Febelfin-topman Karel Van Eetvelt: ‘De kredietverstrekking is door het plafond aan het schieten’

De ongebreidelde kredietgroei tegen ultralage marges houdt een risico voor de banken in. Daarom moet de toezichthouder ingrijpen, desnoods tegen de politiek in, zegt Febelfin-CEO Karel Van Eetvelt. ‘Als politici de consument achterna lopen, weet je dat het fout afloopt.’

Net toen Karel Van Eetvelt (52) vorige week een studie presenteerde over hoe tevreden klanten zijn over de apps voor mobiel bankieren, lekte het nieuws uit dat BNP Paribas Fortis meer dan 2000 arbeidsplaatsen schrapt.

Het lijkt symptomatisch voor de moeilijke taak die Van Eetvelt anderhalf jaar geleden opnam. Hij wil als CEO van de sectorfederatie Febelfin het vertrouwen in de banken herstellen en hun reputatie bij het grote publiek verbeteren. Maar telkens komt er wel iets tussenfietsen dat het imago van de banksector besmeurt: een herstructurerings- of besparingsronde die vele banen kost, IT-problemen, hoge verloningen voor bank-CEO’s, witwasschandalen, … Of de Nationale Bank die waarschuwt dat de banken onverantwoorde risico’s nemen door te soepel woonkredieten te verstrekken. Die kritiek counterde Van Eetvelt gevat: de Nationale Bank had gelijk, en ja, ze moest maatregelen nemen om de banken in het gareel te krijgen.

Wij verslikten ons in onze koffie. De federatie van de verkopers van woonkredieten die vraagt om maatregelen om de kopers te beschermen. Dat was nieuw. Vanwaar die reactie?

KAREL VAN EETVELT. “Ik wilde heel duidelijk stellen dat ik de bezorgdheid van de Nationale Bank deel. Je moet soms in overdrijvingen spreken om zaken duidelijk te maken. De evolutie is onmiskenbaar. Er worden steeds meer woonkredieten toegekend die 90 procent van de aanschafwaarde van de woning overschrijden, en waarvan de afbetaling de gezinnen meer dan de helft van hun inkomen kost. De leningen hebben ook een langere looptijd, vaak tot 25 jaar. Die combinatie kan op termijn gevaarlijk zijn.”

Gevaarlijk in welke zin?

VAN EETVELT. “Stel dat er een economische crisis komt – en er komt altijd een economische crisis. Als mensen hun job verliezen, dreigen ze in de problemen te komen om hun lening af te betalen. Zo is de Amerikaanse kredietcrisis in 2007 begonnen. Kijk, we zitten op het beginmoment van een potentieel risico. We moeten nu iets doen om ervoor te zorgen dat het risico niet verder uitdijt. De kredietverstrekking is door het plafond aan het schieten, en mijn signaal naar de Nationale Bank was: doe er iets aan, zorg dat de situatie zich normaliseert.”

Waarom kunnen de banken zelf niet behoedzamer zijn bij de toekenning van kredieten?

VAN EETVELT. “Banken maken een risico-analyse van elke klant, en ze doen dat met veel verantwoordelijkheidszin. Maar de concurrentie is heel hevig. Als je daar als bank niet in meegaat, dreig je marktaandeel te verliezen. Daardoor zijn de marges op woonkredieten zo goed als opgedroogd. Zelfregulering is in deze onmogelijk, want dat zou betekenen dat de banken afspraken maken over de prijzen, en dat is verboden. ( glimlacht) Dan zouden jullie ons beschuldigen van kartelvorming. Daarom is er een toezichthouder die ervoor moet zorgen dat de situatie niet ontspoort.”

Welke maatregelen kan de Nationale Bank nemen?

VAN EETVELT. “De kapitaalvereisten zijn al verhoogd, zonder veel resultaat. Ik pleit niet voor een verbod op leningen die een bepaalde risicolimiet overschrijden. Maar de Nationale Bank zou sneller kunnen ingrijpen indien een bank te veel van dat soort leningen aanhoudt. Nogmaals, het probleem zit vooral bij gezinnen die te veel lenen in verhouding tot de waarde van het huis én waarvan de maandelijkse aflossing een groot deel van het gezinsbudget opslorpt.”

