‘Beste belegger, laat u niet leiden door emoties’

Een hele wetenschap is gestoeld op de psychologie van beleggers. Er is een lading vlot leesbare boeken over geschreven. Doe er uw profijt mee.

In de jaren tachtig ontstond het vakgebied van de behavioral finance. Die academische stroming analyseert het beleggersgedrag en baseert zich daarvoor op inzichten uit de sociologie, de psychologie en de economische wetenschappen. Onderzoekers kwamen tot de conclusie dat beleggers en markten niet perfect rationeel zijn.

Voordien overheerste het beeld van de ‘homo economicus’, die zijn behoeftes op een zo efficiënt en rationeel mogelijke manier wil bevredigen. Uit die visie vloeide het concept van de efficiënte-markthypothese voort. Die stelde dat beleggers zo rationeel mogelijk handelen, om hun vermogen optimaal te laten groeien. Ze nemen alle beschikbare informatie tot zich en nemen op basis daarvan rationele beslissingen. In een efficiënte markt zou alle informatie in de prijs zitten en komt de beurskoers overeen met de fundamentele waarde van een bedrijf.

Denkfouten vermijden

Behavioral finance toonde aan dat de keuzes van beleggers in belangrijke mate bepaald worden door emoties, denkfouten en vooroordelen. Zo werd de belegger weer een mens van vlees en bloed, een wezen dat irrationeel en emotioneel kan handelen. Het verklaart ook waarom regelmatig financiële bubbels ontstaan, zoals de dotcomcrash en de financiële crisis.

Wie succesvol wil beleggen, moet dus zijn manier van denken onder de loep nemen en verbeteren. Bovendien moeten beleggers ook hun emoties in de hand leren houden. Ik overloop enkele technieken waarmee beleggers denkfouten kunnen vermijden en het psychologische aspect van beleggen onder de knie kunnen krijgen.

Beginnende beleggers doen er goed aan zich in te lezen over behavioral finance. Zo leren ze de meest voorkomende beleggingsfouten herkennen en vermijden. Veel van de grondleggers van de behavioral finance waren ook uitstekende schrijvers, die toegankelijke werken hebben geschreven voor het brede publiek.

Kennis verwerven

Daniel Kahneman, een van de grondleggers van de behavioral finance, schreef uitstekende boeken zoals Thinking Fast and Slow en het recent verschenen Noise. Een andere aanrader zijn de boeken van Richard Thaler, een leerling van Kahneman, die bijvoorbeeld Misbehaving schreef. Die boeken schetsen het ontstaan van behavioral finance als wetenschap en maken de lezers vertrouwd met de belangrijkste concepten en inzichten.

Behavioral finance leert ons dat veel beleggingsfouten voortkomen uit een verkeerd beeld van de werkelijkheid en een gebrek aan feitenkennis. Daarom zou een boek als Factfullness van de in 2017 overleden arts, hoogleraar en statisticus Hans Rosling verplichte kost voor beleggers moeten zijn. In dat boek toont de auteur aan dat de meeste mensen een fundamenteel verkeerd beeld hebben van belangrijke feiten over hun leefwereld. Rosling overloopt in zijn boek de belangrijkste feiten en trends over onze wereld en legt stap voor stap uit waarom we vaak een verkeerd beeld hebben van essentiële feiten.

Veel lezen is de beste manier om meer feitenkennis te verwerven en een betere belegger te worden. Bekende beleggers als Warren Buffett en George Soros staan bijvoorbeeld bekend als fanatieke lezers. Buffetts rechterhand Charlie Munger grapt zelfs dat hij zoveel leest dat zijn kinderen denken dat hij een boek is waar een paar benen uitsteken. Die beroemde beleggers lezen bovendien over heel diverse onderwerpen, van economie en wetenschappen tot literatuur en filosofie. Door breed te lezen verdiepen beleggers hun feitenkennis en laten ze zich minder makkelijk misleiden door desinformatie en de waan van de dag.

Wisdom of crowds

Beleggers kunnen hun ideeën en keuzes ook toetsen aan de ideeën van andere beleggers. Beleggingsclubs en onlinediscussiegroepen zijn daar een uitstekend middel voor. Zo maken ze gebruik van wat James Surowiecki omschreef als The Wisdom of Crowds. Dat is het fenomeen waarbij een groep mensen, die zelf geen experts zijn, het in bepaalde omstandigheden beter zal weten dan eender welke individuele expert. De expert weet meer dan de individuen in de groep, maar de groep als geheel heeft meer informatie en kennis.

Door kennis te delen en ideeën uit te wisselen kan een groep amateurbeleggers tot betere inzichten komen. Peter De Neve, de beheerder van een onlinediscussiegroep over beleggen, beschrijft die als ‘wisdom of crowds op speed’. Beleggers kunnen op die manier snel bijleren en ze worden kritischer door contacten op te bouwen met andere beleggers, vindt De Neve.

Om tot betere inzichten te leiden moeten die groepen wel voldoende divers zijn. Een groep met enkel leden van ongeveer dezelfde leeftijd, achtergrond, opleiding en afkomst dreigt te leiden tot uniform groepsdenken. Of zoals de bekende belegger Barton Biggs het plastisch stelde: ‘groupthink = groupstink ‘. Zoek bij het bespreken van je beleggingsideeën dus naar mensen met een andere visie en achtergrond. Zo kunt u ideeën laten botsen en tot een nieuwe synthese komen.

Vermijd stress

Geld en beleggen roepen sterke emoties op. Onderzoek bij professionele traders toonde bijvoorbeeld aan hoe verliezen stress veroorzaken en leidden tot slechtere, emotionelere keuzes. Beleggers moeten dus leren hun emoties onder controle te houden. Daar bestaan technieken voor.

Veel grote beleggers, zoals de hefboomfondsmanager Ray Dalio, gebruiken meditatietechnieken om tot rust te komen en betere beslissingen te nemen. De legendarische belegger John Tempelton vond dan weer rust in zijn geloof, door te bidden. Andere beleggers kijken naar filosofische stromingen zoals het stoïcisme om rust te vinden in de chaos van de beurs. Andere beleggers hebben dan weer baat bij beweging en sport. Kortom, een belegger heeft een goede uitlaatklep nodig die toelaat zijn emoties onder controle te houden.