Kris Sterkens (Janssen): ‘Farma gaat gebukt onder de rotzooi uit het verleden’

Kris Sterkens, de Vlaamse topman voor de regio EMEA in de farmagroep Janssen, zegt de farmasector de wacht aan. “Over vijftig, zestig jaar zullen mensen zeggen: “Kan je je voorstellen dat ze in 2018 wachtten tot iemand ziek werd vooraleer werd ingegrepen?”

Hiv is geen doodvonnis meer, hepatitis C is te genezen en er wordt flink vooruitgang geboekt in de strijd tegen kanker. Het zijn maar enkele van de successen die de farmasector op zijn lange weg heeft geboekt. Toch moet de sector op zijn tellen letten. Heel wat machtige nieuwkomers kloppen aan de poort van farma en gezondheidszorg. Onder hen zijn reuzen als Google, IBM, JP Morgan, Microsoft, Coca-Cola en Nestlé, maar ook start-ups, die geen rotzooi uit het verleden meezeulen, zegt de 54-jarige Antwerpenaar Kris Sterkens.

Die shit of yesterday – “een term geleend bij auteur en innovatiespecialist Peter Hinssen”, geeft Sterkens toe – is de zware nalatenschap van processen, structuren, systemen en ingebakken gewoontes in bedrijven, die nodeloos tijd en energie kosten en dus ook maken dat heel wat farmaspelers het onverwacht lastig hebben met grote omwentelingen en nieuwe technologieën. “We moeten de farmasector hervormen en samenwerken met die nieuwkomers, want we hebben nog nooit voor zoveel uitdagingen gestaan”, aldus Sterkens, die als topman voor Janssen EMEA, de farmadivisie van Johnson & Johnson (J&J) voor de regio Europa-Afrika-Midden-Oosten, deel uitmaakt van het selecte kransje Vlamingen die een hoofdrol spelen in het Amerikaanse gezondheidsconcern, het moederbedrijf van Janssen Pharma.

Farma loopt dus het gevaar te worden opgehouden door die ‘shit of yesterday’.

KRIS STERKENS. “Vrijwel elke sector voelde de voorbije twintig jaar de impact van de digitalisering en technologie. De muzieksector is een goed voorbeeld, net als de reissector en de entertainmentindustrie. En nu zijn wij aan de beurt. Ontwrichting komt meestal niet van binnenin, maar wordt veroorzaakt door een externe speler met een waardemodel dat je zelf niet ziet. Daar ben ik een beetje paranoïde over. Wij weten heel goed wat Novartis, Roche, GSK en Pfizer doen, en ik denk dat wij heel goed gewapend zijn om daartegen te concurreren. Maar de vraag is of we wel voorbereid zijn als een techspeler binnenkomt.

“Een voorbeeld: de gezondheidszorg in de Verenigde Staten is inefficiënt en dubbel zo duur als in Europa. Dat is niet houdbaar. Wel, JP Morgan, Berkshire Hathaway en Amazon, die samen vele tienduizenden werknemers tellen, kondigden begin dit jaar aan dat ze een joint venture starten om de kosten voor gezondheidszorg voor hun werknemers in de VS te drukken. Zij zeggen dat beter te kunnen dan de overheid en denken dat het als model kan dienen voor het hele land. Het resultaat was dat alle aandelen van farmabedrijven meteen onderuitgingen.

“Nog een voorbeeld: in 2008 besloot Samsung biosimilars (goedkopere alternatieven voor biotechnologiemedicijnen, nvdr) te ontwikkelen. Dat is een heel moeilijk proces, waarbij de hele onderzoekcyclus opnieuw moet worden doorlopen, iets waar Samsung geen ervaring mee had. Maar die Koreanen zijn met een wit blad begonnen, zonder rekening te houden met die vijftig jaar waarin wij dat allemaal hadden ontwikkeld, en hebben een heel ander proces bedacht.”

Zit Janssen, en bij uitbreiding J&J, al samen met de Googles, Philipsen en Samsungs van deze wereld?

STERKENS. “Wij hebben in onze afdeling medische apparatuur al partnerships met Google rond robotica. En in farma met IBM en dan vooral met zijn afdeling Watson Health, waarmee we veel meer voorspellende geneeskunde kunnen doen en al in de vroege klinische fase kunnen voorspellen welke patiënten baat hebben bij een geneesmiddel. Paul Stoffels, die verantwoordelijk is voor alle onderzoek en ontwikkeling bij J&J, is onlangs overigens benoemd tot bestuurder van Philips. Met hun technologie en onze knowhow in wetenschap valt mogelijk veel te doen. Ik zie heil in zulke partnerships. Die techbedrijven hebben niet die diepe inzichten in wetenschap die wij hebben, en ze zullen er ook niet snel toe komen. Maar zij hebben de wendbaarheid en de flexibiliteit om snel te handelen, en ze hebben amper last van die shit of yesterday. Ik denk dus dat we geen andere keuze hebben dan samen te werken.”

Ook bedrijven als Coca-Cola en Nestlé focussen almaar meer op gezondheid.

STERKENS. “Omdat de maatschappij opschuift naar meer gezond en duurzaam zijn, doen zij dat ook met hun producten. Ze hebben beslist dat ze een deel van de gezondheidszorg willen opeisen.”

