‘Klimaattop in Parijs levert niets op’

Er is goede hoop dat de klimaatconferentie in Parijs een nagenoeg globaal akkoord oplevert om de klimaatverandering tegen te gaan. De Deense statisticus Bjorn Lomborg vindt het te duur en te weinig.

Echte boeken in een minder echt aandoend 19de-eeuws decor: hoewel het tijdschrift Forbes de Library Bar van het Copenhagen Plaza Hotel een van de vijf beste hotelbars ter wereld noemt, is het er ‘s middags nagenoeg altijd leeg. Het is een favoriete plek van Bjorn Lomborg. De Deense statisticus woont in Praag, slaapt per jaar meer dan 250 dagen in hotels en vliegtuigen, en is een van de meest spraakmakende stemmen in het klimaatdebat. In zijn boeken The sceptical environmentalist en Cool it! zet hij de klimaatverandering onderaan het prioriteitenlijstje. Armoedebestrijding en het uitroeien van tuberculose prijken veel hoger, en dat wordt hem niet in dank afgenomen.

Hoewel hij gebruik maakt van de gegevens van het VN-klimaatpanel IPCC en het Internationaal Energie Agentschap, worden zijn vlijmscherpe analyses verketterd door de die-hardbelievers van de klimaatverandering.

De blonde wetenschapper heeft vaag iets weg van Gordon Ramsey, de Britse tv-kok die niet schroomt het menu van vastgeroeste restauranthouders om te gooien. “Ik vind dat we veel slimmer moeten omgaan met de middelen. Schaf de subsidies voor fossiele brandstoffen af, bijvoorbeeld. Venezuela subsidieert de aankoop van benzine voor 92 procent. Dat kost 20 procent van het bbp. Dat geld kan niet worden gebruikt om scholen, ziekenhuizen en andere infrastructuur aan te leggen. Bovendien komt het alleen ten goede aan wie zich een auto kan veroorloven.”

Morgen begint de klimaattop in Parijs. Wat verwacht u daarvan?

Bjorn Lomborg: “Het korte antwoord is: niets. Zelfs indien de top succesvol is, zal die fundamenteel weinig opleveren. Er zal worden beslist heel veel geld te besteden aan maatregelen die in het beste geval in 2100 de temperatuurstijging met 0,17 graden doen krimpen. Dat verschil is zo klein dat niemand het zal merken.”

Maak uw antwoord eens iets langer.

Lomborg: “Voor mij is de klimaatopwarming niet het echte probleem. CO2 is een bijproduct van de globale economie. Tot in de Middeleeuwen had elke mens gemiddeld pakweg anderhalf keer zijn eigen energie ter beschikking: die van hemzelf, en wat ossen, muilezels, en dergelijke. Nu is dat gemiddeld 150 keer: 250 keer in de VS, 15 keer in India 15. Dankzij energie: kolen, elektriciteit, kernenergie, olie en gas,…

“Christina Figueres, de klimaatchef van de Verenigde Naties, zegt dat Parijs ons economisch model van de jongste 150 jaar moet veranderen. Terwijl de resultaten daarvan verbluffend zijn. Voor de industriële revolutie was de gemiddelde levensduur minder dan 30 jaar, nu 71. We hebben nu dus twee levens. Meer dan driekwart van de bevolking leefde in 1820 in extreme armoede. De Wereldbank verwacht dat we dit jaar voor de eerste keer onder de 10 procent uitkomen.

“CO2 is een bijproduct van onze drang naar energie. We stoten meer broeikasgassen uit, onder meer omdat China 600 miljoen mensen uit de armoede heeft gehaald. Je kunt de 1,5 miljard armen nu moeilijk vertellen dat we dat niet meer willen doen voor hen.”

Hernieuwbare energie levert ook energie, maar met amper CO2-uitstoot.