Tegen sommige van die mensen moeten we gewoon durven te zeggen dat ze beter niet lenen, verklaarde u op de radio.

VAN EETVELT. “Dat ligt politiek gevoelig, ik weet dat. Politici vinden dat mensen in zowat alle omstandigheden geld moeten kunnen lenen. Daarom hebben ze tijdens de voorbije legislatuur de suggesties van de toezichthouder om de toekenning van woonkredieten te beperken, afgewezen. Dat was een slecht signaal. Aan de ene kant blijven ze de banken met de vinger wijzen voor wat er tien jaar geleden misgelopen is, en aan de andere kant zeggen ze: pak maar risico’s. Dat is niet correct. Als politici de consument achternalopen, weet je dat het fout afloopt.”

Maar het is toch een maatschappelijk item als jongeren en alleenstaanden die niet op financiële steun van hun ouders kunnen rekenen, niet meer zouden kunnen lenen voor een woning?

VAN EETVELT. “Alles valt terug op de terugbetalingscapaciteit van de klant. Als die er niet is of in het gedrang komt, moet de bank neen durven te zeggen. Als de bank dat niet doet, dreigt ze haar klant in het faillissement te duwen. Het is de plicht van de bank-adviseur de klanten te wijzen op hun financiële limieten.

“Kijk, ik heb als jonge gast eerst een viertal jaar een klein appartementje gehuurd, gewerkt en gespaard, en een stukje vermogen opgebouwd tot ik de volgende stap kon zetten. Vandaag wordt de indruk gewekt dat zoiets verkeerd is, dat je meteen een huis moet kopen. Dan zijn we als maatschappij ver doorgeslagen. Ik vind dat je mensen op hun verantwoordelijkheid moet wijzen. Ik sluit niet uit dat een deel van de bevolking zich nooit een eigen woning zal kunnen veroorloven.”

Banken verstrekken soepel woonkredieten omdat het zowat de enige manier geworden is waarop zij nog geld kunnen verdienen. Volumegroei in kredieten moet de krimpende rentemarge compenseren. Zit dat businessmodel niet aan zijn limieten?

VAN EETVELT. “Bij bepaalde spelers wel. Vandaag is dat nog geen probleem. Zelfs de kleinere spaarbanken die nauwelijks nog een rentemarge hebben, halen nog altijd een aanvaardbaar rendement op eigen vermogen. Maar als de rente-evolutie zich doortrekt zoals de voorbije jaren, moet er iets gebeuren. Veel banken werken aan de transformatie van hun businessmodel, maar dat kost tijd. Diversificatie van de inkomsten is een mogelijkheid, ofwel concentreer je je op een niche. Het belangrijkste is dat er keuzes gemaakt worden. Niets doen is geen optie.”

Als CEO van de zelfstandigenorganisatie Unizo wreef u de banken aan dat ze op de kredietrem stonden, nu pleit u openlijk voor een verstrakking van de kredietverstrekking. Wat is het nu eigenlijk?

VAN EETVELT. “Ik heb tussen 2009 en 2012 gewaarschuwd voor een kredietverstrakking omdat de banken de economische groei dreigden af te remmen. De slinger sloeg toen door. Na 2012 heb ik dat nooit meer verklaard, omdat de toestand zich genormaliseerd heeft. Nu maak ik me weer zorgen, omdat de slinger in de andere richting aan het doorslaan is. De afgelopen twee jaar, en daarvan was ik ook nog een tijd bij Unizo, heb ik geen klachten meer gekregen van bedrijven die geen krediet konden krijgen. Dan weet je dat een krediet krijgen te gemakkelijk geworden is.”

U bent aan deze job begonnen met de missie de reputatie van de banken te verbeteren. Hoe staat het daarmee?

