Auteur Gal Beckerman over hoe media ideeën beïnvloeden: ‘Om ideeën te laten rijpen heb je privacy nodig’

De Amerikaanse auteur Gal Beckerman maakt zich grote zorgen over zijn land, waar de polarisering onder president Joe Biden niet is gestopt. Een echte uitweg ziet hij nauwelijks, tenzij de ontwikkeling van radicaal nieuwe ideeën om de kloof te overbruggen. Maar in het tijdperk van de sociale media krijgen zulke ideeën onvoldoende tijd om zich te ontwikkelen.

Begin 2011 keek Gal Beckerman met veel aandacht naar de Arabische Lente, een golf van protesten in de Arabische wereld die het aura van ‘Twitter-revoluties’ kregen. Dat revolutionaire medium zou helpen om dictators ten val te brengen en democratieën te laten bloeien. Maar na het prille enthousiasme volgde al snel de ontnuchtering. Hier en daar sneuvelde een autocratisch regime, maar een sterke oppositie kwam niet tot stand, echte veranderingen bleven uit.

Rond die tijd had Beckerman de laatste hand gelegd aan zijn eerste boek, over de stalinistische terreur en de Koude Oorlog in de Sovjet-Unie. “Een belangrijke verklaring waarom dissidenten zo lang een hechte gemeenschap konden blijven, was samizdat: clandestiene uitgaven vol literatuur en maatschappijkritiek. Het was hun manier om ideeën uit te wisselen, te dromen over een betere wereld, hun regering ter verantwoording te roepen over de schending van mensenrechten. Het was een schaduwmaatschappij van burgers”, vertelt Beckerman vanuit zijn woonplaats Los Angeles. “Ik had dus een voorbeeld van een medium dat prima zijn werk deed om geduldig de oppositie te laten groeien, en een ander medium dat kortstondig voor vuurwerk zorgde, waarna de revolutionaire ideeën snel weer uitdoofden. Die twee werelden botsten in mijn hoofd. Daar moest ik iets mee doen.”

Beckerman ging op zoek naar vergelijkbare voorbeelden in de geschiedenis. Hij kwam uit bij de Republiek der Letteren, een netwerk van brievenschrijvers dat begin zeventiende eeuw de vastgeroeste ideeën van de katholieke kerk onderuit probeerde te halen. Hij schrijft ook over de petities die Feargus O’Connor in het negentiende-eeuwse Engeland organiseerde voor arbeidersrechten, over de futuristen van begin vorige eeuw in Italië en het prille antikolonialisme in Afrika, om te eindigen met meer hedendaagse verhalen, zoals Black Lives Matter in de Verenigde Staten en de alt-rightbeweging van white supremacists. Het resulteerde in een boek vol fascinerende verhalen over de vaak onbekende fase waarin ideeën die later mainstream zijn geworden voor het eerst zijn ontstaan.

U wilde vooral uitzoeken welke media helpen om gedachten te ontwikkelen?

GAL BECKERMAN. “Het gaat over de kwaliteiten van een medium. Sociale media werken als een megafoon, ze versterken heel snel een simpele boodschap. Je krijgt vlug een emotionele respons. Zulke media hebben we nooit eerder gehad. Alleen, de dag nadat de dictator is neergehaald, heb je een rustige omgeving nodig om je strategie voort te ontwikkelen, een structuur op te zetten en je eisenbundel samen te stellen. Daar heb je andere media voor nodig. Dat bleek niet alleen tijdens de Arabische Lente, maar ook bij Black Lives Matter en #MeToo. Ze worden snel groot, krijgen in korte tijd veel zichtbaarheid en dan dooft het uit. Als je vervolgens kijkt welke veranderingen zijn gerealiseerd, valt dat tegen. Het zijn vaak wel belangrijke momenten in het publieke debat, maar dan moet het echte werk nog beginnen, want de activisten willen nieuwe wetten, nieuwe structuren, niet alleen een leuke tafelconversatie over racisme of seksisme.”

Is een nadeel van sociale media ook niet dat je vaak niet weet met wie je spreekt? Om samizdat clandestien door te geven moest je elkaar kennen en vertrouwen, op Twitter kan je idee in geen tijd gekaapt worden door mensen met heel andere bedoelingen.

BECKERMAN. “Zeker. Het is erg onmodieus om te zeggen, maar om ideeën te laten rijpen heb je privacy nodig. Een gesloten kamer, waarvan je weet wie er binnenkomt. Niet omdat je elitair bent, maar omdat je betrokken bent. Je hebt een stille plek nodig waar je samen kunt discussiëren, zonder dat je idee gekaapt wordt door de luidste roeper in de zaal. We denken graag in termen van openheid en vrije meningsuiting, alles moet gezegd kunnen worden, maar als je een radicaal idee wilt ontwikkelen of een realiteit wilt veranderen, heb je een incubatietijd nodig.”

