Psycholoog en gedragsexpert Daniel Crosby: ‘De marktreactie op oorlogen is meestal mild en van korte duur’

Onzekerheid en schommelingen op de beurzen slaan de beleggers uit hun lood. De psycholoog en gedragsexpert Daniel Crosby somt de belangrijkste valkuilen op, en zegt hoe u ze kunt vermijden.

Mensen zijn niet gemaakt om te beleggen. Het tumult op de markten maakt dat voor de zoveelste keer duidelijk. De koersen schommelen hevig, de verliezen tikken aan, de zekerheden over de economie en de financiële markten raken zoek. Al die zaken spelen in op oerinstincten en drijfveren van de mens, die ons in andere contexten zouden behoeden voor verlies en leed. Op de beurzen zetten diezelfde instincten ons aan tot zware denkfouten.

De psycholoog en gedragsexpert Daniel Crosby, die chief behavioral officer is bij Orion Advisors, buigt zich al jaren over de valstrikken op de beurs en manieren om die te vermijden. Die inzichten bracht hij samen in het boek The Behavioral Investor en hij deelt ze volgende week in zijn keynotespeech op de Trends Investment Summit in Brussel.

Zijn kennis en ervaringen komen als geroepen, want de oorlog in Oekraïne stelt de koelbloedigheid en de rationaliteit van de beleggers danig op de proef. Geconfronteerd met heel veel onzekerheid, beslissen mensen niet langer op basis van doordachte redeneringen, maar vallen ze terug op vooroordelen en neigingen. Daniel Crosby schuift er vier naar voren waarvoor we moeten opletten. Gelukkig kunnen de beleggers die denkfouten en valkuilen omzeilen. Crosby spreekt van de drie E’s: education, environment, encouragement (onderwijs, omgeving en aanmoediging).

Vier valkuilen 1. Emotie

Het conflict in Oekraïne illustreert hoe mensen bovenal empathische wezens zijn. “Mensen kijken naar de oorlog, leven mee met de mensen daar en vinden het verschrikkelijk. Ze verwachten van de financiële markten een even geschokte reactie als die ze zelf voelen, en dus dat de markten crashen”, legt Crosby uit. “Maar de markten hebben geen hart en zullen snel weer op het financieel-economische focussen. De marktreactie op oorlogen is meestal mild en van korte duur, leert de geschiedenis.” Uit beleggersoogpunt zou het verkeerd zijn de menselijke tol van de oorlog gelijk te stellen met de mogelijke financieel-economische kosten ervan.

Mensen hebben ook de neiging het recente verleden te projecteren op de nabije toekomst. “We denken vaak dat actuele gebeurtenissen oneindig zullen doorlopen in de toekomst. Financiële markten doen exact het tegenovergestelde”, legt Crosby uit. “Er zijn wel wat momentumeffecten en trends die even doorzetten, maar op middellange en lange termijn zijn de meest waarachtige woorden in de investeringswereld: ‘Ook dit zal voorbijgaan.'”

Die projectiedenkfout loopt in twee richtingen. Velen denken dat oorlog, stijgende prijzen en geopolitieke onzekerheid het nieuwe normaal zijn, en zijn overdreven pessimistisch over de toekomst. Maar evenveel beleggers vallen ten prooi aan overdreven optimisme door het recente verleden. “Tot voor kort hadden heel veel beleggers een grote blootstelling aan Amerikaanse aandelen en speculatieve groei-activa, omdat die het de afgelopen jaren zo goed gedaan hebben”, geeft Crosby als voorbeeld.

Voordat Rusland zijn buurland binnenviel, steeg de onzekerheid op de financiële markten al, om heel andere redenen. De inflatie is wereldwijd nooit gezien hoog, de coronapandemie is nog niet verteerd, er zijn tekorten doordat de aanvoerketens stokken, de waarderingen op de aandelenmarkten (vooral de Amerikaanse) zijn torenhoog. Al die zaken hebben geleid tot een heel onzekere en volatiele achtergrond, waartegen de oorlog enkele weken geleden uitbrak. “Die context is belangrijker voor de markten dan het conflict zelf”, voegt Daniel Crosby eraan toe.

2. Behoudsgezindheid

Onzekerheid en volatiliteit zetten aan tot actie. Voor problemen zoeken we oplossingen, en tegen onzekerheden of veranderingen dekken we ons in, om toch maar alles bij het oude te laten. In het gewone leven zorgt dat voor gemoedsrust en stabiliteit, maar op de beurzen geldt het tegenovergestelde. Niets doen is beter dan iets doen. “Mensen zijn bang voor het risico op verlies. Als ze dat risico zien stijgen, passen ze hun portefeuille aan, maar onderzoek toont duidelijk aan dat hoe meer beleggers handelen, hoe slechter ze het doen”, legt de gedragsexpert uit. “Het risico dat je te veel doet is groter dan wanneer je niets zou doen.” Daarmee hangt samen dat we in tijden van grote emotionele stress dommer worden. “Onze breinkracht wordt beperkter. We verliezen op zulke momenten tot 13 procent van onze cognitieve verwerkingscapaciteit”, zegt Crosby. “Vergeet niet hoe uitgeput veel mensen nog zijn van twee jaar pandemie.”