Lomborg: “Volgens het Internationaal Energie Agentschap haalt de wereld welgeteld 0,4 procent van zijn energie uit zon en wind. Het is meer als het gaat over elektriciteitsverbruik, maar dat is amper een vijfde van het totaal.

“Jim Hansen, de klimaatadviseur van voormalig Amerikaans vice-president Al Gore, zegt zelf dat een snelle vervanging van fossiele brandstoffen door hernieuwbare energie ongeveer gelijkstaat met geloven in de paashaas en de tandenfee. Als we massaal investeren, krikken we dat percentage misschien op naar 10 of 20 procent, maar dat is niet hetzelfde als powering the world.

“Wat we nu doen, is alsof we in de jaren vijftig zouden hebben gezegd dat we pc’s goedkoper moeten maken door ze te subsidiëren. Dan had een flink deel van de bevolking in het begin van de jaren zestig een apparaat gehad dat ze niet eens kon gebruiken. Terwijl we toen de juiste weg hebben bewandeld: pas toen de microchip er was, is de massaproductie gestart. We hebben niet eerst, zoals sommigen nu met steenkool of kernenergie willen doen, typemachines verboden: die zijn overbodig geworden toen de pc er was. Het gaat dus niet over groene energie goedkoper maken, maar goedkoop genoeg. We moeten veel meer investeren in onderzoek en ontwikkeling naar groene energie. Besteed daar 100 miljard dollar per jaar aan, en je zal veel goedkoper af zijn dan met de huidige aanpak.”

In veel landen hebben wind en zon geen subsidies meer nodig.

Lomborg: “In Spanje zijn de subsidies afgeschaft, en het gevolg is dat er vorig jaar nog welgeteld één park is gebouwd, wellicht omdat het al te vergevorderd was om de bouw nog stop te zetten. Zonnepanelen zijn nu zes keer goedkoper dan tien jaar geleden, maar ze zouden nog veel goedkoper moeten zijn. Vergeet ook niet dat een PV-paneel geen energie levert als de zon niet schijnt. Idem voor wind. Je hebt dus een back-up nodig. Waardoor je twee keer geld moet uitgeven.”

Hoe zou u het aanpakken?

Lomborg: “Om iedereen tegen 2060 uit de extreme armoede te halen, heb je genoeg aan 100 miljard dollar. Met een fractie van het geld dat naar klimaatbestrijding gaat, kan je armoede uit de wereld helpen. Daar is iets moreel fout.

“En er zit een les in: het is niet kosteloos om goede intenties te hebben. Wat weinig mensen begrijpen, is dat in Parijs Figueres en anderen doelbewust de groeimotor van onze maatschappij willen neerhalen. Dat vind ik pretty heavy stuff.

“Mijn belangrijkste vraag is: kijk naar de impact en de kostprijs van Parijs. Er wordt elk jaar 10 miljard dollar dollar besteed aan klimaatonderzoek, dus ik had verwacht dat daar al onderzoek naar zou bestaan. Niet dus. We hebben het dus zelf gedaan. Met deprimerende resultaten: al het geld voor hernieuwbare energie levert zo goed als geen resultaat op.”

Kunnen we het ons permitteren niets te doen?

Lomborg: “Natuurlijk niet. Maar je moet zorgen dat wat je doet, slim is. Ik ben voorstander van een slimme CO2-taks. Geen heel hoge, maar wel één die wereldwijd geldt. Die kan wereldwijd 150 tot 175 miljard opleveren, en zal de economische groei slechts licht afremmen. De huidige CO2-handelssystemen kosten handenvol geld. Het resultaat? In Europa is het nu goedkoper om steenkool te gebruiken. De CO2-besparingen die Europa heeft gerealiseerd, heeft het volledig gecompenseerd door de CO2 van geïmporteerde goederen uit Azië. Dat is geld uit het raam gooien.”

De groene economie levert toch jobs op?

Lomborg: “Voor elke groene job die wordt gecreëerd, verlies je er elders één.

