Van investeringsadvies tot vermogensbeheer: wat doet een family office?

Family office is een vaag begrip. In de Europese Unie is het geen erkende activiteit, maar toch bieden veel spelers het aan.

Het concept van het family office dook voor het eerst op in de 19de of aan het begin van de 20ste eeuw, afhankelijk van de bron. Volgens de EY Family Office Guide zou het zelfs teruggaan tot de zesde eeuw. Toen ging het over een steward die werd belast met het beheer van een koninklijk fortuin. Het eerste family office, zoals we dat nu kennen, dateert wel degelijk uit de 19de eeuw. Het is niet in 1882 door de Rockefellers ontwikkeld, zoals vaak wordt gezegd, maar al in 1838 met de oprichting van The House of Morgan voor het beheer van de eigendommen en de collecties van de familie van wie de naam nog altijd is verbonden met een van de belangrijkste financiële instellingen ter wereld: J.P.Morgan.

Het model van het family office, dat zich lange tijd over slechts één zeer gefortuneerde familie ontfermde, veranderde in de jaren tachtig. Het mikte vanaf dan op een bredere clientèle: gefortuneerden maar geen miljardairs. Je moet over 10 tot 15 miljoen euro beschikken om een beroep te kunnen doen op dat soort diensten, die worden aangeboden door een kleine vennootschap of een paar vennoten, die hooguit enkele tientallen families bedienen.

Veel Belgische spelers leggen de lat niet noodzakelijk zo hoog. Het family office is soms niet meer dan een van de vele diensten van een vennootschap. Onder meer C&V, Portolani en Praxis in Antwerpen, Agami, Albatros en Intuitae in Brussel, Truncus in Zele, MCN in Gerpinnes, en Patrimonia en VHPS in Waterloo bieden de gespecialiseerde dienst aan. Er zijn ook de zeer generieke Family Office Brussels en Family Office Charleroi.

Vaag concept

Een family office werkt met het vermogen van een familie. De nadruk ligt op successieplanning, vermogensstructurering, filantropie en familiaal bestuur. Bij dat laatste aspect is ook de financiële opleiding van jongeren inbegrepen. Is er wel een verschil met private banking? De meeste bankinstellingen bieden private banking aan. Huizen zoals Degroof Petercam, Delen en Puilaetco Dewaay zijn er in gespecialiseerd.

“In de praktijk neemt een family office vooral de relatie tussen een familie en de banken onder de loep”, klinkt het bij een professional. “Onze belangrijkste opdracht is het consolideren van de financiële activa om een globaal beeld van het vermogen van een familie aan te bieden”, legt een andere uit. “We wijzen een portefeuille toe voor verschillende activaklassen. We selecteren een of twee beheerders per activaklasse. We selecteren de beste en letten op de kosten.” De family officer ziet zich als iemand die bij de familie toezicht houdt op bankdiensten. Voor sommige bankiers is hij niet meer dan iemand die over commissies onderhandelt: “Zijn toegevoegde waarde beperkt zich tot het spelen van Test-Aankoop voor tarieven. Dat is gemakkelijk.”

Het concept van het family office is des te vager omdat de activiteit niet erkend is in de Europese Unie, met uitzondering van Luxemburg. “In Luxemburg is het statuut van family officer gereglementeerd, maar er is geen harmonisatie op Europees niveau”, zegt Mathieu Saudoyer, woordvoerder van de FSMA, de Belgische financiële toezichthouder. “Bijgevolg kunnen entiteiten die het statuut in Luxemburg hebben geen activiteiten in België uitoefenen onder het stelsel van de vrije dienstverlening. De mensen die in België als family officer actief zijn, beschikken heel vaak over een ander statuut, afhankelijk van de activiteiten die ze uitvoeren, zoals boekhouding, investeringsadvies of vermogensbeheer.” Aangezien het statuut niet is gereglementeerd, kan iedereen zich een family officer noemen zonder dat de FSMA het kan verbieden en zonder dat het label enige garantie biedt.

Meer dan Excel

Veel grote Luxemburgse en Zwitserse banken eisen de activiteiten van het family office op. Maar in België doet geen enkele bank dat. “We bieden family office aan, maar die diensten zijn een onderdeel van ons vermogensbeheer en worden dus niet als dusdanig benoemd”, legt Olivier Van Belleghem, directeur van de afdeling Wealth Management bij BNP Paribas Fortis, uit. “Over het algemeen doet iedereen in de banksector dat op die manier. Wellicht omdat het begrip zonder kader vaag blijft. Het kan heel breed worden gezien, maar sommigen zetten hooguit wat rekeningen en portefeuilles bij elkaar op een werkblad in Excel. Wij doen veel meer dan dat.”

