Zonnig, met hier en daar een bui

Het begon als een idee om de armen in de Derde Wereld aan energie te helpen. Nu is het een grootschalig project om zonneûenergie voor eens en altijd werkbaar en betaalbaar te maken. Bezieler Livien Ven zegt dat het hem nu gaat lukken, maar in de sector heerst scepsis over de prestaties van Solarmundo.

Als een echte professor Zonnebloem wierp Livien Ven zich op de thermodynamica en voerde tal van proeven uit. Uiteindelijk koos hij voor een verbetering van de technologie van de Israëlische firma Luz. Die had met de nodige staatssteun begin jaren tachtig in eigen land en in de Mojavewoestijn (Californië) de eerste, grootschalige energiecentrales met een maximaal vermogen van 354 megawatt op thermische zonne-energie gebouwd. Parabolische spiegels, die computergestuurd meedraaien met de zon, projecteren als een vergrootglas het licht op stalen buizen met een speciale deklaag. De samengebalde hitte wekt stoom op, die op zijn beurt een turbogenerator aandrijft om elektriciteit te produceren.

Toen Luz in april 1992 over de kop ging, nam de familie Ven het onderzoeks- en productiecentrum voor zonnecollectoren in Jeruzalem over en doopte het bedrijf om tot Solel Solar Systems. Vervolgens stampte zoon Kari, samen met zijn broer Juha, Solel Consumer en Solel Europe uit de grond om in Wommelgem eigen zonnecollectoren voor huishoudelijk gebruik te produceren. Ondanks de goede referenties slaagden de bedrijven er niet in op de markt door te breken: de maximale jaaromzet bedroeg 3 miljoen euro (120 miljoen frank). In 1995 ging de zon onder voor Solel Europe. Dankzij de participatie van de Vlaamse Milieuholding ( VMH), de Antwerpse diamantair Miguel Sureda en business angel Leo Billion kon Solel Consumer het nog uitzingen tot juli 2000, maar ging toen ook ten onder.

Intussen verfijnde Livien Ven zijn zonnekrachtcentrale. Zeven jaar lang leurde hij samen met graaf Ferry de Lalaing, bestuurder bij de bank Indosuez België en kasteelheer van Zandbergen (Geraardsbergen), de hele wereld af met zijn plannen. Bijna kregen ze de kroonprins van Saudi-Arabië over de streep. Maar de technologie was nog niet helemaal klaar.

Met de hulp van Duitse en Chinese onderzoekscentra werd een oplossing gevonden. Ven, een voormalig Olympisch kampioen roeien, richtte in 1999 samen met dochter Irja (een roeister die nu negende op de wereldranglijst staat), huisvriend Miguel Sureda van Suria Holdings en Jacques de Lalaing, zoon van graaf Ferry, Solarmundo op. In Luik bouwde het bedrijf met financiële steun van het Waals Gewest (600.000 euro of 24 miljoen frank) een pilootinstallatie van 0,5 megawatt.

Samen met het Fraunhofer Institut für Solare Energiesysteme, de Chinese Academy of Space Technology, chemiereus Bayer en kunststofproducent Battenfeld, ontwikkelde Solarmundo een nieuw systeem met modulaire, vlakke spiegels. Ook vervingen ze de dure vacuümbuizen uit glas door stalen profielen, die onmiddellijk het water verdampen tot stoom. Zo kon de kostprijs met minstens 50% worden verminderd. De totale investering van het prototype bedroeg 1,3 miljoen euro of 52 miljoen frank. Jacques de Lalaing: “Aangezien we vooral de mechanische onderdelen moesten testen op roest- en zandresistentie, kozen we voor Luik als plaats van het demonstratieproject. Op de site van de buizenfabrikant TubeMeuse beschikten ze over de nodige kennis om de installatie te optimaliseren. Bovendien hoefden we ons dan niet voor elk wissewasje te verplaatsen naar Zuid-Europa of Noord-Afrika _ gebieden die van nature veel geschikter zijn voor energiecentrales op zonne-energie.”