“De echte uitdaging is dat mensen zeer los omspringen met de minder prettige cijfers, want we willen ons goed voelen. Alleen lost een blij gevoel geen problemen op. Als elk land in Parijs zijn beloftes houdt, dan geven we de komende 25 jaar 1,5 tot 2,5 triljoen dollar uit aan wind en zon. Zonder merkbaar effect op de CO2-uitstoot, en met een temperatuur die 0,17 graden lager ligt. Dat vind ik een redelijk slechte manier om de wereld te helpen.

“Het ergste vind ik nog dat niemand de effectiviteit van die maatregelen nagaat. Want zeggen dat de overleving van de mens afhangt van het klimaat, is een fenomenale overdrijving. Het IPCC heeft daar geen enkele aanwijzing voor.”

Kunnen we niet én de klimaatverandering bestrijden, én meer inzetten op groene technologie?

Lomborg: “In theorie misschien, maar je kunt niet alles goed doen. Je moet focussen. Mozes had tien geboden, geen tweehonderd. De Verenigde Naties hebben hun Global Goals bekendgemaakt, de opvolgers van de acht Milennium-doelstellingen. Nu zijn er 169 doelstellingen. Dat is niet realistisch.

“Met het Copenhagen Consensus Center hebben we 60 groepen van ‘s werelds topeconomen, inclusief een aantal Nobelprijswinnaars, gevraagd om de sociale, ecologische en economische voordelen van meer dan 100 maatregelen te beoordelen. In The smartest targets for the world hebben we de 19 meest efficiënte bepaald. De bestrijding van tuberculose levert per geïnvesteerde dollar 43 dollar op. Het verdubbelen van de hernieuwbare-energieproductie amper 80 dollarcent.

“Dat wil niet zeggen dat je niets moet doen aan het klimaat. Het afschaffen van subsidies voor fossiele brandstoffen, die bestaan in Iran, India, Venezuela en elders, levert meer dan 16 dollar op per gespendeerde dollar. Doe dus vooral iets slim. Veel geld investeren in windmolens geeft ons misschien een goed gevoel, maar helpt de wereld minder vooruit dan andere maatregelen.”

U wil meer investeren in O&O. Maar Europa is zelfs nooit geslaagd in zijn Lissabon-doelstelling om 3 procent van het bbp daaraan te besteden.

Lomborg: “Ik onthou dat je met beloftes van regeringen moet oppassen. Wat is er gebeurd met de afspraken van Rio in 1992, met het plan van Bill Clinton om de Amerikaanse emissies te stabiliseren op het niveau van 2000, en ga zo maar door? Politici verkopen geen oplossingen voor energie, maar (ironisch) ‘De Redding Van De Wereld.’ Maatregelen die honderd keer effectiever zijn en tien keer goedkoper, maar niet in dat plaatje passen, worden meestal niet genomen.

“Het probleem van groene energie is er één van schaalgrootte. De zon verspreidt in een uur voldoende energie om ons een jaar lang energie te bezorgen, alleen kunnen we nu slechts een kleine fractie daarvan effectief aanwenden. Misschien is de toekomst waterstof, of kernfusie.”

U gokt op innovatie, maar u kunt toch niet zeker zijn dat die aanpak werkt?

Lomborg: “Dat is geen zekerheid, dat klopt. Maar ik gok liever op iets met 80 of 90 procent kans op succes, dan op de huidige aanpak, die garant staat voor 0 procent succes. Bij het begin van de industriële revolutie berekende Stanley Jevons dat er geen kolen genoeg zouden zijn. We hebben genoeg ervaring met het vinden van oplossingen. Dus ja: ik denk dat goedkopere technologie tot meer innovatie zal leiden, waardoor we de klimaatverandering zullen aankunnen.”

U benadert elk probleem als een kosten-batenanalyse, maar is dat geen te beperkt instrument voor complexe problemen als klimaatverandering?

