“Er komt een dag dat de rentevoeten zullen stijgen. En dat zal overal pijn doen.” Volgens Werner De Bondt, die sinds de jaren tachtig het gedrag van beleggers bestudeert, zijn we verslaafd geraakt aan goedkoop geld.
Werner De Bondt is samen met Richard Thaler een van de grondleggers van de behavioural finance. Hun onderzoek toonde aan dat beleggers niet rationeel handelen, maar altijd opnieuw dezelfde fouten maken. Daarmee zetten ze de theorie van de efficiënte markten op haar kop, die sinds de jaren zestig dominant was en waarvan Eugene Fama de bekendste aanhanger is.
We gingen Werner De Bondt opzoeken in Weert, een deelgemeente van Bornem, waar hij enkele dagen bij zijn ouders logeerde, zonder internet, zonder gsm. “Het is zalig een paar dagen helemaal weg te zijn van het hectische leven in Chicago.” De Bondt woont en werkt al meer dan dertig jaar in de Verenigde Staten, waar hij lesgeeft aan DePaul University. Zijn academische carrière kwam in een stroomversnelling terecht, toen zijn pad per toeval dat van Richard Thaler kruiste.
Beiden ontdekten onder meer dat beleggers overreageren op goed én op slecht nieuws. Daardoor levert een belegging in een portefeuille met de vijftig aandelen die de voorbije vijf jaar het slechtst hebben gepresteerd in de S&P500-index, over een periode van één jaar meer op dan een portefeuille met de vijftig aandelen die het hoogste rendement haalden. De Bondt: “De trend is enkel op korte termijn je vriend. Zolang de zeepbel opblaast, blijven de winnaars nog even de winnaars. Daardoor presteren de winnaars over een periode van een halfjaar vaak nog beter dan de verliezers.”
Met welk onderzoek bent u nu bezig?
WERNER DE BONDT. “Ik heb zopas een update gemaakt van het onderzoek dat ik met Richard Thaler begin jaren tachtig heb gemaakt. Ik heb vooral de data van de periode 1982 tot 2012 bestudeerd. Die waren nog niet beschikbaar toen ik met hem werkte. Deze keer werk ik niet met Thaler, maar met enkele andere collega’s. Je zou denken dat beleggers lessen hebben getrokken uit ons eerste onderzoek, maar niets is minder waar. De conclusies zijn vandaag nog sterker. Het valt ook op dat slechts een kleine minderheid van verliezers verantwoordelijk is voor de superieure prestatie van de hele groep. Er gaan ook heel wat verliezers volledig kopje-onder.
“De bekende Britse belegger en zakenman John Templeton had dat goed begrepen. Hij zei: ‘Als je alle aandelen koopt die minder dan twee keer de winst noteren, zul je op de helft van die aandelen geld verliezen, omdat ze verlieslatend zijn. Maar je zult slechts een dollar of zo per aandeel verliezen.’ Daar zullen ook een aantal middelmatige aandelen tussen zitten. De grote winnaars die overblijven, zullen stijgen en fabelachtige rendementen produceren. Ze zullen ervoor zorgen dat de volledige portefeuille een goed rendement haalt.”
U speelt ook een rol in de eeuwige discussie tussen beleggen in vaste waarden (value) of snelgroeiende bedrijven (growth).
DE BONDT. “Ik ben het naar mijn gevoel al eeuwen aan het bestuderen. Er is typisch een excessief optimisme over het potentieel van groeibedrijven. Op een termijn van één jaar presteren de vaste waarden daardoor beter dan de groeiers. Vooral in tijden van turbulentie op de financiële markten heb je veel mispricing. In periodes van onzekerheid — zoals we er de voorbije jaren hebben gekend — kunnen beleggers de meeste winsten halen. Ik krijg veel vragen om beleggingstips aan de feestdis. Op Thanksgiving Day in 2008 (22 november 2008, nvdr) zei ik dat het een goed moment was om aandelen te kopen. Maar ik kreeg weinig bijval, hoor.”
Hoe kijkt u naar deze turbulente tijden?
DE BONDT. “We zitten midden in de grootste zeepbel uit de geschiedenis. Wij zijn verslaafd geraakt aan goedkoop geld, en we weten niet hoe we ervan moeten afkicken. De centrale banken blijven maar geld bijdrukken en het einde is nog niet in zicht. Op een dag moeten de rentevoeten weer stijgen naar normale niveaus. Dat zal veel pijn doen. Als de overheden opnieuw intresten moeten betalen om geld te lenen, ga je de begrotingstekorten pas zien stijgen.”
De Europese Centrale Bank (ECB) begint nog maar pas geld bij te drukken. Denkt u dat de ECB zal slagen in haar opzet om de inflatie en de economie aan te zwengelen?
