‘Het internet is de hoofdader van de economie van de 21ste eeuw’

De wegen van het internet zullen voorspelbaar scheiden. De vraag is hoever die scheiding zal gaan. Dat zegt Marc De Vos, decaan aan de Macquarie University en visiting fellow bij de denktank Itinera.

We beleven de val van de globalisering. Niet zozeer zijn de realiteit van de internationale handel en de economische samenwerking bedreigd, wel is de geest van de globalisering gesneuveld. Daarmee bedoel ik een gemene deler van visies en waarden, die de afbouw van de handelsbelemmeringen na de val van het communisme wereldwijd heeft bevorderd.

Tot voor kort was Rusland de eenzame stoorzender op het feest van de globalisering. Ondertussen glijdt China richting autocratie, hebben de Verenigde Staten het nationalisme omarmd, bezwijkt de Europese Unie onder interne verdeeldheid en is de democratie wereldwijd in het defensief. De nieuwe geest vervangt de open globalisering door selectieve deals die de handel met geopolitiek vermengen. Noem het neomercantilisme.

De relatie tussen de Verenigde Staten en China zal het neomercantilisme domineren. De globalisering zag de economische opmars van China als de voorloper van een politieke verwestering. Het neomercantilisme ziet China als een economische bedreiging en een strategische rivaal. Donald Trump is de eerste Amerikaanse president die dat vijandbeeld omarmt. De boertige Trump kan daarom nu al een historische president worden genoemd.

Hoe zal de wereld eruitzien als China en de Verenigde Staten natuurlijke vijanden zijn? Verwacht u aan parallelle werelden waarin beide grootmachten hun invloedssferen projecteren. De internationale instellingen van de globalisering zullen ofwel wegdeemsteren, ofwel de westerse wereld dienen. Daarnaast komen er nieuwe instellingen onder Chinese curatele, met de Aziatische investeringsbank en de Euraziatische Nieuwe Zijderoute als voorlopers.

Het internet is de hoofdader van de economie van de 21ste eeuw. Het huidige internet staat voor virtuele globalisering: het wereldwijde web. Onder het neomercantilisme zijn parallelle internetrealiteiten waarschijnlijk. Gemeenschappelijke standaarden voor communicatie, veiligheid, privacy en intellectuele eigendom worden onhaalbaar. Schendingen van westerse standaarden door China en Chinese bedrijven worden onvermijdelijk.

De wegen van het internet zullen dan voorspelbaar scheiden. De vraag is hoever die scheiding zal gaan. Blijft een gemeenschappelijke kern mogelijk, of komt er een virtueel IJzeren Gordijn dat de digitale economie in twee kampen verdeelt? Hoe zullen multinationale bedrijven, consumenten en burgers omgaan met een gelaagd internet?

Het neomercantilisme ook militaire implicaties hebben, overal waar grondgebied en economische belangen elkaar treffen. Taiwan en de Zuid-Chinese Zee zijn nu al de inzet van een latent militair conflict tussen een assertief China, de Verenigde Staten en hun bondgenoten. China zit in een eigen wapenwedloop om zijn regionale militaire dominantie tot een voldongen feit te maken. De vraag is hoe de Verenigde Staten een strategie van actieve weerstand zullen ontplooien.

Actieve weerstand vergt een sterke militaire opbouw en grote investeringen in het wapen van de toekomst: digitale technologie. Het neomercantilisme zal daarom het militaire en het economische vermengen. Technologie en alle hardware en software die daaromheen hangen, worden de kern van zowel de civiele als de militaire wereld. De rol van de staat in de economie, in onderzoek en ontwikkeling, zal toenemen. Het militair-industriële complex keert terug en passeert langs Silicon Valley.

Voor derde landen zal het moeilijker worden om handel met China te combineren met een strategische alliantie met de Verenigde Staten, of omgekeerd. Sommige landen zullen moeten kiezen. Andere zullen worden opgevrijd om te kiezen. Het neomercantilisme zal ruimte geven aan schurkenstaten die een kamp willen kiezen, en ruimte afnemen voor democratieën die geen kamp kiezen. Militaire strategie, politieke structuur, economie en handel zullen naar elkaar toegroeien: een echo van de Koude Oorlog. De mate waarin westerse landen daarin hun historische waarden kunnen handhaven, zal bepalen of de wereld na het neomercantilisme nog zal lijken op de wereld die eraan voorafging.