De vondst van grote voorraden schaliegas in Noord-Amerika verandert de machtsverhoudingen in de gaswereld. Kind van de rekening dreigt het Russische Gazprom te worden.
De grootste gasproducent ter wereld? De Verenigde Staten, sinds vorig jaar. Met dank aan het massaal aanboren van de voorraden schaliegas in de bodem. Schaliegas is nu goed voor 23% van het Amerikaans verbruik, bijna acht maal meer dan zes jaar geleden.
“Ze zijn nu self sufficient: ze hebben genoeg gasvoorraden om de eigen behoeften te dekken”, weet Bart Lavent, de directeur upstream downstream bij de Belgische gastankerrederij Exmar. Ook in andere delen van de wereld blijkt meer gas te zitten dan tot nu toe werd aangenomen.
Geopolitiek
Dat kan de geopolitiek van energie op zijn kop zetten. Klassieke olie- en gasexporteurs zien hun macht drastisch ingeperkt. Zij krijgen nu concurrentie van een hele lading spelers uit landen met een vrijemarkttraditie.
Of de VS echt een exporteur worden van gas, hangt vooral af van de prijs die voor gas wordt betaald. Maar het potentieel is er. Volgens een studie van de Energy Information Administration hebben de VS zowat 24,4 triljoen kubieke meter schaliegas in de grond zitten, ruim drie keer zoveel als de bewezen reserves aan natuurlijk gas. In China, die andere grootverbruiker van energie, is die verhouding zelfs twaalf keer meer: 3 triljoen m³ natuurlijk gas, 36,1 triljoen m³ schaliegas.
Europa
Ook in Europa wordt druk gezocht naar onconventionele gassoorten. In Nederland, Polen en Oekraïne worden ook volop testen uitgevoerd.
Want er zit meer in de grond dan alleen schalierotsen. Er zit ook gas in zandsteenlagen, dat mogelijk kan worden ontgonnen. Ook veelbelovend is het methaangas dat in steenkoollagen zit. Ook bij ons, in het Kempische steenkoolbekken. In april richtte de Limburgse Reconversiemaatschappij (LRM) daarvoor samen het Australische Dart Energy een joint venture op, Limburg Gas, die de komende drie jaar 10,3 miljoen euro investeert in proefboringen en een proefproject.
Meer gas dan kolen
Die wereldwijde ontwikkelingen maken dat het Internationaal Energie Agentschap ervan uitgaat dat tegen 2030 gas steenkool zal zijn voorbijgestoken als belangrijkste energiebron. Het zal dan een kwart van onze behoeften voor zijn rekening nemen. Ontwikkelingen als de sluiting van de Duitse kerncentrales versnellen dat proces alleen.
Drie markten
Maar de gasrevolutie slaat niet overal even snel toe. Want er zijn de facto drie gasmarkten: Noord-Amerika, Europa en Azië. De prijzen aan de andere zijde van de Atlantische Oceaan zijn, dankzij het schaliegas, laag. In China hangt de prijs nog veelal vast aan die van olie, en is gas het duurst. Europa zit daar ongeveer middenin.
De koppeling van de prijs van gas aan die van olie is een relict uit het verleden. De producenten houden met vreugde de lucratieve koppeling aan de olieprijs in stand. Zij zaten aan de bron van de pijpleidingen, die instaan voor 80 procent van het wereldwijde gasvervoer.
Dictatoriaal
Bedrijven als Gazprom aarzelden ook niet om die macht te gebruiken. Die bijna dictatoriale manier van zakendoen is verre van gefnuikt, maar de laatste jaren moet ook Gazprom zijn toon matigen. Volgens een studie van het James Baker Instituut kan het aanspreken van de voorraden schaliegas ervoor zorgen dat het marktaandeel van Gazprom op de West-Europese markt keldert van 27% in 2009 tot amper 13% in 2040.
Pijpleidingen
Daardoor lijkt het rijk van de pijpleidingen op zijn limieten te botsen. Naarmate hun aandeel in de gasaanvoer stokt, verdwijnt ook de prijskracht van de gasleveranciers die aan de kraan zitten.
De creatie van een gas-Opec wordt echter steeds onwaarschijnlijker. Want de aanvoer van gas maandelijks opleggen staat haaks op de langetermijncontracten waarnaar verbruikers én leveranciers zo hunkeren. Lavent: “Deze business blijft afhankelijk van de infrastructuur. Die kan je niet uitbouwen zonder de financiële zekerheid van een langetermijncontract. De gasmarkt is niet zo flexibel als die van olie.”
Maar bovenal gaat het idee, dat eind 2008 in ernst werd besproken op het Kremlin, uit van een marktmacht die de Gazproms dezer wereld steeds meer ontglipt.
Luc Huysmans
