In het leven van een freelancer: ‘Ooit klopte er een deurwaarder aan’

Een bestaan als freelancer lijkt voor sommigen een wildcard richting vrijheid, maar de realiteit is vaak minder mild. Trends Style sprak met drie jonge freelancers over de omstandigheden waarin ze leven en werken. ‘Je wil niet de persoon worden die de hele dag tegen de kat praat.’

Geld verdienen terwijl je in een joggingbroek door het huis sloft, koffievlekken nooit van je toetsenbord hoeven schrobben omdat er toch niemand meekijkt en collega’s simpelweg inruilen voor huisdieren: de voordelen van een bestaan als freelancer zijn op het eerste zicht zo immens dat eenieder er voor zou intekenen. Want je donsdeken als bureau kunnen gebruiken en de kat als muismat mag je gerust een privilege noemen.

Maar wat met de financiële stress, de onzekerheid en de dreiging van een eenzaam bestaan? Het zijn de minder glamoureuze kanten van het vak die vaak onderbelicht blijven. En ze hebben duidelijk ook geen invloed hebben op het aantal mensen die een leven als freelancer wel zien zitten.

Sterker: in België, maar ook wereldwijd, is het aantal freelancers de voorbije jaren flink de hoogte in geschoten. Vorig jaar waren er al bijna 140.000 alleenwerkers actief in Vlaanderen, een stijging van vijf procent tegenover het voorgaande jaar. In een zoektocht naar meer flexibiliteit kiezen steeds meer mensen voor een baan zonder baas.

Eén van die freelancers is illustrator Jeroen Van Zwol. We spreken elkaar op een maandag in Gent. Het is elf uur. ‘Er is nog steeds niets gebeurd hoor’, vertelt hij lachend. ‘Ik heb eerst koffie nodig.’

Jeroen verdient al twee jaar en half de kost als freelancer onder zijn artiestennaam Zwoltopia. ‘Op een dag heb ik gewoon beslist: ik ga het doen. Zeker in het begin was dat niet gemakkelijk.’ Hij twijfelt even. ‘Eigenlijk is het dat nu nog steeds niet.’

Toch vind je daar maar weinig van terug in zijn werk. Illustraties van zijn hand zijn steevast vrolijk en speels, en dat is een bewuste keuze. Negatieve gedachten over zijn freelancerbestaan schermt hij af, naar eigen zeggen om potentiële klanten niet af te schrikken. Maar daar ligt volgens hem niet het grootste probleem.

‘Freelancen is eigenlijk voor tachtig procent financiële stress’, klinkt het. ‘Er zijn heel wat leuke projecten die ik moet afwijzen omdat ik ze gewoon financieel niet rondkrijg. Als ik na een grote opdracht drie maanden op mijn geld moet wachten, kan ik me daar echt het hoofd over breken. Dan zit ik achter mijn bureau met stresskrampen en pijn in mijn rug vrolijke dingen te tekenen. Dat is niet altijd vanzelfsprekend.’

Jeroen ondervond ook al aan de lijve dat het soms ook écht spannend kan worden. ‘Als je achterstaat met de betaling van een factuur bijvoorbeeld, weten ze je heel erg gemakkelijk te vinden. Op het moeilijkste moment stond er plots een deurwaarder. Dat was ontzettend zwaar. Financiële stress kan je op creatief vlak volledig blokkeren.’

Schuldgevoel

En dat is moeilijk, want wie als lone wolf wil opereren, voelt ook voortdurend de druk om beter te zijn. ‘Geloof me, ik hou niet van quotes, maar mijn favoriete citaat is “be so good they can’t ignore you”. Als freelancer is er is geen plafond waartegen je kan botsen, álles is mogelijk. Dat maakt het net zo moeilijk.’

‘Ik moet netwerken en voortdurend nieuwe projecten opstarten. Ik moet aanwezig zijn op sociale media (‘zonder was ik al lang failliet’) en een hele berg papierwerk verzetten. Je voelt als freelancer echt wel de druk om enorm goed te zijn.’

Dat zorgde ervoor dat Jeroen al enkele keren twijfelde om toch terug in loondienst te gaan werken. ‘Maar dat is altijd heel kortstondig. Ik hou ervan om freelancer te zijn. Het is fucking geweldig’, zegt hij terwijl hij zich aan een tweede kop koffie zet. ‘Ik hoef aan niemand verantwoording af te leggen, ik moet ‘s ochtends geen halfuur op de trein zitten en ik kan zelf mijn dag indelen (‘al lukt dat niet zo goed’). Maar ja, ik kan niet stoppen om zes uur.’

Het is een beeld dat maar moeilijk te rijmen valt met de levensstijl van freelancers die niet zelden verheerlijkt wordt. Foto’s van keurig geordende bureau’s met to-do lijsten die nooit meer dan drie items bevatten, bouwen daar alleen maar aan mee.

Toch is niet iedereen zo wild van dat voortdurende thuiszitten. ‘Je wil ook niet die persoon worden die de hele dag tegen de kat praat’, vertelt Sarah Van Looy. Ze is freelance fotografe en etaleerde haar werk eerder al bij Charlie Magazine. Volgens haar is eenzaamheid één van de moeilijkere aspecten in haar leven als freelancer.

‘Ik denk soms dat ik beter eens wat vaker uit huis zou werken als ik foto’s of video’s aan het bewerken ben. Gewoon, om mensen te zien.’ Eén van de grootste voordelen aan het statuut van freelancer – dat je je huis nooit ofte nimmer hoeft te verlaten om naar het werk te pendelen – wordt zo meteen ook een prominent nadeel.

Daar werd al heel wat onderzoek naar verricht. In 2005 publiceerde het tijdschrift Work and Stress een onderzoek waarbij de (emotionele) gezondheid van freelancers onder de loep werd genomen. Daaruit kwam een alarmerend patroon aan het licht. Zo zouden freelancers in het algemeen meer gebukt gaan onder de gevolgen van chronische stress en lange werkdagen door een onvoorspelbare werkdruk.

Op het internet vind je bovendien veel getuigenissen van mensen die het mentale aspect van een leven als freelancer zwaar onderschatten, waaronder die van Katie Nave Freeman in een artikel van New York Magazine.

‘Ik krijg soms de overweldigende angst om mensen teleur te stellen’, pent ze, ‘en ‘s nachts overdenk ik hoe ik al het werk rond kan krijgen. Deadlines maken die stress alleen maar erger.’

Daarin herkent Sarah zich. ‘Voor sommige mensen klinkt dit misschien zielig, maar ik denk dat ik het grootste deel van de tijd aan het werk ben. Buiten mijn job heb ik niet zo heel erg veel dat ik graag doe. Ik sta altijd heel vroeg op, maar het lukt me meestal niet om een planning op te maken die ik nadien ook nauwkeurig kan volgen. Ik ben te chaotisch. Meestal bekijk ik ‘s ochtends gewoon wat er gedaan moet worden en begin ik eraan. Tot het klaar is.’

Ook Jeroen vindt voortdurend thuiswerken niet altijd gemakkelijk. ‘Al je problemen spelen zich thuis af. Ik heb nog geen studio, dus als het op het werk moeilijk gaat, situeert zich dat thuis. Maar persoonlijke problemen spelen zich dus ook af op het werk.’

Opnieuw energie

Gelukkig vind niet iedereen het verschrikkelijk om hele dagen alleen thuis te zitten. Lauren Van Bever, freelance copywriter, vindt het zelfs geweldig. ‘Ik ben heel introvert,’ zegt ze. ‘Je sluit je als freelancer soms af van de buitenwereld, maar daar heb ik nooit last van. Ik ben heel gevoelig aan prikkels en alle hippe kantoren zijn vandaag open spaces. Als ik vroeger thuiskwam van het werk was ik doodop. Nu heb ik nog energie over om ‘s avonds iets met mijn vrienden te doen.’

Ze vindt in thuiswerken eindelijk de rust om opnieuw teksten te schrijven waar ze zelf tevreden mee is. ‘Dat is wat ik graag doe. En ik verdien er meer mee dan vroeger.’

Hoe haar bureau eruitziet, vraag ik haar op het einde van ons gesprek. ‘Die is best Pinterest-waardig’, drukt ze me op het hart. Niet veel later stuurt ze me een foto door op Twitter van haar werkplek. Die ziet er, voorzien van een enorme planner en zonder verzameling lege koffiemokken, inderdaad behoorlijk keurig uit.

‘En dit is mijn bedrijfsmascotte’, stuurt ze, gevolgd door een foto van haar hond. ‘Die houdt me gezelschap. Niet belangrijk voor je artikel, ik toon gewoon graag foto’s van mijn hond.’ Eenzaamheid, niet voor élke freelancer.