Beleggen in fondsen: hoe begint u eraan?

Veel spaarders zijn als de dood voor de financiële markten. Beleggingsfondsen kunnen hen over die vrees helpen. Zeven vragen en antwoorden voor een eerste kennismaking met de fondsenwereld.

De lage rente zet spaarders met zachte dwang aan te beleggen. Wie alleen maar spaart, verliest elk jaar koopkracht. Voor veel mensen blijft de stap van sparen naar beleggen evenwel zoiets als voor het eerst in een donker meer duiken, een sprong in het duister. Een voor de hand liggende manier om die koudwatervrees voor beleggen te overwinnen, is een belegging via fondsen.

1. Waarom beleggen via fondsen?

Het voornaamste argument voor beleggingsfondsen is dat uw geld meteen gespreid is. Dat is belangrijk, want hoewel beleggen nooit risicovrij is, kunt u met een goed gespreide of gediversifieerde beleggingsportefeuille die risico’s wel verminderen.

Hoe goed die spreiding is, hangt af van fonds tot fonds. Met een puur aandelenfonds bijvoorbeeld is uw geld weliswaar over pakweg een paar tientallen bedrijven gespreid, maar het is wel volledig belegd op de aandelenmarkten. In een zogenoemd gemengd fonds zitten dan weer obligaties, aandelen en soms ook andere beleggingen zoals niet-beursgenoteerde bedrijven, wat maakt dat uw geld over verschillende activa gespreid is.

Nog een argument om te beleggen via fondsen is dat u gebruik kunt maken van de ervaring en expertise van een fondsbeheerder, die veelal bijgestaan wordt door een team van economen en analisten in dienst van een vermogensbeheerder. Dit gaat evenwel enkel op voor actief beheerde fondsen (zie punt 3).

2. Waar vindt u informatie over een fonds?

Over elk in Europa geregistreerd fonds is een pak informatie beschikbaar. U kunt die opvragen bij uw bank, broker of raadplegen op de website van de gespecialiseerde informatieverstrekker Morningstar.

De belangrijkste informatiebron is het zogenaamde KID (Key Information Document), of de Essentiële Beleggersinformatie in het Nederlands. Daarin vindt u uitleg over onder meer het risicoprofiel van het fonds, het beleggingsdoel, de strategie, de potentiële winst en verlies, en de kosten. Voorts kunt u het jaar- of halfjaarverslag raadplegen. Daarin vindt u onder meer een overzicht van de samenstelling van de portefeuille en de behaalde rendementen.

3. Welke soorten fondsen zijn er?

Fondsen bestaan in alle soorten, maten en gewichten. Vaak wordt een onderscheid gemaakt op basis van de activa waarin belegd wordt, meestal óf aandelen óf obligaties. De jongste jaren kiezen beleggers meer en meer voor gemengde fondsen. Die kunnen in verschillende verhoudingen in diverse activa beleggen, naargelang het risico dat de belegger wenst te nemen. In grote lijnen is een fonds met meer aandelen meer geschikt voor beleggers met een grotere risicoappetijt, en is een fonds met meer obligaties voor voorzichtigere mensen.

Een ander mogelijk onderscheid kan worden gemaakt volgens het doel van een fonds. Zo bestaan er zogenoemde patrimoniale fondsen, beleggingsfondsen die vooral tot doel hebben uw kapitaal te vrijwaren. Een ander voorbeeld zijn distributiefondsen, fondsen met als doel u op geregelde tijdstippen geld uit te keren. Dat kunnen ze doen omdat ze dividenden op aandelen of intresten op obligaties ontvangen.

Een erg belangrijk onderscheid is dat tussen actieve en passieve fondsen. Actieve fondsen worden actief beheerd door een fondsbeheerder. Die stelt zich tot doel beter te doen dan de markt, of beter dan een bepaalde benchmark of referentie-index. Passieve fondsen daarentegen worden zo genoemd omdat ze de prestaties van een markt of een referentie-index kopiëren. Omdat die fondsen niet actief beheerd worden, zijn de kosten veel lager. Dat verklaart hun toenemend succes. Een extra troef is dat de meeste passieve fondsen verhandelbaar zijn op de beurs zoals aandelen, vandaar de Engelse benaming Exchange Traded Fund (ETF).

4. Waar moet u op letten bij de keuze van een fonds?

Naast de Essentiële Beleggersinformatie is het aangewezen het trackrecord van een fonds te bekijken, de prestaties van pakweg de voorbije drie, vijf of zelfs tien jaar. Rendementen uit het verleden zijn nooit een garantie voor de toekomst. Ze geven wel een indicatie van de risico’s die u neemt en een idee van de return die u kan verwachten. Zoals voor alle beleggingen is het belangrijk te spreiden, ook tussen verschillende fondsen. Het is zeker niet aangewezen al uw geld in één fonds te steken.

Voorts is het zaak goed na te gaan wat de fiscale spelregels zijn. Het mag niet verbazen dat de belasting rond fondsen behoorlijk complex is. Naar gelang de juridische vorm van het fonds kan de belasting verschillen. Zo zijn er andere regels voor passieve fondsen die in België zijn geregistreerd of in het buitenland. Nog een voorbeeld is dat u op open fondsen – waar beleggers in en uit kunnen stappen -met meer dan 10 procent obligaties in portefeuille, een meerwaardebelasting van 30 procent betaalt op de meerwaarde afkomstig van het vastrentende gedeelte. Het is dus belangrijk u goed te informeren over hoe uw fonds belast wordt.

5. Betaalt u niet te veel?

De voornaamste valkuil voor beleggen in fondsen zijn de kosten, die uiteraard het rendement aantasten. Aan de meeste fondsen zijn in- en uitstapkosten verbonden, naast jaarlijkse beheerskosten. Hoeveel die bedragen, kan sterk verschillen van fonds tot fonds.

De vaak hoge kosten voor actief beheerde fondsen zijn de belangrijkste verklaring voor het succes van passieve fondsen. Die laatste vergen geen duurbetaalde beheerder. Voorstanders van passieve fondsen vinden de hoge kosten van actieve fondsen niet te verantwoorden, omdat onderzoek aantoont dat geen enkele fondsbeheerder op lange termijn consistent beter doet dan de markt.

Desalniettemin kan een actief fonds zinvol zijn, bijvoorbeeld omdat de beheerder gespecialiseerde kennis heeft over een sector, zoals technologie of biotechnologie. Bovendien zijn er ook aan passieve fondsen specifieke risico’s verbonden. Ook hier lijkt een gezonde spreiding tussen actief en passief de aangewezen weg.

Het is vooral zaak de zogenoemde indexknuffelaars te vermijden, fondsen die nauwelijks afwijken van een bepaalde index. Het is met andere woorden belangrijk te vermijden dat u veel betaalt voor een actief fonds met een rendement dat u ook goedkoop kunt halen met een passief fonds.

6. Hoe belegt u concreet in een fonds?

Om te beleggen in aandelen of obligaties, maar ook in fondsen, hebt u een effectenrekening nodig. U kunt die openen bij de meeste banken en bij gespecialiseerde instellingen zoals brokers of vermogensbeheerders.

Zodra u een bepaald bedrag hebt gestort, is het zaak een aantal fondsen te kiezen uit het schier eindeloze aanbod. U zal daarvoor moeten nadenken over essentiële vragen die niemand voor u kan beantwoorden, bijvoorbeeld hoeveel risico u wilt nemen en hoelang u uw geld kunt missen. En u kunt het beste ook de eerder aangehaalde beschikbare informatie over een fonds grondig bekijken.

7. Wat zijn de voornaamste trends in fondsen?

We hadden het al over het succes van gemengde fondsen en passieve fondsen. Maar er zijn trends die het fondsenlandschap hertekenen. Zo zijn er steeds meer fondsen die zogenoemde ESG-principes huldigen, regels over respect voor het milieu, de maatschappij en goed bestuur. Ook hier is het zaak goed onder de motorkap te kijken, want de principes kunnen erg verschillen. Soms sluit een ESG-fonds bijvoorbeeld bepaalde bedrijven of sectoren uit, andere fondsen met die stempel beleggen enkel in bedrijven die het beste scoren voor duurzaamheid.

Een andere belangrijke trend zijn thematische fondsen. Die zetten in op een evolutie in de wereld. Denk bijvoorbeeld aan fondsen die inspelen op demografische ontwikkelingen zoals de vergrijzing of technologische revoluties zoals artificiële intelligentie of de zelfrijdende wagen.

Tot slot zal u ook vaker advies krijgen van een robot, niet meer dan een algoritme dat op basis van een aantal criteria zoals uw beleggersprofiel en risicoappetijt aanbevelingen zal doen. Het voordeel is dat u zo geen duurbetaalde private bankier en een groot vermogen nodig heeft om professioneel advies in te winnen. Een robot zal u al vanaf een heel bescheiden bedrag bijstaan met raad en daad.