De oudste verhalen in het boek bestrijken vaak enkele decennia. Hoe vond u die?

BECKERMAN. “Dat was niet eenvoudig. Ik wilde nieuwe verhalen met een sterke plot vertellen die we nauwelijks kenden, en ze moesten ook nog eens passen in het idee dat het medium er een belangrijke rol in speelt. Sommige verhalen vond ik letterlijk als voetnoten in andere geschiedenisboeken. Andere verhalen heb ik gereconstrueerd. Ik was op de hoogte van een beweging en ging op zoek naar het startpunt. Dat ging zo bij het verhaal over West-Afrika in de jaren dertig, waar je al die verschillende stammen hebt die plots een nationaal bewustzijn ontwikkelden, deels in strijd tegen de Britten en de Fransen. Toen ik dieper ging graven, ontdekte ik de eerste West-Afrikaanse kranten, zoals The Africa Morning Post van Nnamdi Azikiwe, die vele jaren later de eerste president van Nigeria werd.”

Het zijn geen kranten zoals wij die kennen, maar meer een verzameling lezersbrieven.

BECKERMAN. “Het is verbazingwekkend hoe die kranten konden functioneren. De hoofdredacteur, die zich Zik noemde, besliste dat het een goede zaak zou zijn een publieke sfeer te creëren voor de nieuwe, hoger opgeleide Afrikanen aan de Goudkust. Maar het was niet alleen ideologisch geïnspireerd, het was ook economische noodzaak. Er was geen geld voor professionele journalisten. De goedkoopste manier was lezers te vragen de verhalen die zij belangrijk vonden op te sturen.”

Veel van die verhalen werden anoniem ingestuurd, omdat ze kritiek hadden op de machthebbers. Het was gevaarlijk dat publiek te doen. Is dat typisch voor nieuwe ideeën?

BECKERMAN. “Ik weet niet of gevaarlijk het goede woord is, maar er is altijd een zeker risico. Als ik kijk naar hedendaagse nieuwe ideeën en bewegingen, zoals de klimaatbeweging en de strijd rond de politiehervormingen in de Verenigde Staten, is dat niet gevaarlijk in de zin dat je gearresteerd of vermoord kunt worden omdat je de elite uitdaagt. Maar je neemt wel een risico omdat je de mensen uitdaagt compleet anders te denken over een realiteit die ze tot nu vanzelfsprekend vonden. Dat is wat radicaal voor mij betekent: het vanzelfsprekende uitdagen.”

U noemt zelf de klimaatbeweging. Is dat het beste voorbeeld van een radicaal idee dat langzaam mainstream wordt op dit moment?

BECKERMAN. “Dat kan ik niet zeggen, want ik heb onvoldoende kennis over wat er leeft bij die jonge mensen op dit moment. Maar ik merk wel een gigantische frustratie van mensen die het gevoel hebben dat we vastlopen op fundamentele zaken, met existentiële implicaties. En dat is altijd een kantelpunt, op dat moment beginnen zaken van onderuit te borrelen. Als jonge mensen het gevoel hebben dat er nooit iets zal veranderen, komt een deel van hen in beweging.”

Vallen er voor nieuwe bewegingen ook lessen te trekken uit uw boek?

BECKERMAN. “Misschien wel het belangrijkste hoofdstuk gaat over de white supremacists in de aanloop naar hun grote demonstratie in Charlottesville in 2017, al is dat een beweging die ik veracht. Ik kreeg dankzij een hack toegang tot duizenden privéchatberichten die een exclusieve inkijk gaven in die beweging, en die me ironisch genoeg veel lessen heeft geleerd waarvan ik zou wensen dat meer democratische bewegingen ze zouden toepassen. Het is een mooi voorbeeld van mensen die in een afgezonderde ruimte samenkomen. Zij beslissen wie toegang krijgt, wie verwijderd wordt. Ze hebben een duidelijke focus, ze praten zonder elkaar te beoordelen met hartjes of duimpjes. De conversatie gaande houden, dat is van belang. Zo waren ze in staat zich te verenigen, en hun problemen en verschillen te overstijgen. Want ook binnen alt-right denken mensen niet allemaal hetzelfde, het is een gevarieerde subcultuur. Ze verschillen van mening over de rol van Joden bijvoorbeeld. Veel van wat ze in die besloten groepen bespraken, ging over uiterlijkheden: wat gaan we dragen? Welke vlaggen doen we mee? Laten we swastika’s toe of niet? Dat kun je niet openbaar bespreken op Facebook, daar heb je een privéruimte voor nodig.”

