Barbara Salomé Felgenhauer: de fotografe die mannen zichzelf laat zijn

Ze vertrok van een eenvoudig idee: mannen fotograferen die hun T-shirt wilden uittrekken voor de camera. In de praktijk ging het echter iets moeizamer dan verwacht. En dat is uiteindelijk waar de tentoonstelling “Torse à nu” van fotografe Barbara Salomé Felgenhauer over gaat: mannen die hun bovenlijf en daarmee ook hun ziel laten zien.

Een complex ontstaat waar iemands intieme en sociale verhaal samenkomen Marino Carnevale

Van de speelplaats tot de open space: ons uiterlijk bepaalt hoe anderen ons zien. En hoe we onszelf zien. “Van bij de geboorte van een baby draait alles rond zijn lichaam (badje geven, verzorgen, eten, knuffelen). De blikken en opmerkingen van de ouders en naasten met wie het kind een steeds diepere band krijgt, kunnen de kiem leggen voor complexen”, vertelt Marino Carnevale, klinisch psycholoog en psychotherapeut. Die complexen kunnen al bij vrij jonge kinderen de kop opsteken, waardoor die kunnen opgroeien tot volwassenen met een schrijnend gebrek aan zelfvertrouwen.

De Body Positivity-beweging roept vrouwen overal ter wereld op om op sociale media te laten zien dat ze zichzelf – en onder andere hun rondingen – aanvaarden. Hoewel er effectief vooruitgang is geboekt (denk maar aan de plus-size modellen), slaagt die vloedgolf van foto’s en hashtags er niet in de stigmatisering en discriminatie van mensen met overgewicht of obesitas te stoppen. Dat bewijst ook het feit dat de term bodyshaming, naast andere woorden uit sociale en politieke debatten die perfect binnen de tijdgeest passen (mentale belasting of het intellectuele gewicht van het dagelijkse leven, testosterontweet voor een tweet vol spierballengerol), intussen volledig in onze taal is ingeburgerd. Die houding moeten we tegengaan door de mythes van vrouwelijk- en mannelijkheid te ontkrachten. Voor een echte gelijkheid tussen vrouwen en mannen.

De man, een vrouw als alle andere

Ook van mannen wordt verwacht dat ze aan strikte schoonheidsregels voldoen. Zoals de make-uplijn Boy van Chanel laat zien, is de cosmeticamarkt voor mannen vandaag in volle opmars. Anderen vinden dan weer dat wie zich met zijn uiterlijk bezighoudt aan mannelijkheid inboet. Het is een onafgebroken stroom van rollen en kenmerken die zogenaamd voorschrijven hoe een man in onze door gender bepaalde maatschappij zich moet gedragen. Bijgevolg denken veel mannen niet zelf na over wie ze zijn of wat ze nodig hebben. Ze volgen een gedragslijn die hen volledig door de maatschappij is opgelegd en die hen bijvoorbeeld zegt dat ze niet mogen huilen en dat ze ervoor moeten zorgen dat hun gezin niets tekortkomt. Dit noemen we toxische mannelijkheid, die wordt aangetoond in “Je suis un homme, un vrai” (Ik ben een man, een echte man), de aangrijpende kortfilm van Aurélien Mathieu, die aanklaagt hoe jongens al van kleins af een bepaalde rol en gedrag worden aangepraat. Of er is de virilité abusive (de opgedrongen, haast terroriserende mannelijkheid), waar zanger Eddy de Pretto, die beeft onder zijn vaders blik, zich in “Kid” tegen afzet. Vrouwen moeten duidelijk niet als enigen tegen seksisme opboksen.

“Mannen leven in een cultuur die hen ertoe aanzet hun lichaam als een machine te beschouwen, een machine waarvan elk radertje altijd en overal onbreekbaar en functioneel moet zijn. Het zich met elkaar vergelijken, een verderzetting van de sociale druk die door de volwassenen of de media wordt uitgeoefend, kan heel pijnlijk en kwetsend worden. Sommigen durven uit schaamte met niemand over hun onzekerheden te praten. Anderen gaan zich agressief gedragen naar de buitenwereld toe en soms zelfs tegenover zichzelf (zelfverminking). Een complex ontstaat eigenlijk waar iemands intieme en sociale verhaal samenkomen,” legt Marino Carnevale uit.

