Materialen van de aarde, technologie van de mens

Het streven naar duurzaamheid veroorzaakt bij horlogemerken een obsessie voor materialen en hun toepassingen. Van gloednieuw tot gerecycleerd, een verkenning van het landschap.

Osmium? “Ik had er nog nooit van gehoord”, bekent Valeria Garavaglia Pedroni, head of communications van Czapek & Cie. Het Zwitserse horlogemerk gebruikt osmium in de Frozen Star-wijzerplaat van zijn Antarctique S-model.

Osmium is het zeldzaamste edelmetaal op aarde. Het is elf keer zeldzamer dan goud. Puur osmium kan slechts worden verkregen als bijproduct bij de bewerking van nikkel- of kopererts. Naar schatting wordt er één ton per jaar van geproduceerd. Het heeft de hoogste dichtheid van alle niet-radioactieve metalen op aarde. 22,61 p (kg/m3), twee keer zo dicht als lood. Het is resistent tegen extreem hoge temperaturen. Het smeltpunt ligt op 3.000° Celsius. Osmium flikkert in tinten van diep blauwachtig grijs tot wit-blauw.

Comeback voor plastic?

Duurzaamheid drijft de horlogemerken. Op dertig exemplaren ontwikkelde Panerai het Submersible eLab-ID-concepthorloge, dat voor 98,6 procent uit gerecycleerd materiaal bestaat. “We zien het als een statement”, zegt CEO Rolf Studer over de Oris Aquis Date Upcycle: die heeft een wijzerplaat van gerecycleerd polyethyleentereftalaat (pet).

Maurice Lacroix presenteert de Aikon #tide – het horlogemerk en het Zwitserse bedrijf Tide, een specialist in de upcycling van plasticafval uit de oceanen, vissen plastic flessen uit de zee rond Thailand, Indonesië en de Filipijnen en zetten ze om in horlogebandjes en -kasten. CEO Stéphane Wasser: “Voor één horloge, inclusief het kistje dat ook bruikbaar is als koffiemok, recycleren we zeventien plastic flessen.”

Innovatieve initiatieven

Roger Dubuis ontwikkelde zijn eigen, gedeponeerde minerale composietvezel, een zuiver wit materiaal. De legering bestaat voor 99,95 procent uit silica. Het maakt een horlogekast 2,5 keer lichter dan een exemplaar uit keramiek.

De Classic Fusion Chronograph Desert Fusion (uitgegeven op 100 exemplaren) van Hublot heeft dan weer een kast uit composietbeton en viert de vijftigste verjaardag van de Verenigde Arabische Emiraten. De wijzerplaat bevat echt woestijnzand, het bandje is van kameelleer.

Longines introduceert 5 titanium, een nieuwe legering van titanium, aluminium en vanadium, en een ode aan de luchtvaart. Ook Chopard mengt titanium en ethisch goud in zijn Alpine Eagle XL Chrono.

Silicium is super

Silicium is licht, elastisch, glad, roestvrij en ongevoelig voor magnetisch krachten en slijtage door wrijving. Bovendien gunt silicium de designer veel vrijheid: alle vormen zijn mogelijk. De siliciumspiraal kan tegen een toegankelijke prijs en in relatief grote hoeveelheden worden aangeboden, en de onderdelen behoeven geen ijking (ze zijn bruikbaar ofwel afval). Al die voordelen bracht Ulysse Nardin al in 2001 samen in het model Freak, dat lang zonder concurrentie bleef.

Gewichtig aan de pols

Het meest prestigieuze materiaal in de horlogerie is platina, veel meer dan goud. Het kostelijke goedje werd schaars gebruikt, maar keert nu terug in het hoogste gamma. Het soortelijk gewicht van platina ligt 20 procent hoger dan dat van goud, het is bijna drie keer zwaarder dan staal. Net door dat gewicht waarderen de fans horloges in platina: je voelt hun prijs aan je pols.

Platina komt uitsluitend in uitzonderlijke modellen terecht. Het tilt de Bulgari Octo Finissimo Calendrier Perpétuel ultra fin, de 5236P van Patek Philippe, de Cartier Privé Cloche Skeleton en de Collection Excellence Platina van Vacheron Constantin naar ongekende hoogten. Rolex reserveert zijn blauwe (glacier genaamd) wijzerplaat van zijn Day-Date-model voor platina. Parmagiani Fleurier koos platina voor de 25 exemplaren van de uitgesproken geavanceerde Tonda PF Split Seconds Chronograph.

Horloges bekennen kleur

Saffier, een relatief oud horlogemateriaal, is tegenwoordig het voorwerp van finetuning, met de klemtoon op transparantie en kleuren. Make the invisible visible luidde de slogan van Hublot al. Transparant was niet langer kleurloos. Het kreeg een infuus van blauw en roze, later volgden alle kleuren van de regenboog, tot geel en oranje toe, en nu verbluft Hublot met de Big Bang Tourbillon Purple Sapphire Automatic. Paarse saffier! Rebellion verbijstert dan weer met de RE-Volt Sapphire Red. Knalrood!

Saffier bewaart geheimen. Het zigzagt door het gangwerk. Bij de Mysterious van Cartier tarten de uur- en minutenwijzers de wetten van de zwaartekracht, omdat ze door displays in saffierkristal worden gedragen.

Ook keramiek bekent kleur. IWC bekleedt zijn zelf ontwikkelde materiaal Ceratanium ®van zijn TOP GUN Pilot’s Watches met nieuwe tinten (zie kader). Opnieuw Hublot komt met de Big Bang Integral Blue Ceramic. Het bleekblauw vergde twee jaar van ontwikkeling. Eerder zagen bij het merk al horloges in rode en citroengele keramiek het licht.

Trouw aan de traditie

Niet alle horlogeliefhebbers worden vrolijk van de nieuwe materialen. Hun klacht: ze zijn het resultaat van chemische processen, vallen niet door mensenhanden te regelen en staan ver van de traditie van handgemaakte producten. Dus zweren puristen bij een traditioneel gouden horloge. Omdat die zo krasgevoelig zijn, sleutelen merken aan eigen goudlegeringen: A.Lange & Söhne‘s Honey Gold, Omega‘s Canopus en Sedna Gold, Rolex’ Everose, Hublots Magic and King goud, Panerais Goldtech en Platiniumtech…

Traditionele versus nieuwe materialen: hét dilemma voor verzamelaars. Veel nieuwe materialen geven horloges een toets van lifestyle en fashion, specialisten pur sang wijzen dat af. Misschien verschijnt straks een nieuw type verzamelaar. De fashionhorlogefreak.