Vergelijkbaar met gasturbines

Solarmundo ziet het groot. “Wij worden de eerste seriebouwer van thermische zonnecentrales ter wereld,” beweert gedelegeerd bestuurder Miguel Sureda. Het Europese lab voor zonne-energie bij uitstek _ Plataforma Solar de Almeria, een samenwerkingsverband tussen Ciemat (Spanje) en de Deutsche Forschungsanstalt für Luft- und Raumfahrt ( DLR) _ bestelde al 200 lopende meter spiegels om het Vlaamse patent uit te proberen.

Sureda: “Op dit ogenblik voeren wij gesprekken met vier grote energiegroepen om een zonnecentrale van 50 megawatt op te starten. De investering schatten we op 78 miljoen euro. Zo’n installatie kan in Zuid-Europa elektriciteit produceren tegen 10,4 eurocent per kilowattuur. Als je de capaciteit verhoogt naar 200, 400 of 800 megawatt, zakt de kostprijs respectievelijk naar 7,1, 6,1 en 5,6 eurocent per kWh. Dat is vergelijkbaar met de huidige gasturbines.” Concrete namen van mogelijke partners wil Solarmundo nog niet geven. Maar naar verluidt zijn de onderhandelingen met het Spaanse nutsbedrijf Endessa het verst gevorderd. Tot veler verwondering vertonen de olieconcerns geen belangstelling. Sureda: ” BP Solar en Shell Renewables zijn vooral actief in fotovoltaïsche zonnecellen. Maar dat is een nichemarkt voor huishoudelijk gebruik, waar de marketing veel makkelijker verloopt en de politieke steun veel sterker is. Bovendien vergen deze projecten geen mega-investeringen, zoals thermodynamische krachtcentrales.

Maar niet iedereen is zo enthousiast. Een investeerder van het eerste uur gelooft niet meer in Solarmundo: “Veel geblaat, weinig wol. Mijn participatie in Solel heeft me geen frank opgebracht, integendeel. Bovendien schermt Sureda graag met namen. Het is niet omdat een multinational onderdelen levert, dat die 100% achter het project staat.”

Volgens de jury van het Duitse weekblad Wirtschaftswoche biedt het concept wel mogelijkheden, maar blijft de businesservaring van Solarmundo beperkt. Technisch en economisch gezien klopt het verhaal op papier, maar in de praktijk heeft de pilootinstallatie nog altijd geen echte stroom geproduceerd. De hoeveelheid stoom is te klein om er op een economische manier elektriciteit van te maken.

Geen sant in eigen land

In België hangt er wat mist rond Solarmundo. Paul Decraemer, de voormalige gedelegeerd bestuurder van Solel Consumer en thans algemeen directeur van Sustainable Energy Venture _ het investeringsfonds van de VMH en Dexia _ weigert informatie over de familie Ven en Solarmundo te geven. Bij het onderzoekscentrum Imec en bij de energiedenktank ODE Vlaanderen heeft men al van de namen gehoord, maar meer weten ze ook niet. Belsia _ de koepel van Belgische producenten en leveranciers van zonne-energiesystemen _ reageert terughoudend. Noch Solel noch Solarmundo zijn ooit lid geweest van de beroepsfederatie.

Bovendien blinkt de familie Ven niet uit in transparantie. Niemand is ooit wijs geraakt uit de wirwar van aanverwante bedrijven uit België ( Solarmundo), Israël ( Solel Solar Systems), Curaçao ( Solel Antilles), Luxemburg ( Suria Holding), Nederland ( Solven Holding) en Ierland ( Ven Holdings Overseas). Bovendien vraagt iedereen zich af waar al het geld voor de onderzoeks- en ontwikkelingskosten vandaan blijft komen.

“Mijn familie en ik hebben ons hele fortuin _ enkele miljarden franken _ in het project gestoken,” antwoordt Livien Ven. “”Ik ben een idealist, maar geen naïeveling. De kans op succes is klein, maar de oplossing bestaat. Dat geloof houdt me recht. Gelukkig hebben ontwikkelingslanden zoals China, India en Koeweit wel belangstelling voor ons systeem. Daar ligt de redding van de aarde.”

Eric Pompen

“Ontwikkelingslanden zoals China, India en Koeweit hebben belangstelling voor ons systeem. Daar ligt de redding van de aarde.”

[Livien Ven, Solarmundo]