3. Aandacht

“In tijden zoals deze hebben veel mensen moeite om de relevante informatie van de ruis te onderscheiden”, zegt Crosby. De media zijn daarin geen grote hulp. “De aantrekkingskracht van slecht nieuws is tweeënhalf keer krachtiger en levert meer kijkers of lezers op. Daar spelen nieuwsbedrijven uiteraard op in.”

Als belegger kunt u zich twee vragen stellen om de relevantie van de stortvloed aan informatie snel te kunnen inschatten. “Heb ik hier controle over? En: is dit op een termijn van vijf tot tien jaar van belang voor mijn portefeuille?” stelt de Amerikaanse psycholoog. “Bij veel van de dingen die nu spelen, is het antwoord negatief. Als individu kun je niets aan de situatie veranderen, en over enkele jaren is al wat nu gebeurt niet meer van tel.”

4. Ego

De vierde valkuil is in de huidige omstandigheden minder prominent, maar speelt beleggers altijd parten. “Ego of overmoed speelt op verschillende manieren. Een ervan is dat de meeste mensen denken dat ze op allerlei gebieden beter zijn dan gemiddeld”, verklaart Crosby. “Vandaag vertaalt zich dat in mensen die denken beter te kunnen inschatten hoe de situatie tussen Rusland en Oekraïne zal evolueren.”

Los van het oorlogstumult, ziet Crosby in de beleggerswereld tal van andere drijfveren die inspelen op menselijke zwaktes en verkeerd gedrag in de hand werken: “De financiële sector ontwikkelt technologie die beleggers aanspoort meer te handelen, meer te betalen en meer te kijken naar wat anderen doen, en die van beleggen een spel maakt. Dan heb je niet het beste voor met beleggers. De afgelopen twee jaar zetten veel nieuwkomers hun eerste stappen op de beurs. De financiële sector moet hun steun en advies geven over hoe ze de juiste beslissingen kunnen nemen, en geen technologie op hen loslaten die inspeelt op hun zwaktes.”

Drie wegen naar succes 1. Onderwijs

Crosby stelt dat hij de nood aan ‘onderwijs’ voor beleggers onlangs nog eens benadrukt zag: “In een recente enquête stelden Amerikaanse beleggers dat ze de komende tien jaar een jaarlijks rendement van 17 procent op hun beleggingen verwachten. Dat is compleet losgeslagen. Het staat haaks op het verleden.”

Historisch perspectief is een sterk tegengif voor alle beleggersvooroordelen en kan ook nu soelaas bieden. “De S&P 500-index staat ruim 10 procent lager dan aan het begin van dit jaar. Zulke correcties komen gemiddeld om de zestien maanden voor. Een berenmarkt, waarin de beurzen meer dan 20 procent zakken, komen om de vier jaar voor. Als je de geschiedenis van de markten een beetje kent, weet je dat de huidige marktbewegingen doodnormaal zijn”, stelt Daniel Crosby. “Vergeet ook niet dat de Amerikaanse aandelenmarkt meer dan 60 procent hoger staat dan drie jaar geleden.”

2. Omgeving

Met ‘omgeving’ doelt de psycholoog op de beleggingsportefeuille: “Die moet een weerspiegeling zijn van je risicotolerantie en je psyche als belegger.” Daar zijn geen algemeen geldende stelregels voor. Elke belegger moet voor zichzelf duidelijke regels optuigen, die het meest geschikt zijn voor haar of zijn langetermijndoelstellingen.

“Er zijn tal van manieren om geld te verdienen met beleggen”, weet Crosby. “Als je vijftig jaar geleden 10.000 dollar had geïnvesteerd in een fonds dat aan waardebeleggen doet, zou dat nu 2,1 miljoen waard zijn. Had je in een groeifonds belegd, wat een volledig tegenovergestelde aanpak is, zou dat fonds 1,7 miljoen waard zijn. Het verschil is niet zo groot. Beide aanpakken hebben fantastisch gerendeerd. Maar door alle fouten en valkuilen heeft de gemiddelde belegger in diezelfde periode zijn kapitaal maar aangedikt tot 415.000 dollar. Het is dus veel belangrijker een beleggingsaanpak te kiezen en je daaraan te houden, dan de juiste beleggingsaanpak eruit te kiezen.”

In de strategie voor een beleggingsportefeuille is diversificatie een andere belangrijke remedie tegen veelgemaakte fouten. Maar die remedie is niet alleenzaligmakend. “Diversificatie is een soort bescheidenheid”, zegt Crosby. “Het is de beste manier om aan onze onwetendheid over de toekomst tegemoet te komen. Maar vanaf een bepaald moment wegen de voordelen en het nut ervan almaar minder zwaar. Als je te veel posities in je portefeuille hebt, weet je op den duur niet meer waarin je allemaal belegt.” Crosby vergelijkt de rendementen van de twee Amerikaanse aandelenindexen: de Dow Jones met 30 aandelen en de S&P500 met 500. In de afgelopen veertig jaar haalden ze een vergelijkbaar rendement.

3. Aanmoediging

De huidige volatiliteit op de markten toont ook aan dat beleggen geen solosport hoort te zijn. Elke belegger heeft baat bij aanmoediging en advies. Het maakt niet uit hoeveel kennis of ervaring hij heeft en hoe hij zijn portefeuille heeft opgebouwd, er zullen altijd momenten zijn waarop zelfs de besten onder ons in paniek slaan. “Dan heb je iemand nodig, een financieel of ander soort adviseur, die je helpt het hoofd koel te houden en je behoedt voor fouten”, aldus Crosby.