‘Ook Italië heeft zijn Arco’

“Slechte banken moeten kunnen failliet gaan, enkel op die manier zuivert het systeem zichzelf”, schrijft Patrick Claerhout, redacteur bij Trends.

De Italiaanse bank Monte dei Paschi wordt gered met overheidsgeld. Tezelfdertijd worden de Italiaanse gezinnen die voor 2 miljard euro achtergestelde obligaties van de bank kochten, gespaard. Daarmee heeft Italië zijn eigen Arco gecreëerd.

De geplande kapitaalverhoging van Banca Monte dei Paschi di Siena (MPS) was een maat voor niets. Te weinig private investeerders bleken bereid vers geld in de derde bank van Italië te pompen. Begrijpelijk, MPS sleurt tientallen miljarden aan slechte kredieten mee. Om een groot deel daarvan van de balans te verwijderen, was de bank op zoek naar 5 miljard euro.

Donderdagavond stond de teller amper op de helft. Bovendien moest MPS toegeven dat haar liquiditeitsoverschot snel kromp en ze in de problemen dreigde te komen. Daarop besloot de Italiaanse overheid in te grijpen. Premier Gentiloni richtte een noodfonds voor de banksector op en spijsde dat met 20 miljard euro (geleend) overheidsgeld. Monte dei Paschi verklaarde meteen dat de bank op het fonds een beroep zou doen.

Op die manier wordt de Italiaanse bank dus gered door de overheid. Volgens de nieuwe Europese regels kan dit enkel als eerst de aandeelhouders en de schuldeisers hun verlies nemen. Maar premier Gentiloni verklaarde al dat de Italiaanse gezinnen die voor 2 miljard euro achtergestelde obligaties van Monte dei Paschi bezitten zich geen zorgen hoeven te maken. Hun spaarcenten zouden veilig zijn.

Daarmee creëert Italië zijn eigen Arco. De gelijkenissen zijn frappant. Monte dei Paschi verkocht zijn obligaties aan klanten als een alternatieve, veilige belegging voor spaargeld. Vermits ze een achtergesteld karakter hebben, zouden de obligaties waardeloos moeten worden nu MPS gered wordt met overheidsgeld. Maar de Italiaanse staat zegt dat ze de 40.000 betrokken gezinnen zal vergoeden.

Volgens de laatste berichten zouden ze hun achtergesteld papier kunnen inruilen voor nieuwe obligaties van dezelfde waarde en een beter statuut. “De bescherming van de kleine spaarder is totaal”, verklaarde de Italiaanse minister van Financiën Padoan.

Ook bij Arco werden kleine particuliere spaarders in riskant bankpapier getrokken. Zowel de Arco-eigenaar Beweging.net (de christelijke arbeidersbeweging) als de banken Bacob en Dexia Bank België verkochten de Arco-deelbewijzen als een veilige belegging. Bovendien verklaarde de Belgische overheid sinds 2008 al meermaals dat ze het geïnvesteerde Arco-geld waarborgt of wil compenseren.

Als het over banken gaat, tracht men in Europa de geit en de kool te sparen. Sinds 2008 zijn overheden her en der moeten tussenkomen om banken te redden. Banken die een grote verantwoordelijkheid blijken te dragen voor hun eigen val. Banken die hun risico’s slecht beheerden en die hun klanten niet goed genoeg inlichtten over de risico’s van de financiële producten die ze hen verkochten. Banken die daar niet voor gestraft worden.

Het contrast met de Verenigde Staten is groot. Daar worden financiële instellingen door de overheid aangepakt als ze niet correct hebben gehandeld. Deutsche Bank en Crédit Suisse troffen zopas grote schikkingen met het Amerikaanse ministerie van Justitie. Ze betalen respectievelijk 7,2 en 5,3 miljard dollar voor het verkopen van slechte herverpakte kredieten, die mee aan de basis lagen van de financiële crisis van 2008.

Het Amerikaanse optreden is gewettigd. Enkel als banken gestraft en beboet worden voor hun dubieuze praktijken, bestaat er een kans dat ze hun les leren. De Amerikanen hebben er ook geen moeite mee om een bank, die slecht geleid wordt of onvoldoende kapitaal heeft, over kop te laten gaan. Slechte banken moeten kunnen failliet gaan, enkel op die manier zuivert het systeem zichzelf.

Waarom kan dat niet in Europa? Waarom gaan bankiers hier steeds vrijuit, in de wetenschap dat hun instelling toch gered zal worden door de overheid? Dat komt omdat de banken in Europa cruciaal zijn voor de financiering van de reële economie. Zonder banken die zorgen voor de smeerolie in het systeem, dreigt de Europese economie zich vast te rijden. Drie kwart van de financiering van ondernemingen komt in Europa van het bankwezen. In de Verenigde Staten is het net omgekeerd. Daar financieren bedrijven en overheden zich voor drie kwart op de markt.

Als we iets van de Amerikanen kunnen leren, dan is het dat je als overheid beter gediend bent met kleinere en mindere systeembelangrijke banken, die geresponsabiliseerd dienen te worden voor hun daden, en zo weinig mogelijk gelinkt zijn aan politici. Monte dei Paschi was de oudste bank ter wereld. Ze overleefde de inquisitie, het fascisme en twee wereldoorlogen, maar niet het mismanagement en de belangenvermenging van de 21ste eeuw. De ironie is dat ze daarvoor niet eens gestraft wordt.