Lomborg: “U hebt gelijk. Het zou raar zijn als een Excel-sheet voldoende zou zijn om de prioriteiten van de wereld samen te vatten. Maar ik vind het een betere leidraad dan je emotioneel goed voelen.”

U wordt al jaren verguisd door klimaatactivisten. Hoe gaat u daarmee om?

Lomborg: “Soms is dat de hel. Maar er zit ergens een psychologische kronkel in mij. Als ik weer eens al het moois van de wereld naar mijn hoofd krijg geslingerd, vraag ik me gewoon af waar het argument zit. Dat is er meestal niet, en dan hou ik ook geen rekening met wat er wordt gezegd.

“Sommige zaken worden ook bewust verdraaid. Onlangs verscheen een studie van de Wereldbank, die de impact van de klimaatverandering verbond aan armoedebestrijding. Zonder dat laatste, betekent de klimaatverandering tussen 25 miljoen en 97 miljoen meer extreme armen. Dus dat werd de titel van veel krantenberichten, terwijl het pleidooi van de Wereldbank er één was pro armoedebestrijding, want dan veroorzaakt de klimaatverandering tussen 3 en 6 miljoen extra armen, 90 miljoen minder dus! Ik vrees dat de wereld té gefocust is op het klimaat, om sommige dingen nog helder te zien.

“Erger is, dat andere wetenschappers gewoon stoppen met onderzoek. Roger Pielke weerlegde in 2008 dat de impact van orkanen nu groter is door de klimaatveranderingen. Het grootste verschil zat in de kustbewoning: tussen 1900 en 2005 verviervoudigde de Amerikaanse bevolking, maar vervijftigvoudigde die aan zee. Hij werd met de grond gelijkgemaakt.

“Wat als over twintig of dertig jaar blijkt dat de klimaatverandering niet het einde van de wereld heeft betekend? Want dat is mijn grootste vrees: dat de geloofwaardigheid van de wetenschap in het gedrang wordt gebracht. Terwijl, naast energie, het geloof in de wetenschap juist heeft geleid tot onze huidige welvaart.”

De klimaatclown

Volgens zijn critici is Bjorn Lomborg een ‘confusionist’, een klimaatclown die doelbewust feiten verdraait en verwarring zaait. De beslissing van de nieuwe regering in Australië om geen 4 miljoen Australische dollar (2,67 miljoen euro) subsidie vrij te maken voor een Australia Consensus Centre, werd dan ook door velen toegejuicht.

Ook zijn nieuwste studie, waarin hij de impact van de Parijse klimaatbeloften minimaliseert (zie grafiek), werd onder andere door beleidsdirecteur Bob Ward van de London School of Economics afgedaan als een “ideologie onder het mom van studiewerk”.

Terwijl de grafiek van Lomborg uitkomt op een temperatuurstijging in 2100 van 4,5 tot 4,7 graden Celsius, verwacht Andrew Jones van het klimaatstudiebureau Climate Interactive dat de huidige beloften de stijging beperken tot 3,5 graden, en dat de verwachte Parijs-akkoorden de wereld tien jaar extra geven in de buurt van 2 graden stijging.

Volgens Jones en John Sterman, managementprofessor bij het Massachussets Institute of Technology (MIT), houdt Lomborg geen rekening met de beloftes van China, die op zichzelf in 2100 de temperatuurstijging met 0,4 procent zouden beperken, en gaat hij ervan uit dat de EU geen nieuwe doelen zal stellen om de CO2-emissies te beperken.

Toch, merkte Lomborg op Twitter fijntjes op, komt het MIT in zijn Energy and Climate Outlook 2015 _ “een projectie, geen voorspelling”, benadrukken de auteurs _ tot dezelfde conclusie als Lomborg: indien de huidige maatregelen tot 2100 worden verlengd, maar niet uitgebreid, dan zal het resultaat een daling van de temperatuurstijging zijn met ongeveer 0,2 procent, al komt daar door aanpassingen van de economische projecties van MIT nog 0,2 procent daling bij.