Nouriel Roubini: ‘De rekening van Trumps protectionisme begint op te lopen’

De Amerikaanse topeconoom Nouriel Roubini merkt dat het protectionisme van de Amerikaanse president Donald Trump begint te wegen op de wereldeconomie. “Een klimaat van toenemende handelsspanningen is een donkere wolk boven een economie die al vertraagt.”

Ik denk niet dat er snel een recessie of een crisis komt”, zegt Nouriel Roubini meteen aan het begin van het gesprek. Het is niet het geluid dat je verwacht van de econoom die wereldfaam heeft vergaard door de kredietcrisis te voorspellen en die sindsdien talloze keren aan de alarmbel heeft getrokken. Het leverde de hoogleraar economie aan de Stern School of Business in New York de bijnaam Dr. Doom op. Tijdens het World Investment Forum van de Franse vermogensbeheerder Amundi in Parijs schuift een opvallend gematigd man bij aan tafel.

“We zitten nog niet aan het einde van de cyclus”, zegt hij. “Het klopt niet dat een cyclus op zijn laatste benen móét lopen omdat die negen jaar oud is. Een expansie sterft niet zomaar. Daarvoor is een schok nodig: een oorlog, een plotse stijging van de olieprijs, een grote crash op de markten of een beleidsvergissing van de centrale bank. Ik zie niet onmiddellijk zo’n schok aankomen. Dat de eurozone uiteenvalt, lijkt me niet waarschijnlijk. En een harde landing van de Chinese economie zit er ook niet meteen aan te komen.”

Welk scenario ziet u voor de wereldeconomie?

NOURIEL ROUBINI. “Tot voor een paar maanden was er een meer synchrone groei in de wereld. Vandaag doen de Verenigde Staten en China het nog goed, al komt dat doordat ze gedopeerd zijn door hun stimuleringsmaatregelen. De eurozone, Groot-Brittannië en Japan vertragen. Die fragmentatie zal nog toenemen, maar de economie zal het vrij goed blijven doen.

“De risico’s nemen wel toe, vooral dan die op een handelsoorlog. Ik vrees dat de onderhandelingen over het Noord-Amerikaanse vrijhandelsakkoord Nafta zullen mislukken. Het ziet er ook naar uit dat de Amerikaanse president Donald Trump invoerheffingen van 20 procent op auto’s zal invoeren. En ik verwacht dat de spanningen tussen de Verenigde Staten en China zullen uitbreiden van handel naar technologie en directe investeringen. Een klimaat van toenemende handelsspanningen is een donkere wolk boven een economie die al vertraagt.”

De handel die met de eerdere Amerikaanse tarieven op staal en aluminium gemoeid is, is te klein om de wereldeconomie pijn te doen. Het lijstje dat u net gaf, is van een andere grootteorde.

ROUBINI. “Voor Europa is de autosector big business. Als Europa die tarieven moet beantwoorden, spreken we over handel ter waarde van tientallen miljarden dollars. Nafta gaat over de handel tussen de Verenigde Staten en zijn voornaamste handelspartners, Mexico en Canada. Dat begint toch aardig op te lopen. Daarnaast mag je ook de impact op de bedrijven niet vergeten, omdat productieketens worden verstoord. En de impact op het vertrouwen bij de consumenten, omdat belangrijke producten duurder worden.

“Er is ook een duidelijk invloed op de financiële markten. Elke keer als Trump zich uitlaat over de internationale handel, gaan de aandelenmarkten wereldwijd lager. In China kunnen we na de correctie van 20 procent zelfs van een berenmarkt spreken. Als in de herfst die drie fronten – Nafta, Europa en China – samenkomen, kan er een stevige correctie op de Amerikaanse beurzen komen die een effect heeft op de vermogens en de risicoappetijt in de economie. Op termijn kan dat grote financiële en economische gevolgen hebben.”

Valt een handelsconflict te vermijden, bijvoorbeeld door toegevingen te doen aan Trump?

ROUBINI. “Enkele landen, waaronder Frankrijk en Canada, hebben dat geprobeerd. De Mexicanen bleken bereid over Nafta te praten. En zelfs de Chinezen zijn rond de tafel gaan zitten om te kijken wat geliberaliseerd kan worden. Het heeft Trump alleen aangemoedigd om door te zetten. De recente G7-top (waar Trump vroegtijdig vertrok, nvdr) was een ramp. Het Witte Huis is agressiever tegenover China. En de tarieven op auto’s, die vooral Europa en Japan zullen treffen, zijn gebaseerd op het argument van nationale veiligheid, wat totaal niet te verantwoorden valt.”

Wat bezielt Trump om zijn pijlen ook zo duidelijk op traditionele bondgenoten van de Verenigde Staten te richten?

ROUBINI. “Trump staat politiek zwak. De polls voor de tussentijdse verkiezingen in november geven aan dat de Republikeinen het niet goed zullen doen. En na de belastingverlaging laat de begroting geen ruimte meer voor andere initiatieven. De enige twee terreinen waar Trump unilateraal de zaken kan forceren, zijn handel en migratie. Dat zijn dus de thema’s waar we de komende maanden nog veel over zullen horen.”

Doet Trump niet vooral wat hij heeft beloofd?

ROUBINI. “Trump is verkozen omdat hij zogezegd voor de arbeidsklasse opkomt, maar zijn belastinghervorming is juist heel voordelig voor de rijken. Zijn deregulering speelt de grote bedrijven in de kaart, zijn arbeidsmarktbeleid is slecht voor de arbeiders en hij probeert Obamacare af te schaffen, wat opnieuw de armen benadeelt.

