Luc Bertrand (AvH) over de coronacrisis: ‘Dit zal een beetje geld kosten. So what?’

Als voorzitter en sterke man van de Antwerpse investeringsgroep Ackermans & van Haaren voelt Luc Bertrand dagelijks de impact van de coronacrisis op een breed spectrum van bedrijven. Wat hij ziet, boezemt hem geen angst in. “We zullen deze crisis doorploeteren.”

“Ik heb vier vrienden die een maand geleden nog in goede gezondheid waren en nu overleden zijn”, zegt Luc Bertrand ter introductie. Dat de 69-jarige baron met een FFP2-masker op de grote bestuurskamer van de hoofdzetel van Ackermans & van Haaren (AvH) in Antwerpen binnenstapt, is dan ook meer dan begrijpelijk. Zodra hij op een veilige afstand zit en het masker afgaat, blijkt dat hij niet alleen extra voorzichtig is geworden voor zijn gezondheid. Dat hij vroeger weleens de toorn van de politiek over zich heen kreeg na stekelige uitspraken over het beleid, heeft gemaakt dat hij nu omzichtiger omspringt met interviews en ons gesprek zelfs opneemt. Naar de mening van Bertrand – zijn dochter Alexia behoort tot de MR, de partij van premier Sophie Wilmès – wordt dan ook geluisterd. Hij is een van de machtigste bestuurders van het land en tekende een kwarteeuw lang het succesvolle parcours van het beursgenoteerde AvH uit, dat onder meer de bouwgroep CFE, de baggeraar DEME en de private banken Delen en Bank J. Van Breda controleert, en grootaandeelhouder is van de vastgoedgroepen Leasinvest en Extensa en de palmolieproducent Sipef.

Bent u bang voor de impact van de crisis?

LUC BERTRAND. “Nee, al is dit ernstiger dan de financiële crisis van 2008, omdat het gaat om onze gezondheid. Maar ik ben altijd al een optimist geweest. Je kan geen zaken opbouwen en met heel veel mensen werken als je geen visie hebt om te groeien en een productieve toekomst ziet voor iedereen. Als je die visie hebt, ben je per definitie een optimist. Ik geloof ook dat we snel een vaccin zullen hebben, dat vanaf februari wordt verdeeld. We staan dus nog voor pakweg negen moeilijke maanden. De coronacrisis legt onze economie lam en gaat ons een beetje geld kosten, maar so what? We werken vrijwel overal in onze bedrijven door, vaak trager, maar ook op nieuwe manieren. Dat zal niet altijd even productief en rendabel zijn. Zo hebben we problemen bij DEME, omdat we onze bemanningen niet kunnen overvliegen. Maar we vinden oplossingen. Onze bedrijven zijn niet fundamenteel aangetast.”

Wat vindt u van de aanpak van de coronacrisis?

BERTRAND. “Sommige zaken begrijp ik niet. Ik was enkele weken geleden met DEME in Taiwan, dat in het Verre Oosten zowat het minste aantal coronadoden telt. Iedereen droeg daar een masker – op straat, op de trein, in de metro. En dan hoor ik in België tot enkele weken geleden zeggen dat het geen zin heeft een masker te dragen. Wij, met onze experts, proberen het wiel toch opnieuw uit te vinden. Ik heb veel respect voor die experts, maar ik begrijp niet waarom ze dat doen. Volg toch gewoon het beste voorbeeld. Maar daar zijn we in België niet goed in.”

De invloed van de experts op de regering is te groot?

BERTRAND. “Dat durf ik niet te zeggen. Maar de Taiwanezen hebben zich al eens moeten aanpassen aan een ander coronavirus, SARS. Dat maakt dat ze deze keer efficiënter waren dan wij, met minder doden tot gevolg. Iedereen wordt daar ook getest. Wij hadden maanden geleden al mondmaskers, tests en beschermkledij moeten kopen. Het kan dus beter, maar ons land is ook heel complex. Ik heb dan ook veel bewondering voor onze premier. We hebben met Sophie Wilmès eindelijk een politicus die werkt voor het algemeen belang. Ze heeft alles gedaan wat nodig was voor onze gezondheid, en om het aantal doden te reduceren. Ze heeft ook vaak gezegd dat niets zeker is, dat beslissingen om de maatregelen te versoepelen mogelijk worden teruggedraaid. Daarmee maakt ze zich niet populair. Toegegeven, het verloopt allemaal een beetje stroef. Het duurt bijna de hele dag om overeen te komen, maar ze komen uiteindelijk wel overeen. We moeten meer naar het positieve kijken. De regering heeft maatregelen genomen opdat de koopkracht niet wordt aangetast. Ze heeft het niet slecht gedaan, tot nu toe.”

Zodra we uit de crisis zijn, en wellicht eerder, belanden we wellicht weer in hetzelfde treurige politieke schouwspel met gekibbel en onvermogen om tot akkoorden te komen.

BERTRAND. “Al die mensen van de federale regering en de deelregeringen hebben nu toch lange dagen met elkaar doorgebracht. Mensen die nooit met elkaar spraken, hebben met elkaar moeten spreken en zijn zelfs akkoord gegaan met best goede beslissingen. Ik hoop dat zich dat doorzet en het een begin is van wat ik zou omschrijven als meer confederale capaciteit. Ik denk trouwens dat onze politici slimmer worden. Zij beseffen echt wel dat de structuur van de bevoegdheden in dit land niet in orde is en dat er moet worden bespaard.”

Bijvoorbeeld door het overheidsapparaat af te slanken?

BERTRAND. “Ja ( lacht). Al is het niet het moment om daar dieper op in te gaan. Maar het is duidelijk dat dat nodig is.”

De hamvraag is: wie gaat de factuur van de crisis betalen?

BERTRAND. “Vandaag hebben we geen keuze. Bedrijven die gezond waren en opnieuw gezond kunnen worden, moeten we steunen. Het systeem van tijdelijke werkloosheid is fantastisch. De steunmaatregelen van de banken om de periode van terugbetaling van bepaalde schulden te verlengen, is top. Het zorgt ervoor dat ons productieapparaat opnieuw snel kan opstarten na de crisis. En hopelijk houden we het grootste deel van onze economie gaaf. Wat zal dat ons kosten? Ik hoor allerlei cijfers, van 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) tot 15 procent. Het is toch een andere situatie dan in 2007 en 2008, toen we onder premier Yves Leterme een enorme opstoot van de intresttarieven kregen. Vandaag is de capaciteit van de overheid om te lenen vrij hoog.

“We zullen dus wat meer schuld creëren. We zaten op ongeveer 100 procent van het bbp en zullen eind dit jaar, naargelang je luistert naar optimisten of pessimisten, tussen 105 en 115 staan. Veel meer dan 110 zal het nooit worden. De regering heeft wijselijk een deel van de schade en de inspanningen op de rug van de bankiers gelegd. Ze denkt dat de bankiers de grote zondaars van 2008 zijn, maar wat maakt het ook uit of dat zo is? Laat ons samen en gecoördineerd de problemen zo goed mogelijk aanpakken.”

Moeten we behalve voor extra schulden ook gaan voor monetaire financiering?

BERTRAND. “Ja. De Europese Centrale Bank zal dat ook doen. We leven in totale deflatie, dus zullen de intresttarieven wellicht nog lang heel laag blijven en zullen we die financiering over een lange periode kunnen terugbetalen, zoals ook na 2008 is gebeurd.”

De roep om een vermogensbelasting weerklinkt opnieuw.

BERTRAND.“Ik betwijfel sterk of het helpt om het geld van de meer bemiddelde burger af te nemen. Die moet zijn geld opnieuw investeren in de economie en consumeren. Anders wordt onze economie vernietigd. Al diegenen die zoiets al hebben gedaan, zijn daarvoor gestraft.”

Hoe bedoelt u?

BERTRAND. “Kijk naar Frankrijk. De economie is er kapot. Ook in Nederland wordt minder geïnvesteerd. Het is een negatief denkpatroon. België heeft statistisch gezien de minste disfunctie in rijkdom. Ik bedoel: we hebben onze welvaart evenwichtiger verdeeld dan bijna alle andere plaatsen ter wereld.”

Veel mensen verdienen minder of verliezen hun baan door de crisis. De ongelijkheid zal toenemen en er zal meer naar de werkgevers worden gekeken voor steun.

BERTRAND. “Ik viel een beetje van mijn stoel toen de gouverneur van de Nationale Bank zei dat in het zuiden van het land 60 tot 70 procent van de economie in handen van de overheid is. Dus pakweg 65 procent wordt betaald door de overheid, wat wil zeggen dat 65 procent van de mensen die daar werken, vandaag niet wordt geraakt. Wel, dat wordt allemaal betaald door de export van dit land. En wie doet die export? Privébedrijven zoals wij. We hebben in België mechanismen om alles zo goed mogelijk te verdelen, dus zou ik heel voorzichtig zijn om daaraan te raken. Je hebt dat andere deel van de bevolking nodig, dat ervoor betaalt. Ik zou die mensen zeker niet demotiveren.”

Sommige partijen kunnen garen spinnen bij het ongenoegen over het inkomens- en banenverlies.

BERTRAND. “Natuurlijk. We zullen de populisten aan het werk zien.”

Kan de overheid alle schade in alle sectoren wel betalen?

BERTRAND. “We zullen zien. Het is daar te vroeg voor. Maar in zoiets zijn we niet slecht in België. We ploeteren ons hier wel door. Het enige waar ik bang van ben, is dat een groter deel van de economie een staatseconomie wordt.”

