Het gevaar van een massa die steeds dommer wordt

De groei van ‘passief beleggen’ door het simpelweg volgen van indexen via trackers, ETF’s en smart beta-producten, maakt dat beleggers gemiddeld steeds dommer worden. En dat is gevaarlijk, zegt Paras Anand, hoofd pan-Europese aandelen bij de vermogensbeheerder Fidelity.

‘Als steeds minder mensen nog écht bezig zijn met de waarde van activa en iedereen de grootste gemene deler volgt, loopt de hele kudde op een dag misschien achter het verkeerde schaap aan.’

Geschat wordt dat rond de 20.000 miljard dollar, of bijna een derde van de wereldwijde aandelenkapitalisatie, tegenwoordig passief beheerd wordt. Meer en meer investeringsbeslissingen verlopen automatisch: de populariteit van trackers, ETF’s en ‘smart beta’-producten is de hoogte ingeschoten. De lage instapdrempel en het idee dat je als belegger ‘de markt volgt’ wordt gezien als een gemakkelijke en weinig risicovolle manier om gemiddelde rendementen te behalen.

Makkelijk kan het inderdaad zijn, want de financiële markten en hoe ze de waarde van activa bepalen, zijn immers net zoals een zaal vol mensen die het aantal snoepjes in een pot moeten raden. Experimenten hebben aangetoond dat het gemiddeld aantal snoepjes dat de deelnemers raden, steevast veel dichter bij de realiteit zit dan een individuele gok van één iemand in de kamer. Dat is wat we ‘de wijsheid van de massa’ noemen.

Om die wijsheid succesvol te doen werken, moet het deelnemersveld echter divers genoeg zijn. Vertaald naar de financiële markten betekent dit dat de prijs van een aandeel (het aantal snoepjes) steeds een gemiddelde is van de waardering die alle diverse spelers op de markt eraan toekennen: optimisten én pessimisten, dividendliefhebbers en -haters, maar ook diegenen met gedetailleerde analyses én diegenen met eenvoudiger tools, kortetermijnbeleggers én langetermijnbeleggers, enzovoort.

En daar knelt vandaag het schoentje, want de efficiëncy van de massa is in het gedrang omdat de diversiteit onder beleggers verdwijnt. Te veel mensen zijn met zijn allen tevreden met het gemiddelde van de markt, waardoor steeds minder mensen écht gaan uitzoeken hoeveel (of hoe weinig) snoepjes er in de pot zitten. Omdat de passieve volgers ook deel uitmaken van het systeem, verminderen ze door hun groeiend aantal de diversiteit van de beleggerspopulatie, en wordt de massa (of die dat nu ziet of niet) steeds minder wijs, ja zelfs in toenemende mate dom. Zo riskeert de hele kudde op een bepaald moment achter het verkeerde schaap aan te lopen. Het hele verhaal van passief beleggen werkt immers enkel als een significante meerderheid van de marktspelers écht onderzoek blijft doen naar de prijs en de waarde van activa.

Nu een derde van de marktspelers zich in de praktijk als ‘volgers’ opstelt, is de markt wat mij betreft fundamenteel inefficiënt geworden. Voor passieve volgers leert een korte blik op de geschiedenis van de markt dat wanneer één beleggingscategorie, strategie, stijl of sector een zodanige stijging in populariteit ervaart dat die andere investeringsmethoden volledig in de schaduw zet, het zelden positief afloopt. Voor wakkere actieve investeerders betekent zo’n periode weliswaar een toename van het aantal instapkansen (wegens zeer weinig diversiteit in de populatie), maar daar staat tegenover dat de tijd die het duurt eer de markt-efficiency zich herstelt, veel langer en hobbeliger zal zijn. Lees: rendementen uit actief investeringsbeheer zullen wellicht duidelijk hoger zijn, maar investeerders en klanten moeten wel het geduld opbrengen om de rit volledig uit te zitten. In de huidige marktomstandigheden is dat meer dan ooit een uitdaging.

Tot slot geldt voor iedereen de oude wijsheid dat ‘there is no such thing as a free lunch’: beleggers die een grafiek voor de neus geschoven krijgen met de verwachte groeicijfers van deze of gene beleggingscategorie, doen er sowieso goed aan om eerst te kijken wat de populariteit van één manier van beleggen betekent voor de efficiency van de markten. Die laatste betaalt daar vroeg of laat sowieso een prijs voor.’