“Nu wil hij weer steun vinden bij zijn kiezers door in te zetten op migratie en handel. Handelsbelemmeringen zullen banen redden in de industrie waar je de handel beperkt, maar ze zullen vooral pijn doen in andere sectoren. En omdat de prijzen voor iedereen omhooggaan, zullen vooral consumenten met een laag inkomen opnieuw de gevolgen voelen. Trump gelooft dat zijn stoere houding tegenover de rest van de wereld hem politieke dividenden zal opleveren. Ik weet niet of het zal werken, maar het is zijn enige troef.”

Zijn populariteit blijft toch redelijk goed overeind?

ROUBINI. “Zijn retoriek vindt weerklank bij een publiek dat grotendeels bestaat uit blanke arbeiders, die ten onrechte migranten en de internationale handel vrezen. Hun steun krijgt hij nog, maar hij heeft die niet weten uit te breiden buiten de harde kern die voor hem gestemd heeft.

“Ook de meerderheid van de Republikeinen blijft hem steunen. De realiteit is nu eenmaal dat de economie het voorbije jaar is aangetrokken, deels door de belastingverlaging en de toename van de uitgaven. Die artificiële duw geeft de groei een boost van 2 naar 3 procent. Dat is artificieel, omdat het de eerste keer is dat de Verenigde Staten in vredestijd en zonder recessie zo veel extra schulden aangaan: in tien jaar tijd 2000 miljard dollar.”

Zullen we de effecten van die schuldopbouw beginnen te zien? Zal de rente verder stijgen, of de inflatie toenemen?

ROUBINI. “Als je een expansief beleid voert dicht bij een volledige werkgelegenheid en zonder veel reservecapaciteit in de economie, zal dat geleidelijk tot meer inflatie leiden. Het zal de Federal Reserve (Fed) ook verplichten sneller de rente op te trekken. Aanvankelijk ging die dat dit jaar drie keer doen, nu wellicht vier keer. Die combinatie van een expansief begrotingsbeleid en een strenger monetair beleid uit zich nu al in hogere rentes. Vorig jaar schommelde de Amerikaanse tienjaarsrente nog rond 1,5 procent, nu staat die dichter bij 3 procent.”

Wordt het risico op inflatie onderschat?

ROUBINI. “De inflatie is nu al geleidelijk gestegen, tot dicht bij het doel van 2 procent dat de Fed heeft vooropgesteld. Dat is geen schok, maar je kunt wel zien dat de beurzen dalen, de dollar versterkt en de rente stijgt. Voeg daar nog een handelsoorlog bij, en je kunt op een punt komen dat de markt echt omslaat. Vorig jaar stegen de Amerikaanse beurzen met 20 procent. Dit jaar is er nog geen winst. Dat is geen toeval. De financiële omgeving is gewijzigd.

“Factoren zoals de globalisering en de technologische innovatie wegen op de inflatie. Ook in de Verenigde Staten zal het prijzenpeil daardoor niet door het dak schieten. Maar het volstaat dat de inflatie iets hoger en sneller stijgt dan de Fed voorspelt, om de centrale bank sneller op de rem te doen staan. En dat kan spanningen veroorzaken op de markten. Het is een delicate oefening. Een vergissing die de groei doet vertragen, is snel gemaakt.”

U was economisch adviseur in het Witte Huis onder president Bill Clinton. Kunnen de mensen die nu in die functie zitten invloed uitoefenen op Trump?

ROUBINI. “Een van de problemen is dat Trump zijn mensen kiest op basis van hun ideologie in plaats van hun competentie. De internationalisten zijn zo uit het Witte Huis verdwenen. Economische nationalisten zoals Peter Navarro en Wilburt Ross zetten de lijnen uit, en de grootste economische nationalist is de president zelf.

“Ook geopolitiek bekeken zijn de meer gematigde figuren van het toneel verdwenen. In hun plaats zijn haviken gekomen. De Verenigde Staten benaderen de wereld nu duidelijk meer unilateraal. En Washington daagt zijn bondgenoten meer uit dan zijn potentiële vijanden. Trump bakt zoete broodjes met de leiders van Rusland en Noord-Korea, en speelt het spel hard met Mexico, Canada, Europa, Japan en Zuid-Korea. Dat is zeker een extra factor van instabiliteit in de wereld vandaag.”

Wat is er naast een handelsconflict nog een risico?

ROUBINI. “Na de crisis zijn de schulden alleen maar gestegen. Door de daling van de rente waren die makkelijk financierbaar. Nu komt stilaan een einde aan de lage rentes. De vraag is of het systeem dat wel zal aankunnen. En als er toch een schok komt, is er duidelijk minder monetaire munitie. Ook budgettair hebben weinig landen ruimte.”

Zullen de centrale banken nog iets kunnen doen bij een volgende crisis?

ROUBINI. “Dat is een moeilijk vraagstuk. Aan de ene kant kun je zeggen dat we ons kruit hebben verschoten. De realiteit aan de andere kant is dat het onconventionele beleid met obligatie-inkopen en negatieve rentes en dergelijke wel heeft gewerkt. De recessie had kunnen eindigen in een grote depressie en een periode van deflatie. In plaats daarvan zien we nu overal een geleidelijk herstel. Een beleid dat tien jaar geleden nog niet eens bestond, is nu conventioneel geworden. Dus zal het de volgende keer weer worden gebruikt. Of het dan even effectief zal zijn, dat blijft een vraagteken.”