Tot wat moet dat allemaal leiden? Hoe ziet u de toekomst van de farmasector?

STERKENS. “Ik geloof oprecht dat over vijftijg, zestig jaar mensen zullen zeggen: “Kan je je voorstellen dat de mensen in 2018 wachtten tot een ziekte zich manifesteerde voor ze in actie kwamen?” Het is onvermijdelijk dat we almaar meer zullen opschuiven van het behandelen van ziekte naar onderscheppen, patiënten behandelen voor de ziekte uitbreekt, om uiteindelijk te gaan naar het gezond houden van mensen via preventie en wellness.

“Over vijftig jaar zal ons gezondheidszorgsysteem niet langer betalen voor ziektebehandeling, maar voor het voorkomen ervan, net zoals Chinese dokters 2000 jaar geleden beloond werden om mensen gezond te houden en minder geld kregen als de mensen ziek werden. We zullen dus gezondheid managen in plaats van ziektes te behandelen. Dat is waar de wereld naartoe wil en moet.”

Wat is de rol van nieuwe technologie daarin?

STERKENS. “Ik zie enorme kansen. Als al die grote technologiespelers komen, kunnen we een efficiënter gezondheidsbeleid voeren. Met artificiële intelligentie kan je in research taken die nu door mensen worden gedaan, veel beter laten invullen. Machine learning, deep learning, quantum computing, dat vindt allemaal zijn weg. Ook applicaties als de blockchain zullen een enorme impact hebben in de bevoorradingsketen, in klinische studies en in de registratieprocedures, zeker voor patiënten. Dat zal de gezondheidszorg ontlasten.”

Wat nu?

STERKENS. “De farmasector kan dit niet alleen. Alle belanghebbenden moeten hoe dan ook mee in het bad, dus ook politici, ziekenfondsen enzovoort. Maar het is een uitdaging iedereen om de tafel te krijgen. Zeker politici moeten die kaart willen trekken, maar zij bekleden hun functie meestal voor een relatief korte termijn en willen snel resultaten zien. Het is voor een politicus ook veel gemakkelijker achter Big Pharma aan te gaan, dan een onproductief, verlieslatend ziekenhuis met 300 bedden te sluiten. Dat laatste zal hem of haar niet veel stemmen opleveren. Ik begrijp dat ook. Maar gezondheidszorg is een gedeelde verantwoordelijkheid.

“In België hebben we daarin met het Toekomstpact wel een positieve verandering gezien. Het is al te gemakkelijk te zeggen dat onze medicijnen te duur zijn. Als je naar het hele gezondheidsbudget kijkt, is het stuk farma de voorbije twintig jaar constant gebleven, het is zelfs een beetje gezakt. Mensen denken nu overigens dat het budget voor nieuwe oncologiemedicijnen het hele budget zal kapotmaken. Dat is uiteraard niet zo. Farma heeft natuurlijk een moeilijk businessmodel, dat je niet in één zin kunt uitleggen. We zijn een industrie met een hoog risico en met lange onderzoeksprocessen die fout kunnen aflopen.

“Als mensen in een bedrijf als J&J investeren, willen ze ook meer dan een normale winstreturn zien, anders investeren ze wel in Apple en dergelijke. We moeten kunnen aantonen dat een nieuw product een meerwaarde heeft tegenover de standaardbehandeling, en voor de maatschappij een besparing zal opleveren. Dan verdien je je plaats. Maar we hebben onze reputatie tegen. Dat hebben we deels aan onszelf te danken, maar verdienen dat ook voor een stuk niet. We worden dikwijls afgeschilderd als bedrijven die alleen uit zijn op winstbejag. Dat doet ons tekort en het doet me pijn. Nu, het is aan ons om onze geloofwaardigheid opnieuw op te bouwen. We werken daar ook hard aan.”

Wat zijn uw taken?

STERKENS. “Janssen, en bij uitbreiding J&J, is een complex beest. Ik ben verantwoordelijk voor wat we noemen het commerciële deel van Janssen EMEA, alles wat te maken heeft met een product vanaf ongeveer twee jaar voor de lancering ervan. Alles ervoor is voor de divisie O&O, waarvoor ik geen verantwoordelijkheid draag, noch voor de productie. Ik neem voornamelijk beslissingen die internationaal een impact hebben. Zo moeten wij veel meer inzetten op technologie en digitalisering, en dat kan je maar optimaal doen als je dat over alle landen heen doet. Ik vertegenwoordig deze regio ook in het hoofdkwartier in New Brunswick, want de middelen zijn beperkt. Ik moet EMEA, waaronder ook België, daar met andere woorden telkens weer verkopen. Uiteraard werk ik daarvoor nauw samen met Stef Heylen (de CEO van Janssen Pharma in Beerse, nvdr).”

We spreken met alweer een Vlaming die een hoofdrol speelt bij J&J.

STERKENS. “Vroeger werd weleens gegrapt over de Vlaamse maffia. Maar ik merk een grote appreciatie voor de Vlaming die onderwijs van een heel hoog niveau heeft genoten, pragmatisch is en talen kent. We zijn ook harde werkers en worden ook zo aangezien. J&J is gebaat bij zijn vele Vlamingen.”