De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.
reacties: marc.buelens@trends.be
U bent er waarschijnlijk ook aan toe. U wilt uw batterijen opladen. Uw zinnen verzetten. Stoom aflaten. Even uitblazen. Maar zijn dat niet stuk voor stuk misleidende beelden, zinloze metaforen? Zou u niet beter blijven doorwerken? Is dit soort verwachtingen wel wetenschappelijk verantwoord? Helpt vakantie echt? Of is dit gewoon een samenzwering van de toeristische industrie om geld van uw bankrekening naar de hunne te transfereren? Als u nu eens gewoon keihard zou doorwerken?
Indien u volop bezig bent de koffers te pakken, of beter nog, u leest deze Trends aan een exotisch strand, dan mag u er gerust in zijn. Vakantie helpt. Onderzoekers uit Tel Aviv hebben een bijzonder nuttig experimenteel onderzoek opgezet. Twee gelijkwaardige groepen van 55 werknemers van eenzelfde groot bedrijf werden vergeleken. De ene groep nam vakantie, de andere groep bleef lekker doorwerken. En wat bleek? De vakantiegroep klaagde vlak na de vakantie beduidend minder over stress. Vakantie helpt. Vakantie werkt!
Tot zover het goede nieuws. Het slechte nieuws was helaas dat het deugddoende effect al na een maand verdwenen was. Hier zien we dus grote wetenschappelijke steun voor nog meer vakantie. Een maandje werken, een weekje vakantie, liefst op exotische plaatsen, liefst in dure hotels. De toeristische industrie heeft na 11 september 2001 genoeg geleden. Steun ze, verdrijf de stress.
En wat is nu het beste? Eén lange of veel korte vakanties? Hier leverde het onderzoek geen duidelijke resultaten op. Toch sluiten de onderzoekers zich aan bij wat je in veel zelfhulpboeken vindt: je zou beter veel keren een kortere vakantie nemen dan één keer een hele lange. De verklaring voor deze welgemeende goede raad ligt vooral bij het uitdovende effect van vakantie: mooie liedjes duren niet lang.
Geldt dit nu ook voor burn-out? Je weet wel, die vreselijke ziekte die vroeger alleen voorkwam bij verpleegkundigen, leraren en andere hulpverleners, maar die nu zowat overal de kop opsteekt? Stel je even voor dat je niet zozeer gestresst bent maar wel uitgeblust, structureel moe, leeg. Je hebt jezelf weggegeven aan klanten, collega’s, bazen en andere hulpbehoevenden. Zal vakantie helpen? Opnieuw goed nieuws. Dezelfde onderzoekers rapporteerden dat vakantie zeker helpt tegen burn-out. En wat nog leuker is: het effect blijft langer dan een maandje nazinderen. Begrijpt u nu waarom leerkrachten en vooral professoren die twee maanden vakantie broodnodig hebben? Juist… om burn-out tegen te gaan. Begrijpt u nu waarom universiteiten zo’n gevaarlijk spel spelen met hun professoren door het academiejaar te rekken tot 12 juli en ons al laten herbeginnen omstreeks 15 augustus? Te kort die vakantie. Volgend jaar geen columns meer? Zoek de verklaring niet te ver: burn-out bij ondergetekende door te weinig vakantie. En dus ligt de oplossing voor mensen zoals mezelf voor de hand: ik heb wetenschappelijk gesproken nood aan veel en lange vakanties van minstens een week: krokus, Pasen, Allerheiligen, en laten we er nog maar enkele nieuwe weken aan toevoegen: Trendsweek, antigitzwartezondagweek, Pfaffweek, schuldsaldoverzekeringsweek.
En zou je niet beter als een echt moderne werknemer je werk even meenemen? Op het strand mailen, in de bar sms’en, in de hotelkamer wat faxen. Je hebt toch wel de vakantiesfeer, de gezonde lucht, het lokale wijntje en de frisse duik in het zwembad. Zou dat niet voldoende zijn?
Het gezond verstand waarschuwt ons dat je dat toch beter niet doet. De onderzoekers verwachtten dan ook een negatief verband tussen het aantal telefoontjes, of het aantal keren dat je toch maar snel even binnenwipt op het werk en de heilzame effecten van de vakantie. Maar… hier laat het wetenschappelijk onderzoek ons in de steek. Men vond geen effect. Dus toch maar je werk in je koffer stoppen? Dat zullen bijna alle hulpverleners je afraden. Maar ja, misschien zijn die allemaal wel ‘burnt out’, en is hun oordeelsvermogen aangetast?
Goed wetenschappelijk onderzoek moet bijdragen tot nieuwe inzichten. Wat leren we uit dergelijke studies? Ten eerste de zoveelste bevestiging dat stress en gebrek aan controle hand in hand gaan. We mogen vakantie nemen zoveel we willen, zodra we op het werk de signalen krijgen dat we het zaakje lekker niet onder controle hebben, geraken we weer gestresst. Soms hebben we maar enkele uren nodig om dat gevoel te krijgen. In extreme gevallen is de weg naar het werk al voldoende om weer die zwarte stress te ervaren. En burn-out is overduidelijk een vorm van ‘leeggelopen zijn’, de energie is eindig en die is op. Zorg voor mensen vraagt blijkbaar de meeste energie. Daarom dat het fenomeen eerst ontdekt werd bij hulpverleners, vooral bij degenen met de allerhoogste idealen. En dan geldt de metafoor blijkbaar wel: af en toe de batterijen eens opladen. En dan kun je die laptop toch maar best thuis laten, want die batterijen die moet je bijna dagelijks opladen. Of is dit toch ook wel een waarschuwende metafoor? Elke dag je batterijen opladen?
In ieder geval: prettige vakantie! Of vakantie nemen nu al dan niet wetenschappelijk verantwoord is; we hopen dat het u niet veel kan schelen.
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier