Ongeziene rust op de financiële markten: beleggers kennen geen vrees meer
Er is zo weinig beweging op de markten dat veel strategen zich zorgen maken. ‘De grootste angst bij beleggers is dat ze de rally missen’, zegt marktstrateeg Philippe Gijsels. ‘Dat moet alarmbellen doen afgaan.’
Het contrast kon moeilijk groter zijn. Terwijl de financiële wereld collectief herinneringen ophaalde aan Black Monday, het grootste dagverlies in de geschiedenis van de Dow-Jonesindex dertig jaar geleden, sloot de Amerikaanse beurs in Wall Street ongewijzigd, ondanks de onrust in Spanje.
Het was tekenend voor het beursklimaat. Nooit eerder was het zo rustig op de markten. De meest gebruikte maatstaf voor de volatiliteit, de VIX-index, die meet hoeveel schommelingen beleggers verwachten voor de S&P500-index, noteert op zijn laagste peil.
Het is zo rustig op de markten dat veel strategen zich zorgen maken.
Op de beurs van Brussel is het geleden van 24 juni vorig jaar, de dag na de verrassende uitslag van het brexitreferendum, dat de Bel-20 nog eens meer dan 5 procent had verloren. Sindsdien kon niets de belegger meer uit zijn lood slaan. “Er zijn twee raketten uit Noord-Korea over Japan gevlogen, en er kwamen hier geen ongeruste telefoontjes binnen”, getuigde een zakenbankier tegenover Bloomberg. “Het is te gek voor woorden.”
Het is zo rustig op de markten dat veel strategen zich zorgen maken. Zeker gezien de vele recordprijzen – niet alleen op de beurzen, maar ook op de obligatiemarkten, in vastgoed en in andere activa, van de bitcoin tot oldtimers. “Dat heb ik nog niet vaak gezien”, zegt Philippe Gijsels, marktstrateeg bij BNP Paribas Fortis. “Ik denk dat we al terug moeten naar de jaren negentig en de aanloop naar de internetbubbel.” Niet meteen een referentie waar een belegger vrolijk van wordt.
There is no alternative
De verklaring voor de absolute windstilte op de markten loopt deels gelijk met de rechtvaardiging waarom het niet zo gek is dat de beurzen de records aan elkaar rijgen. Ten eerste doet de economie het goed. Voor het eerst sinds de crisis is er een synchrone groei in de wereld.
Na jarenlang aanmodderen kruipt zelfs de eurozone overeind. “De groei verrast, zeker in Europa”, zegt Luc Aben, hoofdstrateeg van Van Lanschot Bankiers. “De vrees was dat de sterke euro zou beginnen te wegen, maar de jongste indicatoren laten dat niet zien.”
Ten tweede is er de lage rente. Die maakt dat beleggers op zoek zijn naar een alternatief voor het gebrek aan rendement van spaarboekjes of veilige obligaties. De enige optie is meer risico nemen, wat een stabiele geldstroom richting de beurzen op gang heeft gebracht. “TINA, kort voor there is no alternative“, aldus Aben. “Dat effect speelt al jaren, en blijft dat onverminderd doen.”
Na elke dip wordt zo snel gekocht, dat er geen dipjes meer zijn.
De windstilte op de beurzen heeft ook specifieke oorzaken. Zo lijkt niemand nog hoogtevrees te hebben. Gijsels spreekt van een soort pavlovreactie, omdat iedereen ondertussen weet dat elke terugval op de beurzen snel wordt goedgemaakt. “Beleggers kochten zelfs Spaanse aandelen om in te spelen op de onrust in Catalonië, waardoor die terugval er nooit echt gekomen is.” Buy the dip, heet dat in het beleggersjargon. Alleen wordt na elke dip zo snel gekocht, dat er geen dipjes meer zijn.
