De bitcoin is 1.000 miljard dollar waard: waarom de bekendste cryptomunt geen crisis doormaakt

De bitcoin lijkt onverwoestbaar. Toch zijn grote cryptospelers als Luna, Celsius en FTX failliet gegaan. Er is ook steeds strengere regelgeving. En dan is er nog het systeem zelf, waarbij de miners, degenen die de transacties valideren, hun vergoeding elke vier jaar zien halveren. Dat heeft niet verhinderd dat de bitcoin opnieuw meer dan 1.000 miljard dollar waard is en gemakkelijk zijn weg heeft gevonden naar de portefeuilles van beleggers sinds de Amerikaanse financiëletoezichthouder een dozijn fondsbeheerders toestemming heeft gegeven ETF’s uit te geven die zijn gekoppeld aan de bitcoin.

Voor Gladys Anderson, onlangs geïnterviewd door de New York Times, is bitcoin “de hel”. De veertigjarige verhuisde naar een rustige, afgelegen uithoek van Arkansas om haar autistische zoon te beschermen tegen het lawaai en de stress van de stad. Maar nu heeft Arkansas een wet die zeer gunstig is voor mining-activiteiten, en op slechts honderd meter van haar tuin is een mining farm voor bitcoins verrezen. De koelsystemen van honderden grafische kaarten draaien dag en nacht, zeven dagen per week, om bitcoins te ‘mijnen’. Dat betekent transacties verifiëren die, zodra ze zijn gevalideerd en toegankelijk gemaakt voor iedereen, een nieuw blok zullen vormen in de blockchain, het onwijzigbare telefoonboek dat de basis van de bitcoin vormt. Dat werk wordt momenteel betaald tegen een tarief van ongeveer zes bitcoins per blok, of meer dan 300.000 dollar tegen de huidige koers van de cryptomunt. Maar vanaf april wordt de vergoeding gehalveerd, waardoor miners, als de waarde van de bitcoin gelijk blijft, nog steeds meer dan 150.000 dollar per gevalideerd blok overhouden. Dat blijft investeerders aantrekken die deze lawaaierige en energieverslindende ‘boerderijen’ bouwen.

Dankzij de SEC

Als de cryptoplaneet voor sommigen de hel is, dan is het voor anderen het herwonnen paradijs. Wie een portefeuille met bitcoins heeft, de bekendste cryptoactiva, is opnieuw in extase. Een paar dagen geleden doorbrak de bekendste van alle crypto’s de barrière van 50.000 dollar. De waarde van de bitcoins in omloop bedraagt nu meer dan 1.000 miljard dollar. Het is niet de eerste keer dat deze cryptomunt door de grens van 1 biljoen dollar breekt, maar deze opleving toont aan dat ze meedoet met de grote jongens, op gelijke voet met goud, aandelen en obligaties.

Dat werd mogelijk gemaakt door de Amerikaanse rechtbanken. De vermogensbeheerder Grayscale bracht de zaak voor de rechter omdat de SEC, de Amerikaanse markttoezichthouder, het niet toestond om bitcoin-spot-ETF’s te creëren. Een ETF (exchange traded fund) is een fonds dat op een beurs wordt verhandeld, zoals een aandeel, en dat tot doel heeft de prestaties van een actief (beursindex, grondstoffen, enzovoort) te repliceren. Het is dus een gemakkelijk toegankelijk instrument waarmee particulieren bijvoorbeeld kunnen beleggen in goud, olie, Indiase aandelen, enzovoort. Een bitcoin spot ETF is een ETF die rechtstreeks bitcoins bezit. Een andere soort ETF’s belegt in bitcoins via afgeleiden producten, zoals futures.

Enkele jaren geleden lanceerde Grayscale een trust belegd in bitcoins, een beleggingsproduct dat minder eenvoudig en minder belastingefficiënt was dan een ETF. Het bedrijf wilde de trust omzetten in een ETF, maar de SEC gaf geen toestemming. In augustus vorig jaar stelde de Amerikaanse rechter Grayscale echter in het gelijk. Sindsdien wachtte de hele cryptowereld op de SEC, die verplicht was de rechters te volgen, om groen licht te geven voor die nieuwe beleggingsproducten. Dat gebeurde zes maanden later. Dat verklaart waarom de waarde van de bitcoin tussen de zomer van 2023 en vandaag bijna verdubbeld is tot meer dan 51.000 dollar op het moment dat we dit schrijven, en andere cryptovaluta meesleept.

Meervoudig enthousiasme

De nieuwe ETF’s zijn ook baanbrekend: het GBTC-fonds van Grayscale is bijna 24 miljard dollar waard, dat van BlackRock beheert 5,7 miljard dollar en dat van Fidelity meer dan 4 miljard dollar. Maar je hoeft niet te zoeken: het is niet mogelijk een van die fondsen te kopen als je een standaardbelegger bent, omdat ze niet het Europese paspoort hebben waarmee ze in Europa gedistribueerd kunnen worden. Ze zijn alleen toegankelijk voor discretionaire vermogensbeheerders. Toch zijn de verwachtingen van beleggers hooggespannen. Een jaar geleden meldde de ING-beleggersbarometer dat 40 procent van de Belgische beleggers onder 35 jaar de komende zes maanden cryptomunten overwoog.

Er zijn verschillende redenen voor dat enthousiasme, legt Philippe Ledent uit, senior econoom bij ING België en docent aan UNamur en UCLouvain: “Een tijdje geleden was de rage voor bitcoins gebaseerd op het idee dat het een nieuwe valuta was. Daarna verdween de hype. Om een munteenheid te laten werken, moet ze haar waarde verliezen (dit is inflatie of valuta-erosie, nvdr), zodat mensen ze kunnen gebruiken om goederen te kopen. Een nieuwe rage ontstond toen de bitcoin werd gezien als nieuwe activa. Die doofde ook uit toen de rente steeg. Vandaag geeft de opening voor ETF’s in bitcoins nieuwe hoop dat het aantal houders zal toenemen. En aangezien het aanbod mechanisch beperkt is, kan elk vooruitzicht van een grotere vraag de prijs alleen maar opdrijven.” De veronderstelde bedenker van de bitcoin, de raadselachtige Satoshi Nakamoto, heeft het aantal bitcoins dat kan worden aangemaakt beperkt tot 21 miljoen. De enige manier om ze te maken, is door ze te delven of mijnen.

Digitaal goud?

Die schaarste zorgt ervoor dat de bitcoin vaak wordt vergeleken met goud als veilige haven, voegt Philippe Ledent toe. “Als beleggers geloven dat een waardepapier een veilige haven kan zijn en steeds meer beleggers dat idee omarmen, zullen steeds meer beleggers het kopen. Maar goud is een veilige haven omdat het al honderden jaren een valuta is. Bovendien is het een tastbaar actief dat zelfs bestaat als niets anders werkt. Je moet me maar eens uitleggen wat een elektronische munt voor nut heeft in het geval van een ernstige economische, financiële en monetaire crisis”, voegt de econoom eraan toe. In dat geval is er waarschijnlijk niet genoeg elektriciteit meer om het systeem te laten werken.

Maar om voor de hand liggende redenen van winstgevendheid pushen sommige grote marktspelers het idee van de bitcoin als veilige haven. Investeringsbanken zoals Goldman Sachs denken na over de nieuwe producten die ze op de markt kunnen brengen. In 2022 publiceerde Goldman Sachs een studie waarin het schatte dat de kapitalisatie van de bitcoin niet verwaarloosbaar was in vergelijking met goud, dat als beleggings- of reserveactiva op dat moment in de buurt kwam van 2.600 miljard dollar (vandaag ligt het dichter bij 3.000 miljard).

2022, de grote schoonmaak?

Natuurlijk heeft de cryptowereld in de tussentijd verschillende bevingen doorgemaakt, en 2022 was echt een verschrikkelijk jaar. Verschillende grote aardbevingen stuurden de hele cryptowereld in een meltdown. Eerst was er de crash in mei van het 40 miljard dollar kostende Terra/Luna-ecosysteem, dat gebaseerd was op een stablecoin gekoppeld aan de dollar, de Terra USD, en Luna, een cryptomunt met een variabele prijs. Een subtiel uitwisselingsmechanisme tussen de twee hield de Terra USD gekoppeld aan de dollar, totdat het mechanisme het begaf. Zes maanden later brak het FTX-schandaal uit. Er werd ontdekt dat FTX, ’s werelds op twee na grootste handelsplatform, en zijn zusterbedrijf Alameda, dat gespecialiseerd is in de handel in crypto’s, grotendeels op lucht werden gerund door een stel gewetenloze jonge nerds.

Voor Kevin de Patoul, de CEO van Keyrock, een in Brussel gevestigde marketmaker op verschillende cryptoplatformen, was wat er dat jaar gebeurde helemaal niet zo slecht. De gebeurtenissen versterkten de volwassenheid van de markt. “Als je kijkt naar wat er de afgelopen twee jaar is gebeurd, hebben we een zeepbel zien opbouwen tot begin 2022. Er was opwinding en overdreven enthousiasme, die uiteindelijk instortten met de val van Terra/Luna, het faillissement van de cryptoactivalener Celsius en dat van FTX, wat de belangrijkste gebeurtenis was. Die negatieve gebeurtenissen stelden ons echter in staat een aantal amateurspelers en oplichters uit de markt te filteren. Anderhalf jaar later zijn die spelers verdwenen.”

Terug naar de basis

Die schoonmaak heeft de cryptowereld niet tegengehouden om te groeien. We hebben het niet alleen over prijzen, maar ook over de onderliggende technologie. “We blijven oplossingen bouwen en ontwikkelen, en we zien een steeds grotere acceptatie van digitale activa, met als hoogtepunt de SEC-goedkeuring van elf bitcoin-spot-ETF’s“, vertelt Kevin de Patoul. “We zien nu een wijdverspreide publieke acceptatie van de bitcoin als een volwaardig actief, met distributiekanalen die vergelijkbaar zijn met die voor aandelen en obligaties. Maar die gebeurtenis alleen is niet de reden voor de stijging van de bitcoin. Het zijn ook de fundamenten.”

De CEO van Keyrock vervolgt: “Sinds het begin is de bitcoin onderhevig geweest aan cycli met overdreven opwinding, gevolgd door dieptepunten die net zo overdreven zijn. Maar wat niet veranderd is, is de toegevoegde waarde van cryptomunten. Er zijn enorm veel projecten van bedrijven die steeds meer toegevoegde waarde creëren voor hun klanten. De toegevoegde waarde van de blockchain bestaat wel degelijk. Degenen die zeggen dat het nergens op gebaseerd is, hebben het gewoon mis.”

De blockchain maakt het mogelijk een handelssysteem op een gedecentraliseerde en vrijwel onfeilbare manier te beheren. Het geniale van dat systeem is dat het tussenpersonen overbodig maakt – er zijn bijvoorbeeld geen banken meer nodig om de succesvolle voltooiing van een overdracht van cryptoactiva tussen twee mensen te garanderen – en dat het onveranderlijk is: elke nieuwe transactie, met nieuwe mining, verifieert de integriteit van de hele keten. Die technologie kan worden gebruikt om alles te verifiëren: een digitaal kunstwerk, een financieel product en vele andere valuta naast de bitcoin, en dient als basis voor ‘slimme contracten’, die automatisch worden geactiveerd als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan.

“De kracht van bitcoin is dat het zonder twijfel een van de meest solide bewijzen is van de werking en het potentieel van de blockchain”, voegt Kevin de Patoul toe.

Proof of concept

“Voor mij is het voordeel van de blockchain dat het toelaat waarde op een volledig digitale manier te vertegenwoordigen”, zegt De Patoul. “We kunnen ons, zoals nu, in een gecentraliseerde wereld bevinden. Maar er is ook de optie om over te stappen op iets wat potentieel gedecentraliseerd is. Mijn persoonlijke visie is dat uiteindelijk alle waarde op de financiële markten en zelfs daarbuiten via dit systeem zal worden vertegenwoordigd. En dat is het punt van digitale activa, van crypto zoals het nu is: de eerste voorbeelden bieden. Dat zijn proofs-of-concept, bewijzen van de haalbaarheid van projecten, bewijzen dat waarden volledig digitaal kunnen worden vertegenwoordigd.”

Brussels Parlementslid Christophe De Beukelaer (Les Engagés) deelt die visie: “De waarde van de bitcoin is het netwerk”, benadrukt hij. “We hebben bitcoins nodig om het netwerk te laten werken. Veel mensen zeggen ja tegen de blockchain en nee tegen cryptomunten. Maar dan begrijpen ze niet dat een gedecentraliseerde publieke blockchain cryptomunten nodig heeft, anders werkt het systeem niet.”

In 2022 besloot Christophe De Beukelaer zelfs om een jaar lang zijn loon in bitcoins op te nemen. “Het was geen financiële investering, maar een politieke daad”, vertelt hij. “Ik wilde de aandacht van de publieke en economische autoriteiten vestigen op de digitale revolutie die aan de gang is.” Het parlementslid legt zijn gebaar uit als “een strijd voor financiële vrijheid”. “We hebben een tegenwicht nodig tegen de traditionele financiële wereld, die veel misbruik heeft gekend, en tegen de gigantische stroom van traditionele valuta. De bitcoin is in opmars omdat het collectieve bewustzijn de gevaren, de risico’s en de negatieve bijwerkingen van het traditionele financiële systeem ziet.”

‘Bitcoin heeft zin’

Kevin de Patoul is echter zeer terughoudend om crypto’s als geheel gelijk te stellen aan een beleggingscategorie. “Crypto’s zijn een set effecten die digitaal worden vertegenwoordigd. Ze hebben de onderliggende technologie gemeen. Maar ze zijn allemaal verschillend. Sommige zijn zinvol, andere niet”, zegt hij.

Maar heeft de bitcoin in het bijzonder zin? “Eerlijk gezegd wel”, antwoordt de CEO van Keyrock. “De bitcoin bestaat al jaren, niet als betaalmiddel (de snelheid van transacties laat dat niet toe) maar als een soort digitaal goud. Met, in het geval van de bitcoin, een aantal unieke kenmerken: een vast aanbod, een opslagcapaciteit zoals elk digitaal waardepapier, de mogelijkheid om 24 uur per dag, zeven dagen per week transacties te doen, de lage kosten, enzovoort. Daarom denk ik dat de bitcoin interessant is als digitale veilige haven. Het is een activum dat zijn plaats heeft en voordelen biedt aan beleggers die besluiten het te bezitten, nu of in de toekomst.”

“De institutionele aanvaarding lijkt te bewijzen dat die visie, die al jaren wordt benadrukt in de cryptomarkt, steeds meer wordt overgenomen door grote instellingen, zoals BlackRock. Het zal de volgende golf van financiële innovatie zijn. De opkomst van duidelijkere regelgeving en de afwezigheid van slecht nieuws in de afgelopen twee jaar verklaren volgens mij de huidige rage voor de bitcoin”, concludeert hij.