De ondernemende vrouwen van morgen: ‘Er is een gebrek aan rolmodellen’

Met tientallen, honderden, zelfs duizenden zijn ze, de vrouwen die de stap naar het ondernemerschap hebben gezet. Maar hoewel ze de helft van de actieve bevolking uitmaken, vertegenwoordigen vrouwen slechts een derde van de zelfstandigen. Dit fenomeen is niet typisch Belgisch, maar wordt in de hele Europese Unie geconstateerd. Tijd om even stil te staan bij dit maatschappelijk verschijnsel.

“Je wordt niet als vrouw geboren, je wordt tot vrouw gemaakt,” zo schreef Simone de Beauvoir, volgens wie het verschil tussen de seksen niet meer is dan een sociale constructie die aan jonge meisjes wordt opgelegd. Dit feministische icoon wilde aan de positie van de vrouw – huishouden, huwelijk en moederschap – ontsnappen. De realiteit van vroeger… maar ook van vandaag. ‘8000 jaren patriarchaat verdwijnen niet zomaar met één simpele goocheltruc,’ verklaart Isabella Lenarduzzi, de oprichtster van JUMP, die ijvert voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen op het werk. ‘Hoewel we vooruitgang hebben gemaakt, presteren vrouwen nog steeds driekwart van de onbetaalde werkuren (huishoudelijke taken en familiale verplichtingen). Ze zijn slachtoffer van het syndroom van de mentale belasting en voelen zich verantwoordelijk voor het geluk en succes van hun naasten. Daarom zijn ze minder geneigd om een bedrijf met personeel op te starten. Wanneer ze al ondernemen, doen ze dit meestal als zelfstandige en veel minder vaak als bedrijfsleidster.’

Gelukkig is er een mentaliteitswijziging op til. Mannen willen zich meer en meer betrokken voelen bij het gezinsleven en het wettelijk kader wordt aangepast via maatregelen zoals vaderschapsverlof. Hoewel dit verlof een gunstig effect heeft op de gelijkheid tussen man en vrouw, wordt het door werkgevers niet altijd als positief bekeken en worden mannen die dit opnemen, hoewel ze er recht op hebben, soms buitenspel gezet. En als we deze maatregel nu eens verplicht maakten en zelfs uitbreidden?

Een nieuwe tijd, bemoedigend en motiverend

‘Laten we een kat een kat noemen: alle ondernemingen zijn seksistisch omdat er geen neutrale bedrijfscultuur bestaat,’ zo vervolgt Isabella Lenarduzzi. ‘Daarom organiseren we bedrijfsopleidingen, om vrouwen te helpen de mannelijke codes te ontcijferen en om mannen aan te moedigen hun leadership te transformeren, zodat het inclusiever wordt. We verzorgen eveneens tutorials waarin je leert een antwoord te geven op seksistische, racistische en homofobe opmerkingen. En we gaan onze eerste antiseksisme-gids voor HR-verantwoordelijken en topmanagers publiceren.’

Bénédicte Philippart de Foy creëerde in 2005 f.a.r. (femmes actives en réseau, netwerk van actieve vrouwen), speciaal voor huidige en toekomstige onderneemsters, maar ook voor loontrekkenden die interesse hebben in het ondernemerschap. Hier vind je geen stereotypes of algemene uitspraken. ‘Niet alle vrouwen hebben zomaar zin om te ondernemen. En niet alle onderneemsters hebben jonge kinderen en de bijhorende opvangproblemen. Klagen leidt nergens toe, het is pas door op een positieve manier te communiceren dat we de zaak vooruit kunnen helpen’, klinkt het. Vrouwelijke netwerken, you love them or hate them, maar ze zijn een vorm van geconcentreerde energieën met de kracht om zich te verenigen en empoweren.

De geëngageerde Béa Ercolini is de voorzitster van vzw Touche pas à ma pote. Daarnaast heeft ze in oktober 2017 mee de vrouwenkring BEABEE opgericht, met een missie die zich halverwege tussen business en being situeert. Hier mogen ondernemen en diademen met elkaar rijmen, dankzij een programma vol inspirerende ontmoetingen en workshops.

Hoewel de vrouwelijke terughoudendheid irrationeel is, gezien hun opleidingsniveau en vaardigheden, komt het gebrek aan durf en risicovermijding bij vrouwen duidelijk naar voren. Mannen en vrouwen worden in de maatschappij trouwens niet volgens dezelfde criteria beoordeeld. Het resultaat? Investeerders zijn moeilijker te verleiden, kapitaal is moeilijker binnen te halen. Hier doen de vrouwelijke netwerken hun intrede: ze organiseren workshops, geven zichtbaarheid aan al wie een project wil uitbouwen en brengen onderneemsters samen. Anne Misonne en Valérie Peetersille van het Agence pour l’Entreprise et l’Innovation (AEI, de Waalse tegenhanger van het Agentschap Innoveren en Ondernemen): ‘We worden geconfronteerd met een gebrek aan rolmodellen. Elke situatie is weer anders, elke vrouw is uniek. Daarom moet elke vrouw een model vinden met wie ze zich kan identificeren. Mentorschap, onder andere binnen vrouwelijke netwerken, is dan een kostbaar hulpmiddel.’

De onderneemsters van morgen

Waar staan de jongeren in dit alles? De vzw 100.000 entrepreneurs Belgique sensibiliseert 13- tot 25-jarigen omtrent ondernemerschapscultuur en zin om te ondernemen, met als doel om scholen en de bedrijfswereld dichter bij elkaar te brengen. Monica Santalena, medestichtster en directrice: ‘Onze vereniging organiseert vrijwillige getuigenissen van ondernemers in het secundair en hoger onderwijs in Brussel en Wallonië. In maart van vorig jaar stonden we aan de wieg van de eerste editie van de Week voor de bewustmaking van jongeren voor het vrouwelijk ondernemerschap, met de hulp van de FOD Economie en met partners zoals de Waalse AEI en de Brusselse platformen WIB, YET en 1819.’

De dingen zijn in beweging, vrouwen zijn actief in de zakenwereld. Ze knopen contacten aan en dragen bij aan een betere maatschappij, maar volgens Anne Misonne is er nog werk aan de winkel: ‘We moeten ons continu vernieuwen en mogen de aandacht niet laten verslappen. Er moet nog veel gebeuren, vrouwelijk ondernemerschap moet een hoger niveau bereiken en zich aanpassen aan de wereld van morgen. Vooral de gendermix in de sector van de high-tech moet beter, omdat we net hier werkgelegenheid en groei mogen verwachten.’ En met de woorden van Mariya Gabriel, eurocommissaris voor Digitale economie en maatschappij: ‘In actie schieten zodat meer vrouwen toegang krijgen tot de digitale sector en zijn mogelijkheden, dat heeft niet alleen maar een economisch nut. Het is eveneens een kwestie van rechtvaardigheid en gelijke kansen.’