Ook het toenemende succes van de passieve fondsen verklaart de kalmte op de markten, denken marktkenners. Die trackers kopiëren de prestaties van onderliggende activa, vaak een aandelenindex of een korf van aandelen. Dat leidt eveneens tot een geleidelijke geldstroom, die het gezapige beursklimaat lijkt te versterken. Toch zolang het goed loopt (zie kader Rijp voor een correctie).
Rijp voor een correctie
De meeste strategen geloven dat er eerst een recessie op komst moet zijn, vooraleer er een echte berenmarkt, een daling met 20 procent of meer, uitbreekt. Gezien de synchrone groei van de wereldeconomie, is zo’n recessie nog niet onmiddellijk in zicht. Een correctie daarentegen valt nooit uit te sluiten en is notoir moeilijk te voorspellen. “Meestal volgt zo’n correctie na het een of andere nieuwsfeit dat wordt opgeblazen”, zegt Fortis-marktstrateeg Philippe Gijsels.
Volgens Gijsels zijn er wel manieren om te achterhalen of de markt rijp is voor een correctie. Een daarvan is de cashposities in beleggingsfondsen in de gaten te houden. Die zijn gedaald van 5,8 procent naar 4,8 procent. “Vanaf 4,3 procent gaan er knipperlichten branden, maar daar zijn we dus nog niet”, aldus Gijsels.
Ook voor Luc Aben is er geen sluitende methode om een correctie te voorspellen. “Soms kijkt iedereen naar links, en dan komt het gevaar plots van rechts.” De hoofdeconoom van Van Lanschot Bankiers adviseert beleggers vooral te kijken of de economie blijft verbeteren. “We kijken wel naar een aantal technische marktfactoren, zoals de koersbewegingen in het recente verleden, maar we letten toch vooral op de evolutie van de winstgroei. Het is opletten als de verwachtingen neerwaarts worden herzien.”
Op korte termijn is het voor Aben vooral uitkijken naar de Amerikaanse belastinghervorming. “Die is een bepalende factor voor het sentiment op Wall Street. En als het regent in New York, dan druppelt het in Europa.”
Briesje of storm
Je hoeft geen marktgoeroe te zijn om te voorspellen dat de volatiliteit ooit zal terugkeren. De vraag is of de windstilte nog lang zal aanhouden. En steekt er dan een deugddoend briesje op of een grote storm?
De markt gelooft niet in de snelle terugkeer van veel tumult. Dat blijkt niet alleen uit de historische lage VIX-index, maar ook uit het gedrag van beleggers. Veel grote jongens hadden posities ingenomen waarmee ze een hoop geld konden verdienen als de volatiliteit weer de kop op zou steken. De voorbije maanden hebben ze die posities massaal verlaten. “Handelaars zijn nog nooit zo zeker geweest dat de volatiliteit dood is”, kopte de invloedrijke nieuwswebsite Business Insider.
Beleggers putten gemoedsrust uit de aantrekkende economie en bedrijfswinsten, en uit de wetenschap dat de rente nog lang laag zal blijven, ook al gaan de centrale banken voorzichtig op de rem staan. En dus blijven aandelen relatief aantrekkelijk.
‘Handelaars zijn nog nooit zo zeker geweest dat de volatiliteit dood is’
Bovendien komt een zware correctie doorgaans niet uit de lucht gevallen (zie kader Rijp voor een correctie). “Zelfs al zouden aandelen in een zeepbel zitten, dan is er nog een scherp mes nodig om die te doorprikken. Maar zo’n mes zie ik niet onmiddellijk”, zegt Gijsels. “Zo zou je verwachten dat de Catalaanse crisis meer impact zou hebben, maar de markt is er blijkbaar van overtuigd dat het wel in orde komt.”
Strategen putten ten slotte ook moed uit de wetenschap dat er nog geen euforie heerst op de beurzen. Veel beleggers houden nog een slag om de arm. “Er staat nog een hoop geld aan de zijlijn te wachten op een correctie”, weet Gijsels. “Anders dan je zou verwachten, is die gestage rally geen plezierige markt.”
Dat klinkt vreemd, maar professionele beleggers die wachten op dat ene koopmoment of die verkopen om wat winst te nemen, moeten hun klanten wel uitleggen waarom ze de rally zijn misgelopen. Het hoeft niet te verbazen dat de rally van de voorbije jaren in de boeken dreigt te komen als “de meest gehate stierenmarkt uit de geschiedenis”.
Zelfgenoegzaamheid
Misschien wel de belangrijkste reden waarom niemand volatiliteit verwacht, is simpelweg dat er al heel lang geen volatiliteit meer geweest is. Maar dat betekent niet dat die niet kan terugkeren. Er kan veel fout lopen en dan kan het plots heel snel gaan. De centrale banken staan bijvoorbeeld op een keerpunt en een beleidsvergissing is snel gemaakt. En ook de geopolitieke situatie in de wereld kan het vuur in een oogwenk aan de lont steken.
Er kan veel fout lopen en dan kan het plots heel snel gaan.
Nog zo’n ideaal recept voor een afstraffing is de zelfgenoegzaamheid die er bij beleggers in begint te sluipen. De beurs lijkt enkel nog te stijgen, en dus is elke reden goed om bij te kopen. Zo is de recente rally op Wall Street in grote mate gebouwd op de hoop dat president Donald Trump de belastingen drastisch zal verlagen.
“Je kunt veel zeggen van Trump, maar niet dat hij geen optimisme heeft teruggebracht naar de markten”, merkt Aben op. In Washington beseffen ze dat. Minister van Financiën Steven Mnuchin waarschuwde zijn partijgenoten dat ze maar beter instemmen met de plannen, of dat ze anders een stevige correctie mogen verwachten.
Gijsels pikt naast de zelfgenoegzaamheid op de markten nog onrustwekkende signalen op. Zo merkt hij dat marktcommentatoren zich in bochten wringen om toch maar een logische verklaring te geven aan het vreemde fenomeen van de lage VIX. “De volatiliteit is laag, waarom zouden de verwachtingen dan hoger moeten liggen, luidt hun kromme redenering”, besluit Gijsels. “De grootste angst op de markten is Fomo, de fear of missing out. Dat moet alarmbellen doen afgaan.”
Een nieuwe zwarte maandag
Riskeren we een nieuwe Black Monday, een zware crash zoals die op 19 oktober 1987 die de Dow-Jonesindex 20 procent lager stuurde? Er valt iets voor te zeggen, concludeerde de Britse zakenkrant Financial Times. Net als toen zien beleggers elke daling als een koopkans, stapelen de beursrecords zich op en zijn de waarderingen historisch hoog.
De crash op Black Monday werd daarenboven in de hand gewerkt door de computerhandel, die toen zijn intrede had gemaakt op de beursvloer. Ook nu is er met de opkomst van passieve fondsen of trackers een financiële innovatie, waarvan we niet met zekerheid weten of die schokbestendig zal blijken. Tot slot werd de crash in 1987 versterkt door automatische verkooporders die bedoeld waren om portefeuilles te beschermen tegen scherpe dalingen. Net zo bulkt de markt vandaag van strategieën die beloven dat ze zware verliezen voorkomen, maar die een verkoopgolf mogelijk zullen versterken.
Toch wijst de Financial Times op enkele belangrijke verschillen. Zo wordt de handel vandaag automatisch gestopt als de verliezen te hoog oplopen. Dat moet beleggers een adempauze geven en helpen de paniek tot bedaren te brengen. De communicatie staat ook verder. In 1987 waren er geruchten in New York over de verliezen in Tokio, maar niemand had het volledige plaatje. Nu weet iedereen onmiddellijk wat er zich waar ook ter wereld afspeelt. Tot slot is het klimaat anders: er heerst nu geen speculatieve gekte, en door de lage rente is de aantrekkingskracht van aandelen sterker.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier