Fotograaf eert overleden moeder met fotoboek vol baarden: ‘Het zijn stoere mannen met een peperkoeken hart’

Nadat fotograaf Michael Troffaes zijn moeder verloor aan kanker besliste hij een portretreeks te maken van mannen met baarden. Een creatieve uitlaatklep om de pijn te verwerken. En een originele manier om door een andere bril naar kanker te kijken. ‘De ziekte toont zich bij mannen met baarden het duidelijkste als ze hun baard verliezen.’

Door de week is Michael Troffaes (46) een culinair adviseur. Aan (groot-)keukens geeft hij tips hoe ze de heerlijkste wereldse gerechten op een bord kunnen toveren. Maar in zijn vrije tijd maakt de fotograaf ook portretten in zijn thuisstudio of op locatie. Een creatieve uitspatting die hij na zijn opleiding tot grafisch reclamevormgever is blijven onderhouden.

Op 29 maart 2018 verloor de fotograaf zijn moeder aan kanker. Daarop besloot hij zijn camera in de strijd te werpen om de emotionele rollercoaster te verwerken.

Hoe heeft het overlijden van je moeder je geraakt?

‘Het was hard. Tussen de diagnose en haar dood lag slechts viereneenhalve week. Ik kon in die periode niet echt afscheid nemen. Zodra ik echt me realiseerde dat ze ongeneeslijk ziek was, moest ik de begrafenis regelen.’

‘In de periode daarna heb ik me vaak afgevraagd: “Wat als?” Wat als de kanker van mama niet zo agressief was? Wat als er wel tijd was om immuun- of chemotherapie te proberen? Omdat de kanker haar zo snel uit ons leven heeft weggerukt, hebben we haar bijvoorbeeld nooit zonder haar of wenkbrauwen gezien. Daardoor ontstond een drang om iets te doen, om de gebeurtenissen een plaats te kunnen geven.’

Waarom koos je mannen met baarden voor je portretreeks?

‘Ik wilde mijn emotionele rollercoaster omzetten in een visuele herinnering. En dan nog liefst op een manier die ook een impact kon hebben op het leven en welzijn van anderen. Het doel was altijd om de opbrengst van mijn project aan het departement kankeronderzoek van de KU Leuven te schenken. Ik had evengoed foto’s van vrouwen in lingerie of badpak kunnen maken. Waarschijnlijk had ik dan sneller geld kunnen inzamelen (lacht). Maar ik wou het cliché overstijgen. Vandaar de keuze voor mannen met baarden.’

De link tussen mannen met baarden en kanker is nochtans niet vanzelfsprekend.

‘Op het eerste gezicht hebben stoere mannen met een baard en kanker inderdaad weinig met elkaar te maken. Maar ik heb zelf een baard die ik met veel liefde en aandacht verzorg. Toen ik nadacht over een eventuele chemotherapie, besefte ik: die baard zou ik waarschijnlijk zelf als eerste verliezen. Je haar dat uitvalt, is een extra klap in die emotionele tijd.’ ‘Net zoals piercings en tattoos kan een baard in eerste instantie afschrikken. Maar achter dat stoere uiterlijk schuilt bij de meeste bebaarde mannen een peperkoeken hart.’

‘Ik heb het cliché dat mannen “moeilijker” over hun emoties kunnen praten dan vrouwen snel kunnen doorbreken tijdens de portretsessies. Ook zij durven zich bloot te geven. Maar ik denk dat mannen dat makkelijker doen tegenover een wildvreemde. Ik vermoed dat vrouwen sneller naar personen uit hun omgeving trekken om zulke zaken te bespreken.’

‘De portretsessies duurden slechts een halfuur. Daardoor ontstond snel een connectie tussen het model en mezelf. En dat creëerde meteen een basis waarin we beiden onze ziel konden blootleggen. Er groeide vertrouwen en zelfs vriendschap uit voort. Met meer dan de helft van de modellen heb ik nog bijna dagelijks contact.’

Bij de portretten van sommige deelnemers staat ook een getuigenis. Een van je beste vrienden vertelt bijvoorbeeld hoe hij de dood in de ogen heeft gekeken.