DE BONDT. “Ik heb het idee dat de centrale banken aan een koord zitten te duwen. Aan een koord kun je alleen trekken. Deflatie is beangstigend. Als de prijzen dalen, dreigen de mensen hun aankopen uit te stellen. En als de consumptie stokt, beland je in een negatieve economische spiraal. Maar kun je de consumenten ook bang maken voor stijgende prijzen? Kun je hen via inflatie en inflatieverwachtingen ertoe dwingen nu dingen te kopen, omdat ze er later meer voor moeten betalen? Het risico bestaat dat als je de koopkracht van de mensen aantast, ze dan nog meer geld gaan oppotten. Mensen consumeren pas als ze vertrouwen in de toekomst hebben.
“De ECB zet alles op het spel. Ik houd mijn hart vast voor de gevolgen als ze haar doelstelling niet bereikt. Dan is de geloofwaardigheid van de centrale bankiers volledig weg. Mario Draghi, de voorzitter van de ECB, profileert zich als de man die alles kan oplossen. We zijn nog altijd verliefd op dat beeld van de almachtige centrale bankier, zoals Alan Greenspan in zijn tijd was, een bijna-god, de meester van het universum. Maar dat beeld bestaat niet meer. Greenspan wordt met de vinger gewezen. De centrale banken zijn ook niet meer onafhankelijk. Ze houden rekening met politieke beslissingen, ze controleren begrotingen. We hebben opnieuw behoefte aan leiderschap.
“Alles draait om vertrouwen. Zowel de Duitse bondskanselier Angela Merkel als de Griekse minister van Financiën Yanis Varoufakis kunnen ieder op hun manier het vertrouwen van hun bevolking behouden of herstellen. Je kunt vertrouwen zowel versterken door geld in de mensen hun zakken te steken als door het eruit te halen. Het hangt af van de economische omstandigheden en van de culturele verschillen. Ik denk dan aan de lage werkloosheid in Duitsland tegenover de hoge werkloosheid in Griekenland. Besparingen en gezonde overheidsfinanciën zijn altijd populair geweest in Duitsland. In Griekenland is het tegendeel het geval.”
In de Verenigde Staten heeft de geldcreatie van de Amerikaanse centrale bank toch succes gehad?
DE BONDT. “Het gaat relatief goed met de Amerikaanse economie. Relatief, tegenover de rest van de wereld. Maar dat betekent nog niet dat het echt goed gaat. Ik merk dat de Amerikaanse droom uit elkaar is gespat. De ouders van mijn studenten geloven niet meer dat hun kinderen het beter zullen hebben dan zij. Ze vragen zich af wat ze hun kinderen moeten laten studeren om hen werkzekerheid te geven.”
U lijkt bezorgd om de toekomst.
DE BONDT. “Het draait allemaal om vertrouwen. Als één ding blijft hangen na deze crisis, is het volgens mij de tegenstelling tussen de 1 procent rijksten en de rest. Er is een groot verschil tussen het sentiment van die 1 procent en de 99 procent. De rijkste laag van de bevolking heeft geprofiteerd van de beursrally sinds maart 2009. Zij voelen dat in hun portefeuille, en de stijgende financiële markten geven de ondernemers en de aandeelhouders vertrouwen. De armere lagen van de bevolking voelen zich nog altijd niet goed in hun vel. Ze zetten al hun geld op een spaarrekening. Pas als mensen zich goed voelen, gaan ze geld uitgeven.”
Hoe kunnen beleggers zich beschermen tegen het uiteenspatten van de zeepbel?
DE BONDT. “Complete diversificatie wereldwijd en over alle activaklassen. Op de beurs is de menselijke factor het gemakkelijkst te voorspellen. Het is veel moeilijker in te schatten hoe de economie of de fundamenten van een bedrijf zullen evolueren in de toekomst. De mensen zullen altijd de winnaars achternalopen, terwijl je net die dingen moeten kopen die niemand wil kopen.”
Zoals?
DE BONDT. “Vastgoed in Moskou, na de val van de Russische roebel bijvoorbeeld. Of olie- en gasbedrijven na de val van de olieprijzen.”
Hebben we iets geleerd uit de recente crisissen?
DE BONDT. “De financiële markten zijn zogezegd een spiegel van de economische realiteit. Maar we hebben geleerd dat die spiegel ook de reële economie kan verstoren. Het is ook gebleken dat de financiële wereld wél belangrijk is en dat schulden wél tellen. We hadden nooit gedacht dat een crash van het financiële systeem zo veel schade kon berokkenen. We willen ook geen financial engineering meer. Geef ons maar eenvoudige, transparante producten.
“Het publiek is zich sinds de crisis meer bewust van het economische en maatschappelijke belang van een regelgeving in de banksector en van het gevaar van te veel schulden. Dat geldt zowel voor de overheidsschuld als voor de schulden van bedrijven en gezinnen.”
ILSE DE WITTE
“In november 2008 zei ik dat het een goed moment was om aandelen te kopen. Maar ik kreeg weinig bijval”
“Pas als mensen zich goed voelen, gaan ze geld uitgeven”
“De ECB zet alles op het spel. Ik houd mijn hart vast voor de gevolgen als ze haar doelstelling niet bereikt”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier