Hoe tegenslagen Saffelberg Investments rijper maakten: ‘We waren soms te enthousiast’

De Vlaamse investeringsfamilie Sluys zit nog aan haar eerste generatie. Vader Jos, de man achter Saffelberg Investments, houdt zijn drie kinderen ver van het publieke toneel, net als zichzelf. Nochtans boerde Saffelberg niet slecht, maar het liep in de kijker met enkele mediagenieke missers. Het kwam hard binnen.

De titel van deze reeks, De Stille Fortuinen van Vlaanderen, past goed bij Jos Sluys. De mediaschuwheid van de oprichter van de investeringsmaatschappij Saffelberg Investments is legendarisch. “Jos springt straks nog even binnen”, zegt zijn compagnon de route Luc Osselaer, die ons te woord staat in het kasteel Saffelberg, de thuisbasis van het fonds in Gooik. Maar na twee uur heeft Sluys zich nog steeds niet laten zien, en zal dat ook niet meer doen. Een latere afspraak met onze fotograaf kan er wél nog vanaf.

Allicht zitten een paar onfortuinlijke investeringen en de media-aandacht daarvoor Sluys nog altijd hoog. Optima Bank en de modegroep FNG gingen met veel gedruis over de kop. “Slecht nieuws verkoopt”, zegt Osselaer. “Als een journalist Jos aanspreekt, gaat het altijd over zijn investeringen in Optima en FNG. Jos is dat beu.” Dat Saffelberg meer is dan twee uitschuivers, blijkt uit de cijfers. Van startjaar 2008 tot 2020 steeg het eigen vermogen van 230 tot 367 miljoen euro. Volgens Osselaer groeide het eigen vermogen in 2021 verder door tot 390 miljoen euro. In veertien jaar werd Saffelberg dus 160 miljoen euro rijker, of 70 procent. Van die aangroei bestaat 120 miljoen euro uit het saldo van meer- en minwaarden op de verkoop van participaties, de rest zijn inkomsten uit obligaties en andere effecten. Sedert zijn opstart haalde Saffelberg een internal rate of return (IRR) – een rendementsmaatstaf die niet alleen de pure opbrengst van de geïnvesteerde bedragen bekijkt, maar ook de tijd die nodig is om die opbrengst te realiseren – van 4 à 5 procent per jaar. “Dat lijkt bescheiden, maar we spreken hier over een lange periode van nulrente”, zegt Osselaer. “Zo’n stabiele IRR op een grote som tikt op den duur aardig aan. Er breekt nu wel een moeilijk hoofdstuk aan. De inflatie gaat naar 10 procent. Waar vind je beleggingen die jaarlijks 10 procent opbrengen? We hebben de bedrijven in onze portefeuille een boodschap gestuurd met als titel: Winter is coming.”

Boerenzoon

Gelukkig hoeft Saffelberg geen horde geldschieters tevreden te houden. Het fonds heeft maar één aandeelhouder: de familie Sluys. En vader Jos Sluys kan al wat hebben. De boerenzoon uit het Pajotse Pepingen knokte zich omhoog via zijn studies burgerlijk ingenieur aan de VUB en een opleiding aan de Vlerick Business School, waar hij Osselaer leerde kennen. Zijn eerste job was inkoper van vis en groenten bij het dieprviesproductenmerk Iglo-Ola. “Jos leerde daar alles over garnalen, én over onderhandelen”, zegt Osselaer. Enkele jaren later stapte Sluys over naar SAP, een Duits softwarebedrijf gespecialiseerd in de digitalisering van bedrijfsprocessen. “We spreken over de jaren negentig, SAP was in volle expansie. Jos moest er zich buigen over de software voor personeelsbeheer. SAP had nog geen klanten voor de module, en Jos rook zijn kans. In 1994 startte hij Argus Integrated Solutions op – kortweg Arinso – om de SAP-module bij bedrijven te installeren. Het was het perfecte moment in een exploderende markt. De omzet van Arinso schoot als een raket omhoog.”

