Zwakker Europa?

Max Kohnstamm (86) is rank, spits, Nederlander en een volbloed Europeaan. Hij was tijdens een lange diplomatieke en Europese loopbaan onder meer onderhandelaar bij het Schumann-plan (1950), voorzitter van het European University Institute in Florence, en is nu bestuurder van The European Policy Centre in Brussel.

TRENDS. De Top van Nice was een zielig spektakel?

MAX KOHNSTAMM (EUROPEAN POLICY CENTRE). “Europa ligt grotendeels op koers. Bij het Verdrag van Rome in 1957 werd gezegd, er moet een muntunie bij, die is er. Als we niet voor de uitbreiding van Europa stonden, zou ik tevreden zijn over Nice. Nu niet. De vraag van nieuwe leden is zo massaal dat het tempo waarbij we in de jaren zeventig en tachtig Europees groeiden, verstoord is. Europa is een revolutionair staatsrechtelijk proces en zo’n ombouw stokt af en toe. Het proces is belangrijker dan de problemen die men daarbij oploopt.”

Er wordt over de hoofden van de burgers beslist?

KOHNSTAMM. “Voor institutionele vragen loopt niemand warm. Kijk maar naar het geharrewar over de Amerikaanse president. En ook voor Europese institutionele vragen blijft iedereen thuis. Het gaat echter om fundamentele zaken die deze generatie onderschat. Duitsland kan niet zeggen: ‘ik wens dat Belgische witloof niet’. We leven in een rechtsgemeenschap en in tegenstelling met de vooroorlogse jaren zal een Europese rechter beslissen: ‘dat witloof moet Duitsland binnen’. Beggar thy neighbour is in de EU uitgesloten.”

Hoe moet het verder?

KOHNSTAMM. “Ik heb ‘onderhandeld’ over het Schumann-plan van 1950 dat leidde tot de Europese Kolen- en Staalgemeenschap (EGKS). Er werden geen oplossingen gezocht. Dat is het verschil met vandaag. In Nice moest gescoord worden, dienden er oplossingen te komen. In Nice overheerste een zero sum game. Er moet een dubbele meerderheid bij de Europese besluitvorming komen.”

De natiestaat blijft voorrang krijgen?

KOHNSTAMM. “Frankrijk verdedigt het beginsel van de natiestaat en wil niet weten van één stem per land en een stemmenaantal gewogen per aantal burgers van een land. Zonder dubbele meerderheid die de twee facetten van Europa bevestigt – de landen en de burgers – zijn we intergouvernementeel bezig.”

Europa staat internationaal zwak?

KOHNSTAMM. “Vooral Groot-Brittannië en Frankrijk begrijpen niet dat ook zij klein zijn en alleen internationaal gewicht herwinnen door de Europese Unie te versterken. Europa weegt demografisch steeds lichter; Rusland, India en China wegen steeds zwaarder.”

frans Crols