Transactiebelastingen lijken meer dan ooit terug van weggeweest. Niet verwonderlijk want het zijn gemakkelijke manieren om de staatskas te spijzen.
Overheden beginnen in te zien dat transactiebelastingen thuishoren in het arsenaal van een modern belastingsysteem. Bij een transactiebelasting wordt de loutere transactie belast; of er met die transactie winst of verlies wordt gemaakt is niet belangrijk. Kleine percentjes (die niemand lijkt te voelen) worden geïnd door betrouwbare vazallen van de overheid (de banksector) zonder dat het de overheid geld kost en op een geïnformatiseerde manier (via IT-platformen). Dit maakt deze belasting bijzonder interessant voor de overheid. Niemand voelt de belasting, ze levert veel geld op, is niet fraudegevoelig én kost de overheid slechts weinig.
Belgische taks op de beursverrichtingen
De Belgische taks op de beursverrichtingen (TOB) is een typische transactiebelasting. Deze belasting ondergaat bij bijna elke begrotingsopmaak wijzigingen. Zo werd deze belasting dit jaar al twee maal verhoogd.
De EU was tot voor kort maar een koele minnaar van de financiële transactietaksen. Dit soort belastingen kan maar beter worden afgeschaft in het kader van de vrijmaking van de interne kapitaal- en financiële dienstenmarkt. Maar de financiële crisis heeft de geesten doen rijpen. De dure redding van de banken met de daaorpvolgende openbare schuldcrisis, eurocrisis, etc. gecombineerd met de graai- en bonuscultuur van menig bankier, maakt duidelijk dat regulering nodig is.
Europees initiatief
Sedert eind 2010 onderzoekt de Europese Commissie een ‘financial transaction taks’ (FTT). Eind 2011 zag een ontwerprichtlijn het licht die echter meteen door het Verenigd Koninkrijk werd afgeschoten. Toch zette de Commissie eind oktober 2012 het licht op groen voor de invoering van een dergelijke belasting. Evenwel niet in de hele Unie maar enkel in de vrijwillig deelnemende lidstaten. Er zijn nu reeds 10 van de 27 lidstaten waar dit het geval is; recent heeft ook Nederland zich bij deze groep aangesloten.
De opbrengst van de FTT zou tussen de 30 en de 50 milliard euro kunnen liggen. Waar de Tobin taks altijd wordt gekoppeld aan ontwikkelingsamenwerking, is dat niet zo bij de FTT. De Europese Commissie stelt immers voor de opbrengst integraal aan te wenden voor de financiering van de werkingskosten van de EU. Hierdoor zou de bijdrage van de Lidstaten kunnen verminderen.
Criticasters
Natuurlijk zijn er de criticasters. Zij stellen dat de financiële stromen zich op eenvoudige manier zullen verleggen. Ook zullen de volumes dalen als de belasting wordt ingevoerd. Dat laatste argument is correct. Het is zelfs de bedoeling van deze belasting! Met name de louter speculatieve transacties die niets met reëele economie te maken hebben, radicaal bannen. Het is immers dit soort handel dat een destabiliserende impact kan hebben op de werkelijke economie. Ook het eerste tegenargument is correct. Ontwijkingsgedrag ga je altijd hebben. Maar iemand moet ermee beginnen. Daarna moet je de grote financiële centra zien te overtuigen de belasting ook in te voeren. In dit verband heeft Obama zich vorig jaar nog uitgesproken voor een FTT. Er lijkt dus echt wel een mondiaal draagvlak te groeien.
Volg de discussie op Twitter via @Anton_Rivus.
Anton van Zantbeek
Advocaat Rivus