In 2000 trok Arinso naar de beurs. Met 60 procent van de aandelen bleef Sluys de meerderheidsaandeelhouder, maar niet lang meer. In 2007 ging Arinso voor 375 miljoen euro over naar de Britse sectorgenoot Northgate. “Arinso had toen wereldwijd 2.500 werknemers, met een omzet van ruim 250 miljoen euro”, aldus Osselaer. Sluys werd deels in cash, deels in aandelen van Northgate betaald. “Plots zat Jos in de raad van bestuur van een Brits bedrijf, dat bovendien genoteerd was op de Londense beurs.” Maar ook dat duurde niet lang. Begin 2008 kocht het Amerikaanse investeringsfonds KKR alle aandelen van Northgate op. Met de geïncasseerde middelen startte Sluys kort daarna Saffelberg Investments op.

“Het leek alsof we alles perfect getimed hadden. Bij de beursgang van Arinso in 2000 waren de waarderingen tot in de hemel gestegen, de Nasdaq bereikte letterlijk die week een hoogterecord. Kort daarna barstte de dotcomzeepbel. Hetzelfde verhaal in 2008. Had de transactie met KKR enkele maanden langer geduurd, dan was ze allicht nooit doorgegaan, want later dat jaar brak de financiële crisis uit. Toen Saffelberg begon, was de crisis al aan het ontluiken. Terwijl bedrijven niet meer aan financiering geraakten, kwam Saffelberg op de markt met 230 miljoen euro cash, zodat we meteen opvielen. We moeten eerlijk zijn: we hebben op cruciale momenten zeer veel geluk gehad.”

Grond

Een van de eerste investeringen van Saffelberg was een terrein dicht bij Las Vegas. “Er is lang niks mee gebeurd. Nu wordt daar residentieel vastgoed ontwikkeld”, zegt Osselaer. Grond zou uitgroeien tot een belangrijke pijler onder de portefeuille van Saffelberg. “Als boerenzoon heeft Jos een natuurlijke affiniteit met grond. Als belegging heeft grond twee voordelen: het loopt niet weg, en de waarde ervan is niet onderhevig aan kortetermijnschommelingen. Het kan wel tien, twintig jaar of langer duren eer die waarde naar boven komt.”

Eind 2021 maakten bouwterreinen en vastgoedontwikkeling een derde van de portefeuille uit. Een ander voorbeeld is BGR, de Belgische Grondenreserve, die volgens de website van Saffelberg 2.000 bouwgronden bezit. “Je kunt BGR een spaarbank van te ontwikkelen bouwloten noemen, vooral in Vlaams-Brabant en rond Brussel”, zegt Osselaer. In de portefeuille zitten ook de bouwpromotor Evillas en enkele buitenlandse vastgoedprojecten. Nog eens 18 procent van de portefeuille zit in cash en liquide effecten, zoals obligaties en beursgenoteerde aandelen. “Samengeteld kom je aan zowat de helft in defensieve beleggingen”, aldus Osselaer.

Het overige deel van de portefeuille zit in risicokapitaal. Converteerbare leningen aan bedrijven zijn goed voor 24 procent. Bedrijfsparticipaties en deelnemingen in andere investeringsfondsen – zoals SmartFin Capital van de fintechinvesteerder Jürgen Ingels – maken 15 procent uit. Tot de bedrijfsparticipaties behoort Medec, een producent van beademingstoestellen in Aalst. Na een faillissement kende Medec onder Saffelberg een vliegende doorstart dankzij de coronapandemie.

Opvallend in de lijst is het Oostendse afvalrecyclagebedrijf Renasci, met Luc Desender als medeoprichter. Saffelberg had destijds geïnvesteerd in het groenestroombedrijf van Desender, Electrawinds, dat na veel ophef teloorging in 2014. Maar bij Saffelberg is geen kwaad woord te horen over Desender. “Luc heeft één keer serieus pech gehad. We wensen hem alle succes met Renasci”, aldus Osselaer. Het sluitstuk van de portefeuille – 7 procent – zijn starters en groeibedrijven, zoals het Leuvense Brikl, een cloudplatform voor microstores van bedrijven en organisaties, bijvoorbeeld voor de verkoop van de truitjes van een sportclub.