“Waar begint en waar eindigt het begrip family office?”, vraagt Stéphane Vermeire, de algemeen directeur van Private Banking en Wealth Management bij BNP Paribas Fortis, zich af. “We oefenen die activiteit uit via de talloze diensten die we onze klanten verlenen. Maar we vermelden ze niet specifiek, omdat het maar een zeer kleine groep klanten betreft. En dat geldt ook voor andere aspecten van het vermogensbeheer. Als je een familievermogen helpt te organiseren, dan heb je het over maatwerk en family office.” “Je zou vermogensbeheer ook family office kunnen noemen”, voegt Olivier Van Belleghem eraan toe.

Onafhankelijkheid

Biedt BNP Paribas Fortis al geen zeer gestructureerde en uitgebreide family office aan met de lancering van Pax Familia halverwege juni? Dat vermogensbeheerplatform richt zich op een ruimere clientèle dan die van het wealth management. Het gaat om alle klanten van de private bank, dat zijn 100.000 mensen. “Pax Familia is inderdaad een soort family office. Met de tool die onze klant ter beschikking krijgt, samen met onze expertise, kan hij juridische documenten en patrimoniale stukken degelijk organiseren, en een overzicht laten opmaken van de risico’s en de gevolgen van een successie”, zegt Stéphane Vermeiren.

Pax Familia zit in het pakket van private banking en kost 180 euro per kwartaal. Daarvoor krijgt de klant een minimum aan vermogensadviezen. Voor een gedetailleerdere analyse moet hij meer betalen. Andere financiële dienstverleners maken er ook gebruik van, in het bijzonder de family offices, maar BNP Paribas Fortis heeft als enige bank het gebruiksrecht. De klant kan de bank vragen zijn notaris of advocaat toegang te geven tot het platform, maar er is een nadeel. Je kunt die toegang nog niet beperken, het is alles of niets. In een latere fase, waaraan wordt gewerkt, zal de klant kunnen aangeven wie toegang krijgt en in welke mate.

Family offices benadrukken graag hun onafhankelijkheid ten opzichte van banken. “De families zoeken niet zozeer onafhankelijkheid als wel vertrouwen, deskundigheid en objectiviteit”, klinkt het bij BNP Paribas Fortis. “Ook duurzaamheid is van groot belang. De klant wil zeker zijn dat de kennis van de familiegeschiedenis en de motivering van bepaalde beslissingen niet met de family officer zal verdwijnen.”

Beleggen in vastgoed

De makelaar Patrimonia legt de nadruk niet zozeer op onafhankelijkheid, als wel op het scala van aangeboden beleggingen, vooral op de rechtstreekse beleggingen in vastgoed. “Gepensioneerden leven langer en willen meer inkomsten genereren uit hun vermogen”, zegt gedelegeerd bestuurder Désiré Godfroid. “Obligaties brengen niet zoveel meer op. Ze moeten dus meer risico’s nemen, wat een zeventigjarige niet graag doet, hun kapitaal opsouperen of beleggen in vastgoed, dat een rendement van ongeveer 3 procent oplevert. Private banken bieden vastgoed alleen maar aan in de vorm van aandelen, niet in fysieke vorm. Een instelling die alleen maar effecten verkoopt, kan niet volledig objectief zijn als ze vermogensadvies geeft”, meent hij.

De ploeg van Patrimonia bestaat uit voormalige private bankiers, die het grootste deel van hun goede 250 miljoen aan beleggingen intern beheren via fund picking. Ze hebben een tiental fondsen geselecteerd voor elk beleggingsprofiel en hun resultaat over tien jaar is opmerkelijk. Voor de klanten die aandelen in hun portefeuille willen, is er ook stock picking: de mogelijkheid om aandelen rechtstreeks online te kopen. Dat verloopt via Degroof Petercam. Als voormalige gedelegeerd bestuurder van FIB, een makelaarskantoor dat vernieuwende formules in het hypothecair krediet heeft gelanceerd, is Désiré Godfroid een erkende vastgoedexpert.

Voor Godfroid moet een family office het volledige gamma van beleggingen aanbieden. Maar het is niet de bedoeling dat het vastgoed verkoopt zoals promotoren dat doen. Het moet een keuze maken uit de eigendommen op de markt en vervolgens optreden als derde partij. Hij vindt het belangrijk klanten te adviseren bij een verkoop. “Je zult de ene persoon aanraden als natuurlijke persoon te kopen en iemand anders dat via een vennootschap te doen. Als het om een appartementsgebouw gaat met een handelszaak op de begane grond, geef je mensen het advies de appartementen te kopen als natuurlijk persoon en de zaak via een vennootschap. Dát is globaal vermogensadvies.”