Avantium werkt aan de drankverpakking van de toekomst

De drankverpakking van de toekomst wordt gemaakt uit plastic op basis van fructose. Giganten als Coca-Cola en Danone trappelen van ongeduld om PEF, dat wordt ontwikkeld door het Nederlandse technologiebedrijf Avantium, massaal te gebruiken.

“Dit is bijzonder disruptief. Het kan de hele plastics- en verpakkingsmarkt op haar kop zetten”, zegt Tom van Aken (46), de CEO van Avantium. De Amsterdamse onderneming, die vastbesloten is naar de beurs te trekken, maakt furore met PEF, een polyester op basis van fructose (zie kader Wat is PEF?). Het volledig recycleerbare materiaal wordt een schitterende toekomst voorspeld als vervanger van pet. “We zijn pioniers, omdat we werken op kunststoffen die niet worden gemaakt uit aardolie, maar uit plantaardige grondstoffen”, zegt Van Aken. “Je hoeft ook geen raketgeleerde te zijn om te zien dat het zo niet verder kan met het gebruik van die fossiele brandstoffen.”

Avantium, dat in 2000 ontstond als spin-off van Shell, heeft een Vlaamse connectie. De Leuvense durfkapitaalgroep Capricorn is al lang een belangrijke aandeelhouder, en deels met Vlaamse overheidssteun wordt de eerste volwaardige PEF-fabriek gebouwd op de terreinen van BASF in de Antwerpse haven. Om die constructie te financieren en de commercialisering van PEF te versnellen, vormde Avantium een joint venture met BASF.

“Voor alle andere technologie die wij ontwikkelen, voorzie ik eenzelfde scenario. We investeren tot de technologie bewezen is, en stoppen ze dan in een joint venture of geven ze in licentie. Ik wil ervoor zorgen dat de chemische industrie overgaat van fossiele naar biogebaseerde grondstoffen. Ik wil geen tweede BASF of DuPont, of een derde DSM worden”, zegt Van Aken, een oudgediende van DSM.

Wat is het potentieel van PEF?

Tom Van Aken:. “We positioneren het in eerste instantie als het verpakkingsmateriaal van de volgende generatie, waarmee je glazen en plastic flessen en aluminium blikjes kunt vervangen. Het is plantaardig en recycleerbaar, maar het is vooral functioneel beter dan pet. PEF heeft veel betere isolerende eigenschappen. Het is vijf keer beter om koolzuurgas in een fles te houden, en tien keer beter om zuurstof eruit te houden. Je kunt er ook dunnere en kleinere flessen mee maken. Ook voor verpakkingsfolie is het erg geschikt. Dat PEF groot wordt, staat buiten kijf. De vraag is alleen hoe groot.”

Welke grondstoffen gebruikt u?

Tom Van Aken:“Fructosesiroop wordt vooral gemaakt uit mais en tarwe, en uit suikerriet. Mensen zeggen dan: dat betekent dat je voeding gebruikt. Maar je moet dat in het juiste perspectief zien. Fructose levert ook al de calorieën waar mensen obees van worden. Bovendien blijkt uit onderzoek dat de impact op de voedingsvoorraden verwaarloosbaar is.

“Maar dit is een emotioneel en geen rationeel debat. Merken als Coca-Cola en Danone willen er niet mee geassocieerd worden dat ze voeding concurrentie aandoen. Daarom werken we nu aan het gebruik van niet-eetbare grondstoffen voor PEF, zoals houtsnippers en landbouwafval, die je niet kunt eten.”

Zal PEF het einde van pet inluiden?

Tom Van Aken: “De transitie zou weleens veel sneller kunnen gaan dan mensen denken. Al zal niet de chemische industrie bepalen wat het verpakkingsmateriaal van de toekomst is. Dat bepalen de merken, en vooral de consument. Voor jonge consumenten is duurzaamheid veel belangrijker dan voor mensen van mijn generatie. Dat weten ze bij een bedrijf als Coca-Cola ook. Dat kijkt alleen naar wat mensen tussen vijftien en dertig vinden. Maar ik ben er niet mee bezig pet of aluminiumblikjes uit de markt te drukken, omdat er nog enorm veel groei in de verpakkingsmarkt zit. Er wordt jaarlijks 300 miljoen ton plastic gebruikt voor verpakking. In 2050 zal dat het viervoud zijn.”

PEF heeft ook andere toepassingen?

Tom Van Aken: “Het heeft vele toepassingen in de dranken- en voedingssector, en voor farmaceutische producten. Wij zijn geïnteresseerd in alles waarvoor de zuurstofbarrière belangrijk is. (Hij wijst op het koffieapparaat.) PEF kun je heel goed gebruiken voor koffiecapsules, die nu vaak in een aluminiumverpakking zitten om zuurstof buiten te houden. Met onze partners in Japan werken we aan de ontwikkeling van PEF voor een breed scala aan verpakkingen. Velen denken dat pet alleen dient voor flessen, maar het wordt het meest gebruikt in textiel. Pet is net als PEF een polyester waar je ook kleding, tapijten en gordijnen van kunt maken. We weten alleen nog niet wat de functionele voordelen van PEF in textielvezeltoepassingen zijn tegenover die van pet. Maar zodra PEF op grote schaal wordt gemaakt, wordt ook gekeken of het bijvoorbeeld voor autobanden of sportschoenen kan worden gebruikt.”

Wanneer wordt de PEF-fles commercieel gelanceerd?

Tom Van Aken: “Je moet denken aan een horizon van vier à vijf jaar voordat het in de supermarkt ligt. Onze klanten vinden het best lastig om te begrijpen dat het nog jaren duurt om een volledig werkende fabriek op volle capaciteit te bouwen. We plannen samen met BASF in de tweede helft van 2018 met de bouw te beginnen.”

Waarom bouwt u in Antwerpen?

Tom Van Aken: “We zijn bezig geweest in Frankrijk en we hebben gekeken in Azië en in Amerika, zeker toen de discussie woedde over de energieprijzen, waarin Europa een nadeel heeft tegenover de Verenigde Staten. Maar wij hadden een duidelijke lijst van criteria, en bij BASF in Antwerpen kwam alles bij elkaar. BASF bood de nodige infrastructuur en nutsvoorzieningen. Ook de beschikbaarheid van gekwalificeerd personeel is belangrijk, om vertragingen te vermijden. Voor de logistiek zit Antwerpen eveneens goed. En dan is er de financiering, waarvoor we een ongelofelijk goed pakket hebben gekregen van de Vlaamse PMV en de federale FPIM, in totaal 20 miljoen euro met toezeggingen voor opvolginvesteringen, en een aantal subsidies.

“Daardoor kwam Antwerpen bovenaan op de lijst. In Nederland vindt niet iedereen dat leuk, maar Nederland zou vooral heel erg goed moeten kijken hoe het hier in Vlaanderen is georganiseerd. Een partij als PMV is uniek. Daar wordt op een heel bijzondere manier gekeken naar hoe je moet investeren in dit soort ondernemingen.”

Die fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar.

Tom Van Aken: “De volgende stap zijn fabrieken van 300.000 à 500.000 ton per jaar. Pas dan kom je aan een prijsniveau waarmee je kunt concurreren met het bestaande verpakkingsmateriaal. Tot dan is PEF aanzienlijk duurder dan pet, blikjes en glas. Coca-Cola verkoopt per dag 1,8 miljard drankjes. Dus als je verpakkingsmateriaal voor zo’n bedrijf wilt maken, moet je ervoor zorgen dat je dat op een enorme schaal kunt doen. Avantium kan dat niet. Daarom hebben we de joint venture met BASF gelanceerd. Oké, de inkomsten worden gedeeld, maar ik heb veel liever een kleiner stuk van een heel grote taart dan 100 procent van een klein taartje.”

Hoeveel kost de fabriek?

Tom Van Aken: “De verwachting is ongeveer 300 miljoen euro, en zo veel geld heb ik niet. Avantium draait met verlies. Een deel van die investeringen komt van BASF, een deel van ons en een deel van de banken. Voor ons deel moeten we financiering ophalen: als wij 100 miljoen euro kunnen aantrekken, heb ik ook financiering om pilotfabrieken te bouwen voor andere technologieën voor de productie van chemische grondstoffen uit biomassa.

“We kijken ook naar het gebruik van het broeikasgas CO2. Met het oog daarop hebben we onlangs het Amerikaanse Liquid Light overgenomen. Die technologie heeft superveel potentieel. Het is chemisch een heel grote uitdaging, maar het is een beetje de heilige graal van de chemische industrie.”

U hebt het voorbije decennium regelmatig kapitaal opgehaald.

Tom Van Aken:“Het aandeelhouderschap is dan ook behoorlijk verdeeld, met vooral spelers in venture capital. Sofinnova in Parijs is de grootste, met bijna 20 procent. Verder zijn er familyoffices, zoals dat van de textielfamilie Zeeman. En dan zijn er de strategische aandeelhouders, waaronder Coca-Cola en Danone.”

Een beursgang ligt al lang op tafel?

Tom Van Aken: “Dit lijkt me de meest relevante manier om de onderneming te financieren, en we kijken er als optie heel serieus naar. Tien jaar geleden waren we er heel dichtbij. We hadden een prospectus uitgebracht en een roadshow gedaan, maar we hebben ons op de valreep teruggetrokken. Toen de financiële markt in elkaar donderde, waren we heel blij dat we het afgeblazen hadden.”

Hoe staat het met de concurrentie?

Tom Van Aken:“Ook andere bedrijven zijn bezig met PEF of de bouwstenen ervan. Maar we hebben een enorme voorsprong van vijf à zes jaar, en we hebben de technologie enorm goed gepatenteerd. Het wordt enorm lastig voor andere partijen.”

Wat zou de doorbraak van PEF kunnen versnellen?

Tom Van Aken: “Dat overheden voorschrijven dat een aanzienlijke hoeveelheid plastic in verpakkingen biogebaseerd moet zijn. Japan stelde als eerste dat 20 procent van de verpakking tegen 2020 moet bestaan uit plantaardige grondstoffen. Ik verwacht dat het in de Verenigde Staten met meneer Trump nog even gaat duren, maar in Europa is een heel goede voedingsbodem voor die doelstellingen.”

Het Belgische Resilux maakt voorvormen voor petflessen. Zijn zij komen aankloppen om over PEF te praten?

Tom Van Aken: “We werken nog niet samen, nee. Ik heb ervaren dat zulke bedrijven PEF helemaal niet zien als een bedreiging. Maar deze fles (hij toont een prototype) werd gemaakt uit een voorvorm die ook Resilux had kunnen maken. Nu is die gefabriceerd door Alpla, dat een grote partner is en dat in hetzelfde segment als Resilux zit. Deze PEF-fles wordt geblazen in dezelfde machine waarin een petfles wordt gemaakt. Dat is geen bedreiging voor bedrijven als Resilux. Als hun klanten zeggen: we willen overstappen naar PEF, zullen ze dat veeleer als een groeikans zien dan als een bedreiging.”

Het is dus niet te laat voor Resilux en co?

Tom Van Aken:“Helemaal niet. We hebben ook geen exclusieve overeenkomst met Alpla. In het begin wilde iedereen exclusiviteit. Toen we met Coca-Cola gingen praten, was dat het eerste wat ze ter sprake brachten. Maar als alleen flessen van Coca-Cola worden gemaakt van PEF, is dat dramatisch voor de recyclage, omdat die worden samengevoegd met die van Pepsi, Spa en veel andere. Het is veel beter de nieuwe standaard te zetten. We hebben hen daarvan kunnen overtuigen.”