Frits Bolkestein: ‘Wetsvoorstel aasgierfondsen is vrijbrief voor financieel wanbestuur en zelfverrijking’

Volgens Frits Bolkestein, voormalig Europees Commissaris voor de Interne Markt, is het ontduiken van financiële verantwoordelijkheid in bepaalde ontwikkelingslanden een manier van bestaan.

In december 2001 kreeg de Argentijnse regering de rekening gepresenteerd voor decennia economisch Peronisme. In plaats van aan haar verplichtingen te voldoen, besloot zij ruim 80 miljard dollar aan staatsschuldpapieren in een faillissement onder te brengen – de grootste ‘debt default’ in de internationale monetaire geschiedenis. Bijna 15 jaar later probeert de Argentijnse regering nog steeds op alle mogelijke manieren onder het afbetalen van die oude schulden uit te komen. Daarbij geholpen door onwetende westerse politici die zich telkens weer laten beïnvloeden door de slachtofferretoriek van het Zuid-Amerikaanse land.

Het voornemen van het Belgische parlement om een wet aan te nemen tegen zogeheten aasgierfondsen is daar een goed voorbeeld van. Het ultieme doel is volgens de indieners om België internationaal het voortouw te laten nemen in het beschermen van ‘de zwakkeren’, in dit geval ‘kwetsbare ontwikkelingslanden’, tegen uitbuiting door ‘de sterkeren’.

Lokale elites

Het is evenwel hoogst twijfelachtig of, zoals de indieners stellen, de kwetsbaarheid van bepaalde ontwikkelingslanden te danken is aan westerse instellingen. In werkelijkheid zijn het vooral lokale elites die kostbaar kapitaal wegsluizen naar verre belastingparadijzen. Het ontduiken van financiele verantwoordelijkheid is er een manier van bestaan. In plaats van dit soort wanbestuur aan de kaak stellen, zou het wetsvoorstel het actief aanmoedigen. De schuld wordt immers al bij voorbaat elders gelegd, namelijk bij fondsen die in feite niet meer doen dan deze elites aan eerder aangegane verplichtingen houden.

Medewerking van de Belgische staat

Het rekt de betekenis van woorden als ‘kwetsbaar’ en ‘slachtoffer’ bovendien te ver op door ook Argentinië eronder te laten vallen. Het land heeft een moderne economie en is zonder meer in staat zijn schulden af te betalen. De regering Kirchner weigert alleen dat te doen. Zij verschuilt zich al jaren achter excuses om niet te hoeven voldoen aan een reeks internationale gerechtelijke uitspraken. De Argentijnse centrale bank zette daarbij allerlei dubieuze middelen in om kapitaal uit de handen van buitenlandse schuldeisers te houden. Als er in deze al sprake is van slachtoffers, dan zijn dat vooral deze schuldeisers die niet alleen kapitaal waarop ze rechtmatig aanspraak kunnen maken maar ook een fatsoenlijke procesgang is onthouden. Binnenkort dus blijkbaar zelfs met medewerking van de Belgische staat.

Aasgierfonds

Dit laatste rechtvaardigen de initiatiefnemers door de term ‘aasgierfonds’ te gebruiken. Het roept het beeld op van een onrechtvaardig, harteloos instituut. Maar in de grote economische kringloop hebben dit soort fondsen wel degelijk een belangrijke functie. Op het moment dat niemand meer iets geeft voor de waarde van staatsschuldpapier, zijn zij bereid het risico over te nemen en er zelfs voor te betalen. Vervolgens hebben zij net als iedere andere houder van staatsschuldpapier het recht de staat in kwestie te houden aan eerder gedane betalingsbeloften. Zonder die morele en soms ook juridische druk zouden notoire wanbetalers als Argentinië er telkens weer mee wegkomen hun financiële verplichtingen niet na te komen.

Het meest fundamentele bezwaar tegen dit wetsvoorstel is echter niet moreel maar juridisch van aard. Door arbitrair een prijs op te leggen die ver onder de nominale waarde van het staatsschuldpapier ligt, ondermijnt het Belgisch parlement het juridisch principe van pacta sunt servanda: afspraken moeten worden nagekomen. Door financiële instellingen het recht te ontzeggen een beroep te doen op rechtsbescherming in de lidstaat van vestiging en in plaats daarvan het Belgisch recht als bindend te verklaren, ontneemt men hen fundamentele rechten zoals vastgelegd in het Verdrag van Rome. Dit alles op basis van een wetsvoorstel dat bovendien niet eens duidelijk weet maken wat nu precies onder de term ‘aasgierfonds’ kan worden verstaan. Een instelling die in goed vertrouwen handelt, kan op basis van arbitraire criteria als plaats van vestiging opeens tot verdachte organisatie worden aangemerkt.

Goede bedoelingen

De VF-wet staat bol van de goede bedoelingen. Maar goede bedoelingen plaveien zelden de weg naar het paradijs. De wet zegt bescherming te willen bieden aan de zwakkeren. In praktijk zou het vooral een vrijbrief zijn voor voorzetting van praktijken van financiëel wanbestuur en zelfverrijking door onverwantwoordelijke elites in ontwikkelingslanden.