Er zijn nog hete hangijzers, zoals de brexit en de impact van Donald Trump op de handelsrelaties.

BERTRAND. “Ja, maar zulke uitdagingen zijn er toch altijd geweest? De rol van een raad van bestuur en een management is op tijd in te zien dat zaken veranderen. Charles Darwin zei dat de winnaar niet de meest intelligente is, maar diegene die zich het beste aanpast. Dus moeten we ons constant aanpassen. Wat nieuw is, is dat het nu allemaal zo snel gaat. 2019 was nog een recordjaar voor ons, en plots is er die pandemie. Gelukkig hebben wij een heel sterke balans en heel veel cash, en pakken onze bedrijven het goed aan. Wij zullen als groep sterker uit de crisis komen. Ik zie absoluut geen reden om te veronderstellen dat bedrijven niet weer de niveaus halen van voor de crisis.”

Zijn we dan geen stuk welvaart kwijt?

BERTRAND. “Nee. Er zijn eerder al pandemieën geweest, al zijn we dat vergeten, en we hebben nu onze wetenschap. Ik ben ervan overtuigd dat meneer Stoffels en zijn collega’s (Paul Stoffels, de Vlaamse topman voor onderzoek bij het Amerikaanse J&J, dat werkt aan een vaccin tegen covid-19, nvdr) met oplossingen zullen komen.”

Schiet Europa tekort in deze crisis?

BERTRAND. “Dit was een prima moment voor Europa – en voor de Duitsers in de Europese Commissie, zoals voorzitter Ursula von der Leyen – om een enorme geste te doen door pakweg 500 of 1000 miljard te geven aan de Italianen, die als eersten zo hard getroffen werden door de crisis. Dan waren de Italianen echte Europeanen geworden. Dat Europa dat niet begrepen heeft, is zo jammer. Nu gaat het die richting uit, maar jammer genoeg is het deels te laat.

“We moeten hier ook een aantal zaken ter discussie stellen. Het kan toch niet dat wij in Europa plots allemaal alleen maar maskers kopen in China? Chinezen zijn per definitie veel slimmer dan wij. Het zijn heel goede kooplieden, met als gevolg dat die maskers veel te duur zijn. We moeten op Europees niveau meer strategisch nadenken over wat we in Europa moeten produceren en houden. Ik hoop dat dat een van de conclusies van de crisis wordt. Het is overigens onbegrijpelijk dat de Chinezen in Europa omzeggens alles mogen doen, terwijl het voor ons moeilijk is om zaken te doen in China. Ik begrijp niet dat de Europese Commissie niet harder aandringt op een level playing field. ”

Biedt de crisis ook kansen voor AvH, bijvoorbeeld om een nieuwe divisie te vormen?

BERTRAND. “Dat is mogelijk. Ik heb met Jan Suykens, mijn opvolger als CEO, en zijn mensen een heel sterk team achtergelaten. Wij hebben al kansen gezien en er zullen er nog meer komen. Maar het is nog te vroeg om in te gaan op de kansen. De zaken zijn vertraagd en wij zullen minder winst boeken in dit boekjaar, al zal die nog heel degelijk zijn.”

Johan Thijs, de CEO van KBC, stelt dat zieke bedrijven niet noodzakelijk gered moeten worden. Zieke bomen moeten worden gerooid, klinkt het.

BERTRAND. “Wij hebben geen zieke bomen in onze groep. Zelfs niet Euro Media Group (EMG), een van onze participaties, dat voornamelijk sportactiviteiten filmt. Die sector is enorm aangetast, maar ook EMG zal de middelen hebben om het te overleven.”

U blijft optimistisch voor AvH?

BERTRAND. “Ja. We hebben een heleboel ideeën en onze bouwbedrijven, de enige in de groep die moesten sluiten, gaan weldra weer aan de slag. In de bouw is de gezondheid van onze mensen prioritair en mogen we geen enkel risico creëren. Ik kijk daarbij ook naar onze sociale partners. Als je in een bedrijf 5000 of 6000 mensen hebt, kan je altijd wel iets vinden dat fout loopt. Dat kan bijvoorbeeld gaan over per ongeluk de anderhalve meter afstand even niet bewaren of over het dragen van een masker. Als je geen goede bedoelingen hebt, kan je allerlei redenen vinden. Ik wil maar zeggen: ze kunnen alles afremmen en ons het leven heel moeilijk maken. Dat is niet goed voor de economie. Maar samen kunnen we ervoor zorgen dat het allemaal op de juiste manier gebeurt.”

U zegt dat de vakbonden hun goede wil moeten tonen?

BERTRAND. “Ja, maar ik denk dat ze dat zullen doen. Het komt goed, denk ik” ( lacht).