Saaier

Zijn Optima Bank en FNG intussen verteerd? Veel wil Osselaer er niet over kwijt, want er lopen nog gerechtelijke procedures, waarin ook Saffelberg verwikkeld zit. “Het wordt een lange procedureslag. We wachten af”, zegt Osselaer. “Financieel zijn het onze grootste twee tegenvallers geweest. Aan beide samen verloor Saffelberg zo’n 50 miljoen euro. In 2011 had Saffelberg een belang van 10 procent gekocht in Optima, dat vijf jaar later failliet ging door omstandigheden waar we geen enkele vat op hadden. Uit de afrekening zal blijken dat er geen economische reden was voor het faillissement. Het spaargeld van de Optima-klanten is niet in gevaar geweest. Enkel bij de aandeelhouders heeft Optima putten gemaakt.” Saffelberg stak ook geld in de voetbalclub KV Mechelen. “Die relatie loopt prima”, aldus Osselaer. Maar met een belangrijke aandeelhouder van KV Mechelen, Dieter Penninckx, komt het allicht nooit meer goed. Samen met enkele vennoten bouwde Penninckx met veel branie FNG uit, wat eerder dit jaar eindigde in een faillissement. “Penninckx is te scherp aan de wind gaan zeilen, zodat de boot gekapseisd is”, zegt Osselaer. “Wat bij FNG precies fout is gelopen, weten wij ook niet. Dat zal het onderzoek moeten uitwijzen.”

De tegenslagen hebben Saffelberg gerijpt als investeerder. “We waren soms te enthousiast. Na amper één vergadering in zee gaan met een ondernemer, dat gebeurde”, zegt Osselaer. “De zin voor avontuur leidde tot grote successen – denk aan de imec-spin-off Ectosense, een specialist in de diagnose van slaapapneu, die we vorig jaar met een spectaculaire meerwaarde verkochten – maar ook tot nederlagen. We hebben beslist dat Saffelberg iets saaier moest worden.”

Osselaer, die onlangs opklom tot managing director van Saffelberg, richtte een formeel investeringscomité op dat voortaan beslissingen neemt na de screening van dossiers. In het comité zitten ook Saffelberg-CFO Marleen Vercammen en jurist Arnold Benoot. Saffelberg doet ook vaker een beroep op externe specialisten. Beslissingen nemen gebeurt het liefst unaniem, of anders bij meerderheid, ook als Jos Sluys daarbij in de minderheid terechtkomt. Wat als Sluys in dat geval met de vuist op tafel slaat? “Dat is zijn volste recht. Het is tenslotte zijn geld”, zegt Osselaer. “Maar het zal niets veranderen aan de beslissing.”

Roer

In 2023 wordt Sluys zestig jaar. Osselaer is een jaar jonger. “Wees gerust, we zullen hier geen uitverkoop houden en daarna de deur achter ons dichttrekken”, zegt Osselaer. “Aan de bovenkant van het Belgische risicokapitaal heb je grote jongens als Waterland en Gimv, aan de onderkant de talloze family offices, de investeringsvehikels van vermogende Vlaamse families. Als middelgrote speler zit Saffelberg daar netjes tussenin, en het zal daar blijven.”

Ooit komt er wel vers bloed aan het roer. “Onze tijdshorizon is enkele jaren”, zegt Osselaer. “Jos wil absoluut vermijden dat zijn kinderen te vroeg in beeld komen. Dat heeft ook met hun privacy te maken, en met hun vrijheid om eigen keuzes te maken. Bovendien zijn wij overtuigde meritocraten. Aan het hoofd van het toekomstige Saffelberg zal iemand staan met een bewezen academische en professioneel trackrecord. De zoon van Jos is een ingenieur met een MBA op zak, en werkt bij een wereldspeler in risicokapitaal. De dochters van Jos zijn niet lang geleden afgestudeerd als respectievelijk handelsingenieur en bio-ingenieur. Dat zit dus al goed. Op het juiste moment zal blijken of de nieuwe generatie de touwtjes in handen kan nemen. Zo niet, gaan we extern op zoek. Tot zolang blijf ik de tussenpaus.”