Het Zoute: vakantieoord voor rijke Vlamingen en frigoboxtoeristen? Neen. In de winter is het een microkosmos van oude en nieuwe rijken, actief of op rust. Hoe brengen zij de koude kerstdagen door? Trends kijkt achter de hoge villamuren van een mondaine wereld.
Knokke, woensdag 10 december. Tumult op de vroegmarkt. Geen verse truffels in de delicatessenkraam La Cucina? “Nou, dat is dan wel een probleem,” bijt een Nederlandse met een Noord-Brabantse tongval. Eerder zagen we haar bij de bloemenkraam van Kristien Lantsoght afgeven op de “nare handel” in kerstbomen. Lantsoght, een bloedmooie brunette in strakke spijkerbroek, heeft haar dagje niet.
De markt van Knokke is goed voor meer dan 90 % van de truffels die La Cucina verkoopt (tegen 40 tot 75 euro per stuk). “En ik moet hier amper vertellen hoe je ermee omspringt,” zegt Reimond Vandenbussche van de delicatessenzaak. “Mensen hier integreren moeiteloos kwaliteitsproducten in hun keuken.” Zijn truffelboter, -olie, -deegwaren, -kaas en tutti quanti vliegen over de toonbank.
De markt symboliseert het fenomeen van de conspicuous consumption oftewel pronkzuchtige consumptie, dat een eeuw geleden werd beschreven in ‘The Theory of the Leisure Class’ (1899). De auteur, econoom Thorstein Veblen, schetst de mateloze spenderingsdrift “in het zicht van de ongewassenen en ongeletterden” waarmee superrijken willen bewijzen dat ze de beteren zijn van deze wereld. Recent nog noemde de auteur Richard Conniff in ‘Beestachtig Rijk – De rijken der aarde als eigenaardige diersoort’ de isolatie van de rest van de bevolking “de eerste stap in een evolutieproces”. Hij bestudeerde een gemeenschap “met haar eigen gedragingen, haar eigen codes, haar eigen taal, haar eigen gewoonten”.
Trends zocht naar de culturele soort die Conniff de “homo sapiens pecuniosus” noemt. En vond die in het Zoute.
Het Zoute leven
De familie Ortmans woont hier al zeventig jaar. Jean-Eric Ortmans, die zich ooit onledig hield met het voorzitterschap van de Cockeries d’Anderlues (Verviers), verpersoonlijkt het Zoute leven. ‘s Ochtends toert hij met z’n caddie en de labradors naar de ‘Dievenhoek’, de rij van prijzige kwaliteitswinkels tegenover de kerk van de dominicanen. Hij koopt er handgepelde garnalen bij Irma en een snede kwaliteitsham bij Grappe de Raisins, waar de familie Hannon al decennia de plak zwaait. In de lokale krantenwinkel tref je ‘s morgens genoeg chief executive officers aan om een managementseminarie te vullen. “Jawel, hier wordt nog op de Lotto gespeeld,” monkelt een bezoeker. “Niet zelden voor 150 euro.”
Later trekt Ortmans naar de Maré op de Kustlaan, om er broodjes te kopen. Op hoogdagen moet je hier soms een half uur staan aanschuiven. Zelf troffen we er habitué burgemeester Léopold Lippens, genietend van een tomatensoepje. De Merveilleux-gebakjes zijn razend populair. Niet zo lang geleden reed er een taxichauffeur langs voor twee stuks. Hij vertrok met de zoetigheden richting Parijs.
Na halfelf trekt Ortmans tijd uit voor sport: de Royal Zoute Golf Club. ‘s Middags drinkt hij in de Carlton op Place m’as tu vu (minder bekend als het Albertplein) zijn cocktail op basis van Pimm’s. Dan volgt een lichte lunch. Wordt hij ‘s avonds ergens uitgenodigd – zoals voor ‘Choucroute Autrichienne à la Champagne’, verleden week – springt hij even binnen bij Kristien Lantsoght van de Coin Fleuri. Bij gebrek aan invitaties tref je Ortmans ‘s avonds in de Bora Bora op de Zeedijk. “Steeds met vrienden,” aldus het lid van de Club van Lotharingen, dineert hij later in een van de nabijgelegen restaurants. La Petite Tortue heeft uitstekende rosbief, bijvoorbeeld. Ortmans past voor een achterafje in de Number One onder het Knokse casino (publiek: chic en chicks met in hun kielzog oudere heren). De Knokke Out in de Oosthoek (‘the place to sea’) is dan weer iets te ver en te lawaaierig. En vooral, in deze periode: dicht.