‘Ja, dat klopt. Zijn hart heeft het onlangs begeven. Ze hebben hem negentien minuten gereanimeerd. Zo lang was hij dus technisch dood. Hij beschrijft in het boek wat hij meemaakte, zag en hoe zijn leven is veranderd. Eigenlijk keek hij recht in dat gekende witte licht van de dood. Daarom neemt hij het leven nu niet langer vanzelfsprekend. Hij zorgt beter voor zichzelf en heeft meer zelfbehoud ingebouwd. Vroeger ontbeet hij zelden en at niet op regelmatige basis. Nu slaat hij geen enkel ontbijt over én zorgt hij enorm voor zijn eigen lichaam met sport, mindfulness en yoga.’

‘In mijn boek wilde ik zo veel mogelijk emoties aan bod laten komen. Alle modellen hadden hun eigen redenen om zich achter dit project te scharen. Ieder van hen heeft een specifiek levensverhaal met moeilijke momenten, wanhoop of pijn. Maar evengoed momenten van hoop of intens geluk. Vandaar dat ik de foto’s afwissel met getuigenissen.’

Zijn het allemaal onbekende mannen?

‘Nee, er zitten ook wel wat bekende gezichten tussen. Het bekendste is ongetwijfeld dat van Gorik Van Oudheusden, beter bekend als de Brussels rapper Zwangere Guy. Hij was meteen erg enthousiast over het project. Vooral omdat het zo emotioneel is. Dat raakte hem persoonlijk, omdat zijn moeder geterroriseerd werd door zijn gewelddadige stiefvader. Ze moest regelmatig klappen incasseren. Iets wat hem als kind erg heeft geraakt. Daarover zong hij ook al in het nummer Gorik pt.1. Dat verleden heb ik kunnen vangen in zijn portret. Daar ben ik erg trots op.’

‘De peter van mijn project is Filip Naudts. Hij is ook bekend om zijn portretfotografie en werkt als huisfotograaf van onder meer Knack. Filip verloor zijn vader aan leukemie. Bovendien zet hij zich graag in voor het goede doel, zeker als hij zo ook opkomend fotografisch talent kan steunen.’

Heeft het project jou veranderd?

‘Uiteraard. Al denk ik dat velen die iemand zijn verloren zich daarin zullen herkennen. Vroeger leefde ik op een hoog tempo. Je moet iets opbouwen. Je gaat werken. Je leeft razendsnel en mist de kleine dingen. Nu ga ik bewuster om met tijd. Ik leer genieten en maak meer tijd vrij voor mijn kinderen. We zullen sneller iets samendoen. Kortom: ik ben me bewuster geworden van de kleine dingen in het leven.’

‘Mijn mama kwam uit een klein dorpje (Sommière) nabij het Franse Montpellier. We hadden net voor haar dood plannen gemaakt om daar samen naartoe te gaan. Om terug te keren naar haar roots. Het heeft niet mogen zijn. Toch hebben we het plan doorgezet. Ik ben met mijn partner en kinderen teruggekeerd als eerbetoon aan de vrouw die me op de wereld zette.’

Een boek maken en financieren is een heuse onderneming. Was dat altijd de bedoeling?

‘Het oorspronkelijke doel was een dertiental portretten – mijn geluksgetal – te maken, die te verkopen en de opbrengst ervan te doneren aan het departement kankeronderzoek. Via via kwam ik in contact met de Bearded Villains. Dat is een groep mannen, allemaal met baard uiteraard, die zich inzetten voor goede doelen. Ze gaan onder meer helpen tijdens voedselbedelingen of organiseren geldinzamelingen voor organisaties als Stichting ALS. Eigenlijk hebben zij mij overtuigd om het grootser aan te pakken.’

‘Uiteindelijk heb ik 93 mannen met baard geportretteerd. Die foto’s hebben we verzameld in een boek. Om de drukkosten te dragen, organiseerde ik samen met Matador Uitgeverij een crowdfunding. In plaats van 200 boeken, zullen het er 500 worden. En zo zullen we 10.000 euro kunnen doneren aan de KU Leuven.’