De ontkoppeling van de Zwitserse frank van de euro kwam als een donderslag bij heldere hemel. De Zwitsers zoeken moeizaam hun weg in de nieuwe realiteit.
Wist Thomas Jordan, de president van de Zwitserse Nationale Bank SNB, wat er komen ging? Was het persbericht waarin stond dat bank in 2014 een recordwinst van 38 miljard frank had gemaakt, een douceurtje voor de Zwitserse burgers? Het lijkt erop. Het nieuws gaf de Zwitsers in ieder geval een goed gevoel aan het begin van het jaar. Hun bonussen waren omgezet in mooie kerstaankopen, de economische groei had doorgezet. En nu konden hun federatie en kantons ook nog eens rekenen op een fors extraatje van 1 miljard frank. Misschien lag er zelfs belastingverlaging in het verschiet.
Amper een week later kwam de jobstijding. Op donderdag 15 januari werd de Zwitserse frank losgekoppeld van de euro. Vooruitlopend op de operatie van de Europese Centrale Bank, die de markt zou overspoelen met miljarden euro’s, besloot de Zwitserse Nationale Bank tot een monetaire solotour. In december was de reserve aan vreemde valuta van de SNB al gestegen van 462 tot 495 miljard frank. De vlucht naar de sterke frank was dus al begonnen. Jordan greep in.
Op de beurs snelde de wisselkoers euro/Zwitserse frank van 1,20 naar een dieptepunt van 0,85. Uiteindelijk werd een evenwicht bereikt op ongeveer 1 tegen 1. Pariteit heet dat, en iedere Zwitser weet inmiddels wat dat betekent: slecht nieuws.
Onbetrouwbaar
De Zwitsers waren als verlamd. Toen het nieuws ‘s middags bekend werd, was de eerste gedachte bij velen: verraad. Investeerders die te veel in euro’s hadden belegd, trokken wit weg. Ingewijden weten te vertellen dat zelfs Blackrock, de grootste investeringsmaatschappij ter wereld, van niets wist. Tot 2012 leidde een van de partners daar, Philipp Hildebrand, nog de Zwitserse Nationale Bank .
Thomas Jordan had nochtans niet zo lang geleden bij hoog en bij laag op tv volgehouden dat er aan de koppeling van de euro aan de frank niet te tornen viel. Kon de Nationale Bank, de hoeder van ‘s lands financiële stabiliteit, nog onbetrouwbaarder worden? Politieke partijen reageerden verrast. Links hield het bij de rituele reactie van banenverlies, rechts was neutraal tot nietszeggend. Toen kwamen de reacties uit het bedrijfsleven. “Elk vijfde industriebedrijf is in zijn bestaan bedreigd”, stelde de voorzitter van het industrieverbond Swissmem Hans Hess. De machine-, elektro- en metaalindustrie die Hess vertegenwoordigt, zorgt met 330.000 werknemers voor 9 procent van het bbp. 80 procent van de productie gaat naar het buitenland, waarvan 60 procent naar Europa. Driekwart van de firma’s had geen maatregelen genomen voor een opwaardering van de frank.
“Achteraf is het makkelijk praten”, zegt professor Jan Egbert Sturm van het research instituut KOF van de ETH Zurich. “Natuurlijk wisten de Zwitsers dat de Nationale Bank zich nooit geëngageerd had om de koers eeuwig op de ondergrens van 1,20 te houden. Maar na 3,5 jaar trad er gewenning op. Maar de verklaring van Jordan dat de koppeling zou worden vastgehouden, was er te veel aan. Exportbedrijven kunnen zich aanpassen aan een sterke koersverandering, als ze daar de tijd voor krijgen. Maar tegen de snelheid van deze ingreep was niemand opgewassen.”
Renske Heddema in Zürich
Lees het volledige verhaal in Trends van deze week.
