WIE SPREEKT DEZER DAGEN voor de westerse wereld? De Verenigde Staten van Donald Trump alvast niet. Groot-Brittannië, dat op weg is naar de EU-exit, evenmin. Bondskanselier Angela Merkel is politiek verzwakt en Duitsland ligt in de knoop met zichzelf. Er is een gapend gat. In dat gat, met de twee voeten vooruit, springt de Franse president Emmanuel Macron.
Macron profileert zich als de politieke leider van de Europese Unie en profileert Frankrijk als een leidende westerse mogendheid. Hij reist de wereld rond en verzamelt de wereld in Parijs, inclusief de klimaattop en een alternatief Davos in Versailles. Ik ben een fan van zijn positieve voluntarisme. Macron is de wandelende psychotherapie die de pessimistische Fransen broodnodig hebben en die Frankrijk opnieuw een geloof in de eigen toekomst aanpraat.
MAAR WELKE POLITIEKE agenda vergezelt de hyperactieve president? Macron is verkozen door alle klassieke politieke partijen af te vallen. Hij is het wonderkind van het nieuwe populisme. Net zoals Donald Trump heeft hij de macht gegrepen door alle ideologische kleuren in één emotionele slogan te vermengen: ‘ La France en marche‘. De essentie van de marcherende politicus Macron is de afwezigheid van een coherente politieke visie.
In plaats van visie is er de persoon Macron en zijn dadendrang. Dat is eigen aan populisme en aan zijn functie. Hij is uitermate presidentieel en top-down, afstandelijk en dominant als Jupiter, zeggen waarnemers. Dat zet hem op één lijn met de autoritaire wereldleiders met wie hij – misschien niet toevallig – goede banden smeedt. Dat gedijt ook in het centralistische Frankrijk met zijn eeuwige heimwee naar napoleontische grandeur. Maar als feitelijke woordvoerder van Europa is dat een risico.
Velen zijn pro-Macron omdat hij pro-Europees zou zijn. Maar je kunt het ook anders zien: hij is pro-Frans en wil de Europese Unie hervormen om Frankrijk te helpen. Enkele voorbeelden. Macron weigert voor de Londense City een bijzondere status na de brexit. In plaats daarvan lobbyt Frankrijk agressief om financiële spelers vanuit Londen naar Parijs te lokken.
OP MISSIE IN CHINA was Macron onlangs zijn assertieve zelf toen hij tegenover president Xi voor handelsopenheid pleitte. Voorbij de retoriek viel vooral op hoe flexibel Macron ijvert voor Chinese deals met Franse bedrijven. Hij wil meedoen aan Chinese handelsroutes die eigenlijk de westerse globalisering contesteren. Hij is zelfs bereid een strategisch partnerschap voor Airbus op tafel te leggen, wat neerkomt op het wegschenken van Europese technologische kroonjuwelen aan China, in ruil voor afzetmarkt.
Dezelfde Macron die in Frankrijk privatisering en ondernemerschap predikt, trekt elders ongegeneerd de kaart van de staat. Het hangt er gewoon van af wat Frankrijk het beste uitkomt. België wordt zelfs ronduit door Frankrijk gemanipuleerd om de Rafale-straaljager te kopen, met een flagrante miskenning van de Europese regels voor aanbestedingen. Tot daar het Franse geloof in een federaal Europa.
IK BEN NIET NAÏEF. Nationale politici rijden nu eenmaal voor zichzelf en hun eigen land: daarvoor zijn ze verkozen. De Europese Unie is altijd een project geweest dat eerst en vooral de deelnemende lidstaten moest dienen. President Macron is een politieke janusfiguur die opportunistisch draait en keert. Dat is een strategisch gegeven. Als we de handelsopenheid van de Britten verliezen en de regelgestrengheid van de Duitsers zien tanen, komt de Franse slag weer boven in de Europese Unie.
Voor België en andere kleine open economieën is dat geen goed nieuws. Wij zijn meer dan grote lidstaten gebaat bij respect voor transparante Europese regels. Wij zijn afhankelijker van open concurrentie, zonder de zware hand van de staat. Door de terugkeer van Frankrijk op het Europese voorplan verschuift de zwaartekracht van de Europese Unie in ons nadeel. We moeten bij de les blijven, als we nog meer nationale soevereiniteit aan Europa willen overdragen.
De auteur is directeur van de denktank Itinera en doceert aan de UGent
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier