Checklist voor een verkoop van het familiebedrijf

De meeste bedrijven in Europa zijn familiebedrijven en België is op dat vlak geen uitzondering. Liefst 69 procent van alle Belgische bedrijven behoort tot die categorie. Maar terwijl 68 procent van de ondernemers aangeeft een familiale overdracht te verkiezen, slaagt slechts 30 procent daarin. Hoe kan het verschil tussen voornemens en realiteit zo groot zijn?

De redenen zijn talrijk en divers:

1. Gebrek aan opvolgers in de familie, gebrek aan geïnteresseerde opvolgers of gebrek aan gekwalificeerde opvolgers.

2. Beperkingen op het gebied van financiën of vermogen, omdat:

• de geïnteresseerde en gekwalificeerde opvolger niet in staat is om de financiering rond te krijgen gezien de omvang en de waarde van het bedrijf in absolute cijfers, of in vergelijking tot het vermogen van de verkopende aandeelhouder. Hier stelt zich dus het probleem van de waarde van het bedrijf en het deel waarop elke erfgenaam recht heeft;

• de geïnteresseerde en gekwalificeerde opvolger niet wil afzien van het hele of een deel van het vermogen waarop hij recht heeft mocht hij het bedrijf niet overnemen. Hij moet namelijk afstand doen van wat hem toekomt teneinde één risicovol goed te verkrijgen, zijnde het familiebedrijf. De rol van de partner van de opvolger mag hier niet worden onderschat;

• de sector waarin het bedrijf actief is en zijn concurrentiepositie de overdragende aandeelhouders ertoe kunnen aanzetten om een integratie in een groep te overwegen;

• hetzelfde geldt wanneer de gerealiseerde of te realiseren groei grote investeringen vereist en dus financiële middelen die de familie niet kan mobiliseren;

• het niet mogelijk is een proces van familiale overdracht op te starten dat de motivaties/wensen van iedere betrokkene respecteert, in het bijzonder wanneer er meerdere aandeelhouders zijn die meerdere families vertegenwoordigen.

In al deze gevallen moet worden overwogen het bedrijf te verkopen. Hoe deze stap met de nodige sereniteit nemen? Vier elementen zijn essentieel om dit project tot een goed einde te brengen:

1. Er klaar voor zijn

Terwijl bij een familiale overdracht complexe emotionele aspecten meespelen, geldt dat net zo goed bij de overdracht aan een externe partij. De sterke band van de verkoper met zijn bedrijf in combinatie met de ‘verplichting’ om te verkopen, lijkt vaak op een ‘einde’ voor deze laatste. Zijn verantwoordelijkheid voor het ‘familie-erfgoed’, zijn gevoel van eigendom, zijn identiteit van leider en zijn centrale positie in de familie kunnen in het gedrang komen.

De verkoper moet zich voorbereiden op deze stap en goed nadenken over de toekomst. Hij heeft verschillende mogelijkheden: de overnemers gedurende een tijd begeleiden, met pensioen gaan, zich storten op een passie, enzovoort.

2. De steun van de familie

Niet alle leden van de familie zullen de verkoop aan een externe partij als de beste keuze beschouwen. Wanneer familieleden in het bedrijf werken, moeten ze heel vroeg in het proces te kennen geven of ze bereid zijn in het bedrijf actief te blijven na de verkoop. Hun aanblijven kan soms ook een voorwaarde zijn voor de transactie.

3. Zich voorbereiden

Het is van cruciaal belang dat er meerdere maanden of zelfs jaren voorbereiding voorafgaan aan de overdracht. Het gaat enerzijds over operationele aspecten: de gebreken in de organisatie identificeren en verhelpen, de onafhankelijkheid van de structuur tegenover de bedrijfsleider verzekeren, de overdracht van de kennis voorbereiden, enzovoort. Anderzijds moeten in veel gevallen de rekeningen worden verduidelijkt. Dat is nog vaker het geval in een familiebedrijf waar er veel banden kunnen bestaan tussen het werk en het privéleven (niet-operationele activa, lonen die niet representatief zijn voor de marktomstandigheden, enzovoort).

4. Zich laten omringen door experts

Om een overdracht tot een goed einde te brengen, is objectiviteit belangrijk. Daarom is het cruciaal een beroep te doen op externe experts, in het domein van Corporate Finance en Tax & Legal, zeker in een familiale context, gekenmerkt door subjectieve elementen en verschillen in visie.