat we met het bestaande model een daling van 6 procent konden opvangen. Begin vorig jaar stelden we vast dat 2018 het eerste jaar zou worden met een daling van meer dan 6 procent. De tijd was dus gekomen. Het nieuwe distributiemodel zal het mogelijk maken weer enkele jaren productiviteitswinsten te boeken.”

In de pakjesbedeling zijn de winstmarges flinterdun. Is dat wel een interessante business voor bpost?

VAN GERVEN. “In België wel. We kunnen de pakjesbedeling combineren met brievenpost. Zo kunnen we er geld aan verdienen. In het buitenland kunnen we dat niet, zodat we daar wegblijven in de zogenoemde last mile.”

Zullen de marges op pakjes zo dun blijven?

VAN GERVEN. “Goede vraag. Het is een markt in ontwikkeling. Nog niet zolang geleden bestond e-commerce niet eens. Wellicht komt er nog een consolidatie in de sector en verandert de prijszetting. De verwachtingen van de klant zijn ook anders. Niemand zit nog te wachten op een brief, maar een pakje wil men zo snel mogelijk hebben. En het volume van het pakje is veel groter. Tien jaar geleden waren het boeken en cd’s, vandaag zijn het barbecuesets en zakken hondenvoer van 25 kilogram. Je kan niet geloven hoeveel hondenvoer wij verdelen. De realiteit verandert. Hebben we dat onderschat? Dat denk ik niet. Maar het doet soms pijn.”

U hebt grote ambities. U wil van bpost een wereldwijde speler maken in logistiek voor e-commerce.

VAN GERVEN. “België volstaat niet meer. Als we dit bedrijf een toekomst willen geven, moeten we andere dingen doen, ook in het buitenland. Daarom kijken we al enkele jaren naar de wereld achter de e-commerce, het logistieke werk dat dient te gebeuren zodra iemand online een bestelling plaatst. Dat is een groeiende markt met mooie marges, die in de Verenigde Staten al goed ontwikkeld is en de oversteek naar Europa zal maken. In dat opzicht is de overname van Radial heel belangrijk geweest. Dat bedrijf geeft ons de deskundigheid en de schaal om een rol te spelen in die markt.”

Botst u in die markt niet op reuzen als Amazon?

VAN GERVEN. “Niet echt, want die markt is gelukkig veel groter dan Amazon. E-commerce is in de VS een markt van 400 miljard dollar. Wij mikken op de middelgrote webwinkels, goed voor 135 miljard dollar, en ontlopen zo de concurrentie met Amazon. Sommige webwinkels vertellen me dat ze Amazon haten. Als ze dat platform gebruiken, bepaalt Amazon of hun producten bovenaan of onderaan verschijnen in de resultaten van de zoekmachine. Alle data die daaruit voortkomen, zijn eigendom van Amazon. Als een product goed verkoopt, verschijnt dat plots ook in het aanbod van Amazon. Vroeg of laat zullen de mededingingsautoriteiten bij Amazon aankloppen, dat kan niet anders.”

Er komt nog een consolidatie in de markt van logistiek. Zal bpost bij de winnaars zijn?

VAN GERVEN. “Waarom niet? We moeten die ambitie hebben. Via Radial hebben we het juiste DNA. Dat bedrijf was trouwens niet onze eerste ervaring in de VS. Enkele jaren geleden kochten we daar de pakjesleverancier Landmark Global, met een omzet van 100 miljoen dollar. Vandaag draait dat bedrijf 170 miljoen dollar, een mooie groei. Intussen behoort bpost tot de top vijf in de markt van logistiek voor e-commerce. Maar die vijf zijn kleine spelers, met elk een omzet van zowat 1 miljard dollar, in een heel grote markt. Die is duidelijk nog erg gefragmenteerd.”

Is het niet gevaarlijk daarop de toekomst van bpost te bouwen?

VAN GERVEN. “Geen plan hebben, geen toekomst uittekenen zou nog gevaarlijker zijn. Logistiek voor e-commerce is niet alleen een gefragmenteerde maar ook een grote en groeiende markt. Daarom vind ik het ontzettend belangrijk daar aanwezig te zijn. Toch willen we ook in België toonaangevend blijven. Dat moet wel: wij staan in voor de universele dienstverlening (de verplichting postdiensten aan te bieden over het hele Belgische grondgebied, nvdr), overigens een zelfbedruipende activiteit. Mede door de universele dienstverlening is bpost in staat kort geschoolden – die driekwart van het personeelsbestand uitmaken – een voltijdse baan te geven met een contract van onbepaalde duur. Het geeft ons een belangrijke maatschappelijke rol. Met 27.000 medewerkers is bpost de grootste werkgever in België.”

Even terug naar Radial. U hebt een kat in zak gekocht, stellen critici. Gaat het daar intussen beter?

VAN GERVEN. “Operationeel draaide Radial goed. Het probleem was commercieel van aard. Het klantenverloop was groter dan we ingeschat hadden. We moesten dus nieuwe contracten tekenen. Daar zijn we nu mee bezig. Onze ambitie was 200 miljoen dollar aan contracten te halen in 2018, en dat lijkt gelukt te zijn. Als de machine weer volop draait, moet Radial tegen 2022 een bijdrage van 100 tot 120 miljoen dollar leveren aan de bedrijfscashflow.”

U hebt 700 miljoen dollar betaald voor Radial. Was dat te veel, achteraf gezien?

VAN GERVEN. “Daar kan je eeuwig over discussiëren. Belangrijk is dat Radial een hoeksteen is van de toekomst van bpost. Het wordt de tweede motor aan ons vliegtuig. Dat comfort hebben een aantal andere postbedrijven niet.”

Over andere postbedrijven gesproken, is een fusie met PostNL definitief afgevoerd?

VAN GERVEN. “Volgens mij is daar nog altijd een industriële logica voor, maar daar zijn elementen gaan meespelen waar ik minder zicht op had. Meer kan ik daarover niet kwijt. In elk geval is de verhouding tussen de aandelenkoersen van beide bedrijven ongeveer gelijk gebleven sinds onze overnamepoging enkele jaren geleden.”

Daarnet hadden we het over een consolidatie bij de pakjesverdelers. Komt er ook een consolidatie bij de klassieke postbedrijven?

VAN GERVEN. “Er is enkele jaren geleden een fusie geweest van de Zweedse en de Deense post, maar het enthousiasme daarover is vandaag niet groot. Verschillen in regelgeving bemoeilijken een fusie van nationale postbedrijven. Bovendien zijn postbedrijven erg verweven met de lokale gemeenschap. Een postbedrijf is een beetje van iedereen. Kijk maar naar de heisa na onze beslissing rode brievenbussen weg te halen. Je zal meer schaalvoordelen halen in de pakjes dan in de briefwisseling.”

Als je die laatste redenering doortrekt, dan moet u de pakjesverdeling en de briefwisseling weer uit elkaar halen

.

VAN GERVEN. “Dan verliest de pakjesverdeling de troef van de dichtheid van de briefwisseling. Pakjes en brieven samen verdelen biedt een groot voordeel, zeker in landelijke gebieden. Dat komt ook tegemoet aan de klachten over het teveel aan bestelwagens in onze straten.”

U lag de voorbije weken en maanden persoonlijk zwaar onder vuur. Hoe gaat u daarmee om?

VAN GERVEN. “Ik kan dat relativeren, omdat ik bezig ben met de toekomst van dit bedrijf. Persoonlijke aanvallen horen erbij zeker? Er zijn wel nogal wat onjuistheden verkondigd over bpost. Ik ben soms geschokt door het gebrek aan kennis en nog meer door het gebrek aan wil bij analisten en journalisten om onze activiteiten en uitdagingen te begrijpen. Maar we leven nu eenmaal in een wereld van sociale media en instantnieuws.”

De staking in november had u kunnen vermijden door meer te praten met de vakbonden, aldus critici.

VAN GERVEN. “Ik ben de vakbonden altijd frequent blijven ontmoeten, maar waarschijnlijk waren we elkaar wat uit het oog verloren. Ik hoop dat we elkaar door het sociaal akkoord weer gevonden hebben. Ik zit niet in mijn ivoren toren. Ik ben regelmatig op het terrein, net zoals mijn managementteam. Maar om de toekomst veilig te stellen, moet bpost veranderen, en verandering is altijd moeilijk. We zijn nog altijd een sterk bedrijf. In 2018 zullen we vermoedelijk een bedrijfswinst van 400 miljoen euro gehaald hebben. Ik wil het dak van dit bedrijf repareren terwijl de zon schijnt. Dat is niet alleen onze verantwoordelijkheid tegenover onze medewerkers. Het is ook onze maatschappelijke verantwoordelijkheid als grootste Belgische werkgever.”

Zal dat ooit niet botsen met uw verantwoordelijkheid tegenover uw aandeelhouders? Dat belangenconflict zit bijna ingebakken in bpost.

VAN GERVEN. “Een beursgenoteerd overheidsbedrijf is een uitdaging op zichzelf. Het maakt mijn leven er niet gemakkelijker op, maar ik neem de verantwoordelijkheid. En voor mij is het prima zo.”