De Europese Centrale Bank stopt met extra geld in de economie te pompen. Daarmee komt een einde aan een historisch stimulusprogramma dat niet de verhoopte inflatie heeft gebracht. Toch klopt ECB-voorzitter Mario Draghi zich op de borst: ‘Op een bepaald moment waren de inkopen de enige kracht achter het herstel.’
De ECB zal aan het einde van deze maand haar laatste obligaties kopen. Dat heeft Mario Draghi bekendgemaakt na afloop van de rentevergadering. De teller van het inkoopprogramma, Quantitative Easing (QE) genaamd, stopt zo op 2600 miljard euro. Dat is het bedrag dat Frankfurt in iets minder dan vier jaar tijd heeft uitgegeven om hoofdzakelijk staatsobligaties op te kopen.
Door massaal obligaties in te kopen – op het hoogtepunt van het programma tot 80 miljard euro per maand – beoogde de ECB de rente nog extra te drukken. De rente was al laag omdat Frankfurt eerder al zijn beleidsrente tot nul had herleid, maar nog niet voldoende, was het oordeel. Lage rentes moeten de economie zuurstof geven, omdat ze bedrijven en spaarders aanzetten hun geld uit te geven en te investeren.
Resultaten
De resultaten van het ongeziene monetaire experiment zijn gemengd. Deflatie, een periode van dalende prijzen die de economie onderuit haalt, is vermeden. Maar de inflatie is nog niet terug op het gewenste niveau. De ECB mikt op een jaarlijkse stijging van de levensduurte van dicht bij, maar minder dan 2 procent.
Volgens de nieuwe prognoses van de ECB zal de inflatie de komende jaren zelfs opnieuw verzwakken van 1,8 procent dit jaar naar 1,6 procent in 2019. Ook de economische groei vertraagt weer de komende jaren. In die context rijst de vraag of het wel opportuun is een einde te maken aan het stimulusprogramma.
Draghi heeft daarop in grote lijnen twee antwoorden klaar. Ten eerste blijft het monetaire beleid erg soepel. De beleidsrente blijft nog minstens tot na de zomer op nul. De ECB gaat bovendien al het geld van ingekochte obligaties die op vervaldag komen, opnieuw investeren. De 2600 miljard euro die in de economie zijn gepompt, worden er met andere woorden nog niet meteen weer uitgehaald. En dat zal zo blijven tot lang na de eerste renteverhoging, beloofde Draghi. Waarnemers leiden daaruit af dat de balans van de ECB nog jaren een paar duizend miljard groter zal blijven dan voor de crisis.
In zijn tweede verklaring voor de timing van het einde van het stimulusprogramma slaat Draghi een positieve noot aan. Volgens de analyse van de centrale bank blijft het herstel duren, zelfs al tekent zich duidelijk een verzwakking af. In de woorden die alleen een centrale bankier als Draghi in alle ernst krijgt gezegd: “We combineren toenemend vertrouwen met groeiende voorzichtigheid.”
Kritiek
Volgens critici had de ECB haar programma al veel eerder moeten afbouwen. Zij vrezen vooral dat er geen ruimte zal zijn bij een volgende crisis om opnieuw de economie te ondersteunen wanneer dat echt nodig is. Draghi beklemtoonde dat hij opnieuw obligaties kan beginnen in te kopen, en dat hij dus niet ongewapend de volgende strijd tegemoet treedt. De vraag is maar of dat nog zal werken als het balanstotaal van de ECB nog altijd verdubbeld is door de vorige crisis.
Critici stellen zich ook meer fundamenteel de vraag of QE wel geholpen heeft. Volgens Draghi kan daar geen twijfel over bestaan. “Op een bepaald moment waren de inkopen de enige kracht achter het herstel”, maakte de Italiaan zich sterk.
Het einde van het Quantitative Easing-programma was algemeen verwacht. Op de markten liet de historisch gebeurtenis daarom weinig tot geen sporen na.
