Vrije beroepen worden populairder

De sector van de vrije beroepen groeit gestaag. Toch staat de beroepsgroep onder druk. Europa eist deregulering en de Belgische politiek wil sommige taken door ambtenaren laten uitvoeren.

De werkgelegenheid in België staat al een hele tijd onder druk. Het aantal ondernemers of zelfstandigen dat een zaak start, blijft relatief laag. Eén beroepscategorie heeft de wind in de zeilen. De sector van de vrije beroepen – advocaten, artsen, paramedici, architecten, notarissen, gerechtsdeurwaarders enzovoort – is al jaren de sterkst groeiende zelfstandigensector in België. Momenteel zijn ze met 263.749, een stijging met 63,7 procent in tien jaar en goed voor 26,7 procent van de zelfstandigen. Uit cijfers van de Federatie Vrije Beroepen, aangesloten bij Unizo, blijkt dat er jaarlijks ruim 26.000 mensen in een vrij beroep bij komen.

Bovendien neemt niet alleen het aantal zelfstandigen in vrije beroepen toe, ze creëren ook nog eens jobs voor loontrekkenden. Velen werken met administratief personeel, verantwoordelijken voor het secretariaat of vaktechnici. “Ondanks de crisis heeft de sector sinds 2008 toch nog voor 20.641 extra arbeidsplaatsen gezorgd”, weet Jan Sap, secretaris-generaal van de Federatie Vrije Beroepen. “Het is bij de zelfstandigen de enige sector met een stijgende tewerkstelling.”

Sap ziet verschillende oorzaken voor het toenemende aantal mensen dat voor een vrij beroep kiest. “Zo stijgt het aantal mensen met een medisch op paramedisch beroep door de toenemende vraag naar gezondheidszorg, vooral door de vergrijzing. En andere, zeer belangrijke factor is de vervrouwelijking van de sector. Het aantal vrouwen met een vrijeberoepspraktijk is de voorbije tien jaar met 81,5 procent toegenomen.”

“Een derde reden is dat de statusdrempel gedaald is. Dat heeft onder andere te maken met de democratisering van het onderwijs. Bovendien zijn cliënten en patiënten toch mondiger geworden. Dat verkleint de kloof. Kiezen voor een vrij beroep is sociaal gezien geen hinderpaal meer”, weet Jan Sap. “Wij stellen ook vast dat het positieve imago van veel van die beroepen overeind blijft. Ook dat heeft een effect op de tewerkstelling. Het maakt die functies aantrekkelijk.”

Liberalisering

Het vrij beroep mag dan aan een opmars bezig zijn, de sector staat ook van verschillende kanten onder druk. Zoals bekend mag in België geen ongebreideld aantal apothekers en notarissen actief zijn. Instellingen als het Internationaal Monetair Fonds en de Europese Commissie vinden dat de sector te veel beschermd is en eisen een liberalisering. De redenering daarachter is dat meer concurrentie leidt tot een goedkopere dienstverlening en dus tot meer omzet.

Dat is fout, klinkt het bij de Federatie Vrije Beroepen. Een totale deregulering zou volgens de koepel nefaste gevolgen hebben voor de dienstverlening. Sap: “Een vrij beroep is zeer specifiek en heeft een eigen beroepsethiek. Het gaat hier over gezondheid, eigendommen, contracten enzovoort. Er is een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid. De Europese overheden houden daar te weinig rekening mee.”

Vertegenwoordigers van het vrij beroep uit verschillende landen zetten de Europese Commissie onder druk om een specifieke definitie op te stellen van wat een vrij beroep is. Een soort van Europese kaderdefinitie eigenlijk, waarin specifieke kenmerken worden opgenomen, zoals een dienstverlening die hoofdzakelijk een intellectuele prestatie is, een persoonlijke verantwoordelijkheid van de beoefenaar en er is sprak van een deontologie die in het statuut is vastgelegd.

Verstaatsing

Op nationaal niveau zet een andere beweging de sector onder druk. Reden van ongerustheid is de oproep van sommige politici om bepaalde vrije beroepen te ‘verstaatsen’. Zo hield Vlaams minister Freya Vanden Bossche (sp.a) onlangs een pleidooi om notariswerk door ambtenaren te laten uitvoeren. Haar redenering is dat dat de kosten voor de eindgebruiker drukt. Jan Sap betwist dat. “Wat zijn die kosten? Een deel is ereloon, maar een deel bestaat ook uit registratiekosten. Sommige politici redeneren verkeerd. Het zou zelfs kunnen dat de dienst meer gaat kosten als de overheid ze uitvoert. Dan zijn mensen er fulltime mee bezig, terwijl het werk nu per prestatie betaald wordt. Los van het feit dat de huidige professionals personen zijn die zeer snel beschikbaar zijn en advies kunnen geven. De verstaatsing is dus zeker niet wenselijk.”