VAN EETVELT. “Er is nog veel werk. We hebben ervoor gekozen projectmatig op een aantal maatschappelijke thema’s te werken, om stapsgewijs de cultuur in de sector te veranderen. Zo hebben we een paar weken geleden een duurzaamheidslabel voor beleggingen gelanceerd. Daar is kritiek op gekomen, maar het is de eerste keer in de geschiedenis dat de financiële sector zoiets doet. We zijn daarin een voorloper in Europa. Binnenkort lanceren we ook een project over hertewerkstelling. De banksector ondergaat een reusachtige transformatie, waardoor er minder mensen en andere competenties nodig zijn. Het is onze ambitie om daarvoor, in samenspraak met andere sectoren, oplossingen te vinden. Om ervoor te zorgen dat we geen beroep moeten doen op het stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag (het vroegere brugpensioen, nvdr), zeg maar.”

Daar komt u net op tijd mee. BNP Paribas Fortis wil meer dan 2000 jobs schrappen zonder gedwongen ontslagen.

VAN EETVELT. “Onze ambitie moet zijn dat iemand uit de financiële sector altijd ergens terecht kan. Ofwel door herscholing in een andere functie in het eigen bedrijf. Ofwel in een andere sector. Daar zijn we bij herstructureringen de voorbije jaren maar in beperkte mate in geslaagd. Volgens mij omdat er te weinig individuele begeleiding was. Je mag dat niet onderschatten. Een bankier die bijvoorbeeld naar het onderwijs gaat, dat is echt een cultuurshock. Daar willen we een heel traject rond bouwen, zodat mensen de tijd krijgen om zich aan te passen, of indien het niet lukt, terug te keren. Dan spreek je niet meer over een paar tientallen bankmedewerkers die noodgedwongen van job veranderen, maar over een permanent traject dat hen in staat stelt buiten de sector aan de slag te gaan. Ik hoop de vakbonden daarin mee te krijgen, zodat we zo veel mogelijk mensen van BNP Paribas Fortis een toffe nieuwe job kunnen bieden.”

Is er vandaag vanuit de overheid meer begrip voor de banken?

VAN EETVELT. ( Aarzelend) “Mmmm. We komen uit een periode dat het een sport was aan bank bashing te doen. Ik heb de indruk dat dat afneemt. Niettemin blijven de banktaksen in België bij de hoogste in Europa. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat er in het hele brexit-verhaal geen enkele bank naar België gekomen is. Zo’n beleid houdt ook risico’s in. Finaal leidt het tot het ondergraven van de economie.”

Hoe wilt u de perceptie over de banken keren?

VAN EETVELT. “We moeten gewoon voortwerken aan positieve projecten. Als we kunnen aantonen dat banken meehelpen aan de oplossing van maatschappelijke problemen, zullen we ook het respect van de maatschappij krijgen. Er zijn genoeg zaken waar wij onze toegevoegde waarde kunnen bewijzen: de klimaatverandering, de circulaire economie, de modernisering van de woningen… Als financiers van de economie kunnen wij het tempo aangeven waarmee we de weg naar een duurzame economie volgen. Maar dan moeten alle stakeholders hun rol spelen. Dan moet de overheid de woonbonus en haar fiscaal beleid heroriënteren. Enkel zo krijg je iedereen mee: burgers, bedrijven en banken.”

Banken sluiten steeds meer kantoren. Een gevolg daarvan is dat er in sommige gemeenten zelfs geen geldautomaat meer is.

VAN EETVELT. “Dat moeten we oplossen. Enerzijds door burgers, handelaars en vrije beroepen veel beter te begeleiden naar alternatieven voor cash. Anderzijds door voor zulke gemeenten een overgangsperiode te creëren. Banken worden digitaler, maar intussen moeten ze wel de mensen die nog van gewoonte moeten veranderen blijven bedienen. Ook al duurt dat nog tien of vijftien jaar.”

Bio

· Geboren in 1966 in Bornem

· Licentiaat lichamelijke opvoeding KU Leuven

· 1992: adviseur, en later secretaris- generaal en gedelegeerd bestuurder van Bouwunie, de federatie voor kmo-bouwbedrijven

· 2004: gedelegeerd bestuurder van Unizo (Unie van zelfstandige ondernemers)

· 2017: CEO van Febelfin, de federatie van de financiële sector in België