Nieuwigheden in het familiaal vermogensrecht
Discretionair vermogensbeheer gaat veel verder dan het louter definiëren van uw beleggersprofiel. Zeker bij sleutelmomenten als het opbouwen, uitbouwen en overdragen van een vermogen rijzen er vaak heel wat juridische vragen waarop uw relatiebeheerder een gepast antwoord weet. Zo kwam de laatste jaren het familiaal vermogensrecht in een heuse stroomversnelling terecht waardoor u er goed aan doet om uw vroegere verrichtingen nog eens tegen het licht te houden.
Het familiaal vermogensrecht is een cocktail van verschillende rechtstakken zoals het huwelijksvermogensrecht, het erfrecht, het fiscaal recht en nog vele andere. De laatste jaren kwam het familiaal vermogensrecht in een opvallende stroomversnelling terecht. Luc Blomme, zaakvoerder-belastingconsulent van Moreau & Blomme Estate Consultants, geeft toelichting bij enkele belangrijke wijzigingen.
De wortels van ons erfrecht gaan meer dan 200 jaar terug tot de Code Napoleon van 1804, maar recent kende deze rechtstak enkele ingrijpende wijzigingen.
Luc Blomme: “Die wijzigingen zijn ingegeven door de nieuwe wensen en noden van een sterk veranderde maatschappij. De snelle opkomst van nieuw samengestelde gezinnen is daar een mooi voorbeeld van. Momenteel is het zo dat u slechts over een beperkt deel van uw nalatenschap op een vrije manier kunt beschikken omdat bepaalde erfgenamen recht hebben op een minimumdeel. Vanaf 1 september 2018 wordt het vrij beschikbaar gedeelte in de meeste gevallen echter groter. Ook de sterk verruimde mogelijkheid om reeds bij leven afspraken te maken over de latere verdeling van de nalatenschap is een belangrijke stap in de goede richting.”
Ook Europa sleutelde aan het erfrecht. Wat is daarvan de belangrijkste implicatie?
Luc Blomme: “Dankzij de nieuwe Europese wetgeving is het eenvoudiger geworden om de afwikkeling te doen van een nalatenschap met buitenlandse aanknopingspunten, zoals bijvoorbeeld een tweede verblijf. Sinds 2015 biedt de Europese Erfrechtverordening voor de inwoners van de meeste lidstaten van de Europese Unie de mogelijkheid om onder bepaalde voorwaarden zelf het van toepassing zijnde erfrecht te kiezen. Dat erfrecht is trouwens onlosmakelijk verbonden met het relatievermogensrecht en ook hier biedt Europa vanaf 2019 aan gehuwden en geregistreerde partners meer uniformiteit en rechtszekerheid. Niet alle landen sprongen op de kar, maar de landen die bij de Belgen populair zijn, hebben dat wel gedaan. Denk maar aan de buurlanden en verder ook Italië, Spanje en Portugal.”
Maar er beweegt méér op internationaal vlak.
Luc Blomme: “Inderdaad kent de internationale transparantie wat betreft buitenlandse goederen – zoals levensverzekeringen en rekeningtegoeden – steeds minder weerstand, zelfs voor goederen die zich ver buiten de Europese Unie bevinden. Dat is een gevolg van de strijd tegen de terreur, die de mist rond het bank- en verzekeringsgeheim heel snel deed optrekken. Veel sneller dan velen ooit voor mogelijk hadden gehouden.”
In eigen land staat het relatievermogensrecht voor een verjongingskuur.
Luc Blomme: “Minister van Justitie Koen Geens wil het relatievermogensrecht aanpakken. Dit recht regelt de vermogensrechtelijke implicaties van het aangaan en afspringen van een relatie. Hij denkt eraan om voor echtgenoten die wensen te huwen met scheiding van goederen – momenteel is dat het geval bij 1 op de 4 huwelijken – standaard het zogenaamd finaal verrekenbeding te laten spelen. Dit houdt in dat elke echtgenoot tijdens het huwelijk zijn eigen vermogen blijft opbouwen, maar bij echtscheiding of overlijden zal er dan een verrekening gebeuren zodat de thuisblijvende en/of financieel zwakkere partner toch mee deelt in de vermogensaangroei van de andere echtgenoot. Indien gewenst zal men dit principe wel nog altijd kunnen uitsluiten in het huwelijkscontract.”
Misschien de stroomversnelling met de grootste impact is de fameuze algemene antimisbruikbepaling. Die bestrijdt constructies en verrichtingen die als fiscaal misbruik worden beschouwd.
Luc Blomme: “In het familiaal vermogensrecht kan de fiscus sinds 1 juni 2012 een rechtshandeling naast zich neerleggen wanneer ze van oordeel is dat die in strijd is met de specifieke doelstelling van een fiscale wettekst. Hetzelfde geldt wanneer iemand aanspraak probeert te maken op een belastingvoordeel terwijl dit volgens de fiscale administratie niet strookt met de bedoeling van de wet. De bewijslast ligt in eerste instantie echter wel bij de fiscale administratie. Slaagt ze erin om de misbruikbepaling met succes toe te passen, dan zal de fiscale administratie de burger kunnen belasten op wat hij heeft willen ontwijken of zal ze hem het belastingvoordeel dat hij poogde binnen te halen niet gunnen.”
Kan de belastingplichtige hier nog tegen in verweer gaan?
Luc Blomme: “De belastingplichtige kan hieraan ontsnappen door aan te tonen dat hij de bewuste doelstelling van de fiscale bepaling niet schendt of door te bewijzen dat zijn keuze van handelen ook ingegeven is door andere motieven dan louter fiscale. Dat is niet altijd even eenvoudig. Een constructie die bijvoorbeeld op de zwarte lijst van de (Vlaamse) fiscus staat, is die waarbij echtgenoten hun gemeenschappelijk vermogen opsplitsen naar de respectievelijke eigen vermogens waarna ze een wederzijdse schenking doen. In geval van overlijden van één van de partners zijn er dan geen successierechten verschuldigd, afhankelijk van het geval meteen of na 3 jaar. Maar de fiscus is hiermee dus niet akkoord. De fiscus interpreteert overigens niet alleen het begrip ‘fiscaal misbruik’ vrij ruim. Ook andere bepalingen in de diverse wetboeken worden ‘opgerekt’ in een poging om allerlei handelingen die nu onbelast blijven toch aan één of andere vorm van heffing te onderwerpen. Op die manier poogt de fiscus de federale of regionale schatkist extra te spijzen.”