Soms dacht ik: dit is angstwekkend professioneel, en twee pagina’s verder: dit is lachwekkend. Zoals: we kunnen beter geen boekverbranding organiseren, want anders denken de mensen dat we dwazen zijn.

BECKERMAN. “Dat was exact mijn gevoel tijdens het lezen van die privéberichten! Sommige ideeën zijn echt bizar. Zoals de vraag: waar gaan we de zwarte mensen onderbrengen als we Amerika hebben opgedeeld? Dat lijkt grappig en onvoorstelbaar, maar radicale ideeën die voor het eerst de wereld inkomen, zijn dat wel vaker. Niet dat ik de vergelijking volledig wil doortrekken, maar voor veel mensen was Donald Trump een belachelijke figuur, tot hij kandidaat van de Republikeinen werd en vervolgens president. De ideeën van de futuristen in Italië waren ook lachwekkend. Ze wilden Venetië platgooien, de kanalen dempen en er wolkenkrabbers bouwen, want dat was vernieuwend. Absurd, maar ze legden wel de fundamenten voor de deelname van Italië aan de Eerste Wereldoorlog en later voor het fascisme.”

Schuilt zo’n gevaar ook in de alt-rightbeweging, bijvoorbeeld met een sterke leider?

BECKERMAN. “Ik vrees van wel. Het gelukkige aan Trump was dat gelijk welke kwaadaardigheid hij ook in zich had, dat werd uitgebalanceerd door zijn incompetentie. Hij was niet in staat de dingen te bereiken die hij wilde, omdat hij niet de Vladimir Poetin was die hij graag wilde zijn. Ik maak me zorgen als ik lees dat een groot deel van de Amerikanen niet gelooft dat de laatste verkiezingen eerlijk zijn verlopen. Het land wordt gesplitst over de notie van waarheid. Dat is een verdeling waar je heel moeilijk uitkomt. Er zijn diepe sociaal-culturele problemen in de Verenigde Staten waarvoor ik niet direct een uitkomst zie, behalve de opkomst van radicale ideeën om die kloof te overbruggen. Meer conversatie dus. Maar sociale media hebben net de neiging om mensen verder uit elkaar te drijven. Elkaar provoceren is het hele spel, zo ben je zichtbaar, krijg je aandacht.

“Die geest heeft de hele Amerikaanse samenleving aangetast. Donald Trump begreep die dynamiek heel goed, daarom werd hij de eerste Twitter-president. Wij denken graag over media in termen van macht: wie heeft de controle? Maar welk medium op een bepaald moment dominant wordt, vormt ook de limiet van ons denken, zoals Marshall McLuhan al schreef. Dat was zo bij de overgang van een orale naar een geschreven cultuur en van een gedrukte naar een elektronische. Het verandert onze manier van denken, onze aandachtsspanne. Het echte gevaar van Twitter en Facebook is hoe ze erin slagen andere delen van de maatschappij, zoals de politiek, te vervormen, waardoor iemand als Trump president kan worden.”

De verdeling in het land blijkt ook uit het verhaal dat u schrijft over de coronawetenschappers. Zij proberen met wetenschap de pseudowetenschap te counteren, maar moeten dat grotendeels in het geheim doen. Het lijkt de omgekeerde wereld dat te zien als een nieuw en radicaal idee.

BECKERMAN. “In grote delen van dit land werd je bekeken als een soort terrorist als je een mondmasker droeg. In een land waar de notie van waarheid is ondermijnd en geërodeerd, geldt dat ook voor de wetenschap. Wetenschappers willen langzaam maar zeker tot een consensus komen over een objectieve realiteit, maar mensen geloven niet meer dat dat waarde heeft. Wetenschappers keken in het begin van de pandemie met ongeloof naar die politieke polarisering en probeerden die te counteren. Ze hadden ruimte nodig waar ze info konden uitwisselen en overleggen. Dus creëerden ze private groepen, via mail of WhatsApp.

“Wat ik wel interessant vond, is dat ze Twitter uiteindelijk een goede plek vonden om hun informatie en bevindingen te delen. Zo bereikten ze een ruimer publiek. Ze gebruikten de megafoon die Twitter is. Maar dat gebeurde pas na overleg in die private groepen, waar ook werd gesproken over de strategie om bepaalde info te delen. Zonder die privégroepen zou niemand zelfverzekerd genoeg geweest zijn om dingen op sociale media te posten. Het is de perfecte illustratie van mijn idee dat je het juiste medium moet gebruiken voor de juiste handeling, en hoe je in verschillende modi kunt denken en communiceren.”