Waarom de whisky terugkeerde naar Arran
Islay, Skye, de Orkneys: Schotland heeft geen gebrek aan eilanden waar beroemde whisky wordt gemaakt. Maar Arran? Deze relatief kleine, onafhankelijke producent haalt veel minder vaak de koppen. Nochtans hebben ze een van de meest bezochte stokerijen van Schotland, waar ze een prima single malt maken.
Ten zuidwesten van de kust van Ayrshire en het schiereiland Kintyre, waar de Firth of Clyde uitmondt in de Ierse Zee: te midden al dat geknars van klinkers en medeklinkers vinden we Arran. Het 432 vierkante kilometer kleine eiland valt in het niets naast het Schotse vasteland, maar met zijn afwisselende landschap vol lieflijke lochs (meren), lommerrijke lowlands (vlaktes), glooiiende glens (valleien), en barre bens (bergen) verdiende het de bijnaam Scotland in Miniature. Schotten kennen het voornamelijk als een plek om op vakantie of pensioen te gaan.
Van oom op neef: whisky zit ze in het bloed
In Lochranza, een dorp aan de noordelijke tip, ligt de Arran-stokerij die sinds 1995 een karaktervolle, fruitige single malt produceert. Speyside from an island, zoals ze het zelf catalogeren. James MacTaggart werkt sinds 2007 voor Arran en zit al meer dan veertig jaar in de whiskybusiness. MacTaggarts neef David Livingstone voegde zich vorig jaar bij hem met de bedoeling om hem op te volgen. Whisky zit ze in het bloed.
Graag traag: de ouderwetse manier van whisky maken
David: ‘Arran heeft een heel andere manier van werken dan de grote jongens. We werken op een haast ouderwets tempo: onze kleine, dunne ketels produceren een lichte, fruitige en aromatische spirit, die we bovendien traag laten doorlopen. Dat geeft die new make spirit een florale, fruitige en zachte kwaliteit, die zich makkelijk laat drinken en toch een zijige textuur en een volle smaak heeft.’
James: ‘Arran is een klein bedrijf, waar iedereen alles moet kunnen. Een stokerijmanager die nooit gerst heeft vermengd met water om er wort van te maken – het basisbestanddeel van whisky – of die zich nooit in het zweet heeft gewerkt in de stillhouses, waar wash in bloedhete stookketels tot new make spirit wordt gedistilleerd: die kent zijn fabriekje niet.’
Ongeturfde whisky heeft niets te verbergen
James: ‘Het is veel makkelijker om een geturfde dan een ongeturfde whisky te maken. Achter de turf kun je veel off-notes en minder goeie smaken verbergen. There’s no hiding in an unpeated spirit. Mensen doen allerlei tastings tegenwoordig, en ze merken al die verschillende dingen op in onze spirits. Chocolade, allerlei soorten fruit, noem maar op. Maar wanneer ik whisky samenstel, volg ik enkel mijn eigen kompas, waarvan ik hoop dat het me naar de smaak van de echte Arran-spirit leidt. Tot nu toe was dat een succes, want onze verkoop groeit exponentieel. Dit jaar, ondanks Covid-19, verkochten we al een kwart meer dan op hetzelfde moment vorig jaar.’
De beek van de scherpe watervallen
David: ‘Het begint allemaal met water. Hier in Lochranza komt het water hoog uit de heuvels, van een bron met de naam Loch Na Davie. Het beekje, dat door zes watervallen stroomt, heet Easan Biorach, Gaelic voor ‘scherpe watervallen’. De heuvels bestaan uit graniet, wat het water zuivert, en via de watervallen pakt het water ook lucht. Het resultaat is een zacht soort water met weinig calciumcarbonaat. Dat zie je aan de wort in de fermentatietanks – het begint enorm te schuimen. Het water resulteert in een prachtige, zoete en florale new make spirit.’
Weten van welk hout je vaten moet maken
James: ‘Ook niet onbelangrijk, omdat het daar 100 procent van zijn kleur en 90 procent van zijn smaak uit haalt, is het hout waarop we onze spirit te rusten leggen. We geven jaarlijks 800.000 euro uit aan sherry hogsheads uit Spanje, first-fill bourbon casks van Jim Beam uit de Verenigde Staten en een assortiment van Franse en Portugese wijntonnen. Je hebt die solide basis van houtrijping nodig, zodat je wat kunt spelen met de tonnen. Zo bracht onze 10 Years Old 75% van de rijpingstijd door op ex-bourbontonnen, en de rest op sherry casks. En omdat we de invloed van wijnvaten op onze whisky interessant vinden, brachten we onlangs een trio van wijnfinishes uit: de Amarone, Port en Sauternes. Die liggen negen maand op een wijnvat, na zeven à acht jaar op ex-bourbontonnen. We brachten ook twee nieuwe expressies uit. De Barrel Reserve, voor 100% gerijpt op ex-bourbonvaten, gebotteld op 43%. En de Arran Bodega, een cask strength (55,8%) die rijpte op sherrytonnen.’
De tweede stokerij is voor turf
Vorig jaar opende Arran een tweede vestiging. In de Lagg-distilleerderij, in het zuiden van het eiland, gaan ze geturfde single malt produceren. ‘Vroeger bracht Arran al een geturfde expressie uit, de Machrie Moor’, aldus James MacTaggart. ‘Maar het werd almaar moeilijker om het onderscheid te maken met Arrans kernaanbod, waar geen turfsmaak in zit. Het werd duidelijk dat we een tweede stokerij en een tweede merk nodig hadden om onze peated range verder uit te bouwen. Er werd ons land aangeboden in het zuiden van Arran. Daar lag al een geschiedenis van whiskyproductie: in 1837 was de Lagg-stokerij de laatste van Arrans oorspronkelijke 51 distilleerderijen om de deuren te sluiten. Het duurde tot 1995, toen Arran het licht zag, vooraleer whisky terugkeerde naar het eiland. Dus grepen we de kans met beide handen. Over een jaar of twee zouden we de eerste Lagg-whisky op de markt moeten kunnen brengen.’