Kartels onder dubbel spervuur van overheid en consument

Kartels worden almaar strenger aangepakt. Niet alleen door de overheid, maar ook door consumenten die schade lijden. Het advocatenkantoor Freshfields vreest dat de kartelpolitie onder politieke druk komt. Europees commissaris voor Mededinging Margrethe Vestager gaf al het slechte voorbeeld in haar veroordeling van de Belgische excess profit rulings.

“We zullen de komende maanden ook in ons land zien dat kartels steeds strenger worden aangepakt”, voorspelt Thomas Janssens, vennoot van de Brusselse poot van het advocatenkantoor Freshfields Bruckhaus Deringer. “Voor het einde van het jaar zetten alle Europese lidstaten een richtlijn om in wetten, waardoor gedupeerden van kartels makkelijker een schadevergoeding bekomen. Voortaan geldt een vermoeden dat een veroordeeld kartel schade veroorzaakt aan zijn klanten. De leden van het kartel moeten dus bewijzen dat dit niet het geval is om een schadevergoeding te vermijden.”

De verwachte verhoging van het aantal schadevergoedingsclaims in karteldossiers is de belangrijkste trend die het rapport ‘Global Antitrust in 2016’ van Freshfields signaleert. Janssens, die op het Brusselse kantoor de mededingingszaken opvolgt, wijst ook op de toenemende mogelijkheid in de Europese Unie om via class actions (groepsvorderingen) schaderegelingen op te dringen aan bedrijven.

“Het Verenigd Koninkrijk heeft een totaal nieuwe en vrij toegankelijke wetgeving uitgewerkt”, weet hij. “Het ziet ernaar uit dat Londen zich verder zal ontwikkelen als centrum van waaruit Europese consumentenorganisaties collectieve schade zullen trachten te verhalen op kartels. Nu zijn ook de Nederlandse en de Duitse rechtbanken trouwens al een belangrijk forum voor dat soort claims.”

Ook ons land kent sinds 2014 de ‘rechtsvordering tot collectief herstel’. In november 2015 legde Test-Aankoop een eerste verzoekschrift tot collectieve rechtsvordering neer. Het wil zo de schade van acht stakingsdagen terugvorderen van de NMBS. “Dat dossier is een testcase”, aldus Janssens. “Ik verwacht een stijgend aantal Belgische dossiers in de toekomst.”

Politieke kartelpolitie

Freshfields wijst er in zijn mededingingsrapport op dat de Europese autoriteiten een politiek voeren om de marktwerking sterk aan te moedigen, bijvoorbeeld in de energie- en de telecomsector. “De vraag werpt zich dan op of dat de autonomie van de onderzoeksinstellingen niet in het gedrang brengt”, voorspelt Thomas Janssens. “Margrethe Vestager, Europees commissaris voor Mededinging, liet al verstaan dat ze in mededingingszaken de correcte procedures zal volgen. Terecht. Haar strenge aanpak van de Belgische excess profit rulings is volgens de kritiek echter niet gebaseerd op een louter economische basis, maar een hefboom voor een politieke agenda om meer fiscale bevoegdheden op Europees niveau door te drukken. Het debat over de Europese fiscale harmonisering moet echter worden gevoerd in de Raad en het Parlement. Het gaat niet op politieke doeleinden te realiseren via de sluipweg van het mededingingsrecht.”