Ode aan de natuurlijke schoonheid

Fotografe Barbara Salomé Felgenhauer (26) zat lange tijd zelf vol complexen over haar uiterlijk en helpt vrouwen nu om zich met hun lichaam te verzoenen. Met haar tentoonstelling “Torse à nu”, die nog tot 23 februari elke vrijdag en zaterdag van 18 tot 23 uur in l’Aquilone in Luik valt te ontdekken, ontwikkelt deze charmante en sprankelende artieste een dialoog over zelfliefde, maar dit keer met mannen.

Na haar tienerjaren, die waren doordrongen van Belgische mode – haar ouders waren videograaf – en een fotografieopleiding aan de Luikse École Supérieure des Arts Saint-Luc trekt Barbara Salomé Felgenhauer naar Brussel. Daar gaat ze aan de slag als assistente van Merel T’hart, een getalenteerde mode- en publiciteitsfotografe. Vanaf dan gaat het vrij snel, met fashion editorials en een eerste tentoonstelling (“The Blues Highway”, die in het teken stond van haar roadtrip doorheen de Verenigde Staten). Gesterkt door die ervaringen schopt ze het tot het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, waar ze de inventaris van het meubilair van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest fotografeert.

Vandaag heeft Barbara een eigen studio in Luik, waar ze met de steun van Job’in bij een bedrijfsincubator haar liefde voor schoonheid in dienst stelt van de realiteit. Wie haar tentoonstelling “Torse à nu” bezoekt, maakt een reis doorheen Europa – van Madrid tot Berlijn, over Zeeland, Brussel en uiteraard ook Luik – en doorheen de tijd, want de leeftijd van haar veertien modellen varieert van 20 tot 50 jaar. Zo maakten we, via zijn portret, kennis met Oscar, in het licht van de ondergaande zon. “Hoewel hij eigenlijk acteur is, zag Oscar er enorm tegenop om zijn T-shirt uit te trekken. Hij heeft eerst 24 uur over mijn vraag nagedacht en pas de dag na onze ontmoeting, bij het vallen van de nacht, een beslissing genomen”, vertelt Barbara. We zien er ook het portret van Manuel in een alledaagse omgeving. Hoewel de jongeman geen seconde heeft getwijfeld om te poseren voor de fotografe die ook zijn levenspartner is, bleek het toch moeilijker dan hij had gedacht om de daad bij het woord te voegen. “Om zich wat meer op zijn gemak te voelen, is hij dan maar pasta beginnen te koken”, lacht Barbara.

De fotografe heeft haar modellen de vrije hand gegeven, de enige voorwaarde was dat ze met ontbloot bovenlijf moesten poseren. “Over het algemeen ben ik vrij spontaan. Ik leg liever niet te veel op voorhand vast. Voor dit project wist ik zelfs niet waar ik terecht zou komen, want de modellen kozen zelf waar ze gefotografeerd wilden worden.” Het resultaat? Momenten die zo uit het leven zijn gegrepen. Emoties die in een flits zijn vastgelegd. “Gemiddeld duurde een sessie tussen 15 en 30 minuten. Dat was mijn maximale werklimiet. Wie onzeker was, begon na een half uur nog meer te verkrampen. En wie bij het begin al erg gespannen was, begon heel onnatuurlijke poses aan te nemen”, vertelt Barbara.

En de jonge fotografe besluit met een blik op een laatste portret: “Op het ogenblik van deze foto ging Constantin door een moeilijke fase en was hij bijgekomen. Toen hij zijn portret zag, vroeg hij me om de foto wat bij te werken, maar dat wilde ik niet. Vandaag is hij dat buikje dat hem zo stoorde al weer kwijt. En nu is hij blij dat ik hem in die periode van zijn leven, die toch deel uitmaakt van zijn persoonlijke verhaal, heb vereeuwigd.”