2016 wordt een scharnierjaar

2016 wordt een moeilijk jaar met veel verrassingen. Stalen zenuwen zijn nodig om het jaar ongedeerd door te komen. Wie dynamisch met zijn obligatieportefeuille omgaat, moet elk marktonevenwicht benutten.

We verwachten dat 2016 een scharnierjaar wordt. Op alle domeinen is er van alles op til en dat dreigt de onzekerheid te doen oplopen. Op financieel gebied moeten we stellen dat, zeven jaar na het uitbreken van de financiële crisis, nog geen essentiële oplossingen werden aangereikt. De gevoerde politiek, zowel monetair als fiscaal, heeft alles op de lange baan geschoven. De kunstmatig lage rentestand verdoezelt de feitelijke toestand.

Drie bepalende factoren

Drie factoren zullen bepalend zijn. De eerste betreft de eurozone en hoe de gemeenschappelijke munt zal standhouden, de tweede is de dollar (USD) en de derde de Chinese yuan (CNY). De toekomst van de euro (EUR) zal meer van de politiek dan van het monetaire beleid afhangen. Op politiek niveau kampt de eurozone met een drievoudig probleem. Ze gaat gebukt onder toenemende overheidsschulden, ze zal een heleboel volksraadplegingen moeten doorstaan en ze moet maatregelen nemen om de conjunctuur aan te zwengelen.

Baseert men zich op wat de politieke leiders tot hiertoe hebben gedaan, dan kan men nu al voorspellen dat de eurozone niet snel fundamenteel uit de problemen zal geraken. Geen van de problemen werd op een efficiënte manier aangepakt. Alles wat de Europese instanties hebben gedaan, komt neer op een verdaging van elke oplossing. Maar hoe langer ze blijven talmen, hoe moeilijker het wordt de zaken zo pijnloos mogelijk te herstellen.

Neem het bankwezen. Daar hebben de overheden beslist in een eerste fase het overgrote deel van de schulden over te nemen en ze nadien met vers geld te overspoelen. Tegelijk werden de banken verplicht reuzenprovisies aan te leggen. Dat had misschien kunnen werken, had men de politieke wil gehad om een echte Europese bankunie op te richten. Zolang die er niet komt, kunnen de banken alleen rekenen op zichzelf en op de broodnodige tegemoetkoming van hun regeringen.

Laat u niet beetnemen door de terugbetalingen van overheidssteun die sommige banken vandaag verrichten: ze hebben alleen tot doel zich los te rukken van elke overheidsinmenging. Voor het overige blijven de waardeloze schuldvorderingen bestaan, of ze nu op eigen rekeningen opgetekend blijven of verdwijnen in speciaal daarvoor opgerichte fondsen.

Stilgevallen kapitaalmarkten

Op monetair vlak voert de Europese Centrale Bank (ECB) een beleid dat op het eerste gezicht het leven van de banken moet vergemakkelijken. Maar die aanpak werkt niet langer. De monetaire expansie heeft niet alleen de rentetarieven op hun laagste peil gebracht, ze heeft merkwaardig genoeg de kapitaalmarkt leeggepompt. Dat is het gevolg van twee factoren die elkaar versterken en die in de loop van het voorbije jaar ernstige tekortkomingen aan het licht gebracht hebben.

De eerste is de te lage rentestand. Negatieve tarieven moedigen noch het sparen, noch het investeren aan. Ze kunnen dus onmogelijk het economische herstel bevorderen. Maar door zeer lage tarieven te hanteren, blijkt het renteverschil tussen bepaalde producten ontoereikend om ze nog te kunnen benutten. Zo kromp de activiteit op de daggeldmarkt gestaag in, waar banken hun kastegoeden onderling uitlenen. Bij gebrek aan gepaste pandgevingen – doordat de ECB die afroomt – moeten sommige banken zich richten tot investeerders die andere eisen opleggen.

Ook de swapmarkt, waar financiële instellingen bepaalde kasstromen inruilen tegen andere, viel nagenoeg stil. Sommige tarieven ontwikkelden averechts, zodat de risico’s en de tijdsvergoeding niet langer gecompenseerd worden. Nu liggen die twee deelmarkten aan de basis van heel wat financiële activiteiten. Zonder een efficiënte swapmarkt bijvoorbeeld kunnen de banken niet langer fijn gestructureerde leningen uitbrengen. Ze zijn dan ook minder geneigd als markthouder te fungeren en creëren zo een liquiditeitsprobleem in alle andere marktsegmenten. Hoe langer de ECB haar beleid niet wijzigt, hoe ernstiger die problemen worden.

Gezocht: markthouders

De Amerikaanse centrale bank, de Fed, is zich ervan bewust dat ze een te felle reactie van de markt, zoals die ontstond na de uitlating van de ECB drie weken voordien, moet vermijden. Toch zal ze een heleboel marktoperatoren afschrikken.

Zowel markttechnische als reglementaire aspecten zullen, net zoals in de eurozone, de banken ertoe brengen hun functie als markthouders stop te zetten. Die functie zal meer en meer worden waargenomen door gespecialiseerde fondsen die hun interventies niet louter als markthouders benaderen, maar als investeringen. Dat betekent dat de verhandelbaarheid van financiële producten wisselvallig wordt. En op sommige markten, waar computers het marktgebeuren met de snelheid van het licht bepalen, kan dat catastrofale gevolgen hebben. Onstuimige koersbewegingen zullen schering en inslag zijn. De Amerikaanse banken zullen daarom weinig bijdragen tot het algemene herstel in 2016. Om dan nog te zwijgen over de aanloop naar de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten.

Prominentere rol voor yuan

De derde factor, China, uit zich op een andere manier. Het duidelijkst is dat in de grondstoffenmarkten. Hier wordt de groeivertraging aangewend om een daling van de grondstoffenprijzen te wettigen. Iedereen vergeet weliswaar dat het overgrote deel van grondstoffeninvoer van China contractueel geklonken werd en dus prijsonafhankelijk is. Het is vooral de daling van de vraag vanuit westerse landen die aan de basis ligt van de instorting van die prijzen. En als alle landen betrokken in de klimaattop van Parijs hun beloftes inlossen, zullen die prijzen nog verder dalen.

Door de recente beslissing van de Chinese regering om de klemtoon te verplaatsen van een uitvoergerichte economie naar lokale consumptie, zal China geen locomotiefrol meer spelen op wereldniveau. Het land zal echter zijn invloed blijven uitoefenen op regionaal vlak en binnen de pas opgerichte structuren van de BRICS (Brazilië, Rusland, India, China et Zuid-Afrika). De Chinese yuan (CNY) zal daarin een prominentere rol spelen.

De CNY zal tegen oktober volgend jaar deel uitmaken van de korf die de waarde van het Speciaal Trekkingsrecht (STR) bepaalt. Dat werd eind november beslist. Zijn aandeel zal 10,92% bedragen, waarvoor het pond (GBP), de yen (JPY) en de EUR plaats moesten ruimen. De USD behield zijn aandeel onveranderd op 41,73%. Het STR is een rekeneenheid dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) voor zijn boekhouding gebruikt. Het recht dient echter ook om bijstandskredieten te verlenen. En hoewel een meerderheid van specialisten beweert dat de inlassing van de CNY in de korf weinig gevolgen zal hebben, betekent dat een eerste stap in de vervanging van de USD in internationale afwikkelingen.

Elk lid van het IMF beschikt over een aantal STR, in functie van zijn quotum of aandeel in het Fonds. Die STR kunnen altijd omgeruild worden in een van de korfmunten waarmee dat lid om het even welke andere, vrij omwisselbare munt kan kopen. Doordat de CNY nu deel uitmaakt van de korf, ligt het voor de hand dat vanaf oktober 2016 de meeste Aziatische landen die handeldrijven met China eerder CNY opvragen dan de vroegere USD. Het aandeel van de USD bij internationale transacties zal flink worden gereduceerd de komende jaren. Wat zijn toekomstige stabiliteit aan het wankelen kan brengen.

Geen forse rentestijgingen in 2016

Tot zover enkele factoren die de ontwikkeling in 2016 zo niet zullen verstoren, dan wel bepalen. Voor de obligatiebelegger zijn daaruit enkele lessen te trekken. In de eerste plaats: gezien het broze herstel op wereldvlak, is de kans erg klein dat de rentetarieven fors zullen stijgen. Hoewel sommigen een graduele stijging met 1% in USD voorspellen, zijn we van mening dat de Amerikaanse economie nog niet in staat is dat te torsen. Als de aanpassing zonder kleerscheuren verwerkt wordt, zullen de tarieven een hele poos op dat niveau blijven hangen. Boert de conjunctuur opnieuw achteruit, wat we voorzien, dan zal de Fed de problematiek eerst met een monetaire expansie proberen op te vangen, nadien met een rentedaling.

De USD zal heel waarschijnlijk heen en weer worden geslingerd in de loop van het jaar. De EUR zal even sterk schommelen. Niet alleen omdat hij de natuurlijke tegenhanger van de USD is, maar ook omdat hij permanent onder invloed zal staan van het gevoerde beleid. Vermoedelijk zal de EUR slechter presteren door de politieke onzekerheden die zich in de zone in de loop van het jaar opstapelen. Geen enkele munt, met uitzondering van de Zwitserse frank (CHF), zal onaangetast het jaar doorkomen.

Enkel kwaliteitsobligaties

Obligaties blijven als spaarvorm aangeraden in plaats van geld op een bankrekening. Niet alle obligaties natuurlijk, alleen waardevolle, voldoende beschermd door allerhande waarborgen, met overheidspapier voorop. De belegging hoeft niet zozeer als een investering beschouwd te worden – de renteschalen zijn daarvoor veel te laag en het risico onvoldoende gecompenseerd – maar eerder als een vervangmiddel voor geld dat op een bankrekening staat en daardoor geen volwaardige geld meer is (het is dan een belofte geworden). Als een bank in financiële moeilijkheden raakt, kan ze binnenkort beslag leggen op de banktegoeden van spaarders (officieel boven 100.000 EUR). Ze kan echter nooit beslag leggen op andere waarden dan die van de bank zelf. Daarom is het raadzaam obligaties van onberispelijke kwaliteit te kopen, om zijn inleg veilig te stellen. Al het bankpapier, hoe aantrekkelijk het ook mag zijn, moet u vermijden.

Beleggen in deviezen is alleens verantwoord als verzekering tegen de uitspattingen die de EUR hoe dan ook in de loop van 2016 zal meemaken. De beleggers moeten wel indachtig blijven dat renteverschillen niet langer bepalend zijn voor het gedrag van munten. De Braziliaanse real (BRL) is daarvan een schoolvoorbeeld, net zoals de Zuid-Afrikaanse rand (ZAR). Wie dus deviezen koopt, moet het wisselrisico aanvaarden en verklaart zich bereid zijn positie door te rollen als die verlieslatend blijkt.

Stalen zenuwen

2016 wordt een moeilijk jaar met veel verrassingen. Stalen zenuwen zijn nodig om het jaar ongedeerd door te komen. Wie dynamisch met zijn obligatieportefeuille omgaat, moet elk marktonevenwicht benutten. Eén vereiste echter: werk altijd met limietorders als u zich op de secundaire markt begeeft, en handel altijd rustig.