Tot daar zijn winterprogramma. In de zomer zie je hem, zeker tijdens het weekend, amper op zijn favoriete plekjes. Ortmans: “Te veel toeristen.”
Een duur bejaardentehuis?
Is het Zoute met z’n tweeduizend villa’s het duurste bejaardentehuis van Vlaanderen? Neen. Na een greep in ons databestand vinden we ook een resem actieve CEO’s met domicilie in Knokke-Heist.
Ortmans woont in het meer exclusieve deel van het Zoute, tussen de Zoutelaan en de Royal Zoute Golf Club (‘Zoute Centrum’ op het kaartje). Hier vindt u, vlakbij het Koningsbos, ook de exclusieve villa van de Roeselaarse familie Jonckheere, die haar busbedrijf in 1994 aan het Nederlandse Berkhof verkocht. Ook voormalig jeansfabrikant Pierre Salik betrekt in een discrete hoek een luxueuze villa, ooit nog een hotel. Voorts leeft hier Albert Dierckxens, die zijn bedrijf verkocht aan Unique Interim.
De toplocatie (letterlijk en figuurlijk) hier is de villa van de familie Lippens. De woning van Maurice Lippens (Fortis) is gebouwd op “den Hul”, zoals de lokale inwoners het heuveltje noemen waar de Compagnie Het Zoute en haar trawanten het lot van Knokke bedisselden. Dit adelaarsnest biedt een spectaculair uitzicht op de polders, waar het verblijf van Aldo Vastapane (bij het ter perse gaan nog Sobelair) als een versterkt bolwerk tussen de koeien opduikt.
Tussen de Zoutelaan en de kust (‘Zoute Noord’ op de kaart) treffen we bekende namen. Vlakbij de kerk – louter toeval, overigens – heeft Paul Buysse (Bekaert) zijn buitenverblijf. Hij woont niet ver van de nieuwe villa (voor één keer niet in het wit) van de familie Sioen en het verblijf van de Van Thillo’s. Frans Van Antwerpen, de gewezen topman van bankverzekeraar Bank J. Van Breda & co. , heeft een appartement aan de Kustlaan. Daar woont ook gewezen FC Brusselsûvoorzitter Alain Van den Weghe, de notaris die er onlangs mee kapte nadat hij in de cel was beland in verband met een gerechtelijk onderzoek naar oplichting. Vlakbij resideert Roger Boas, de CEO van het defensiebedrijf Asco, in een (verkavelde) villa nabij het tennisterrein. Claude Deseille, de topman van Winterthur, huist in een klassevilla op een boogscheut van Jean Van Milders (Carestel), vlakbij de paardenweiden op het einde van de Zoutelaan.
Daar, tegen het Zwin, bevinden zich een paar exclusieve villa’s, zoals die van burgemeester Léopold Lippens en mecenas-schilder Roger Nellens. Zijn familie bouwde het Knokse casino en ontwikkelde het Albertstrand. Een erg mooie villa met uitzicht op de Zwinbosjes behoort aan François Tytgadt, een van de hoofdaandeelhouders van de Belgische Betonmaatschappij en gewezen topman van Metalunion in Sint-Niklaas, dat onlangs de deuren sloot.
Villa Albert Frère
Dichter tegen de kust, met uitzicht op de bosjes, staat het appartement van Albert Frère. Insiders weten dat hij de binnenmuren van de bovenste verdieping heeft gesloopt en een lift heeft laten installeren die alleen daar en in de goed beveiligde kelder stopt. Als de GBL-topman ‘s morgens de melk gaat halen, treft hij misschien zijn medebewoners Léon Seynave ( Mitiska) of Gino De Raedt (ooit Europdata Systems) in badjas. Nabij hun appartementsblok staat de ‘Banaan’, een ooit modernistisch gebouw in de vorm van deze vrucht. De raad van bestuur van de eigenaars werd ooit geleid door de persschuwe ex-procureur-generaal van het Hof van Cassatie, Eliane Liekendael. Ook Georges de Graeve, gewezen topman van BP Belgium, bewoont in deze buurt een luxueuze villa.
Het Zoute schoof de voorbije vijftien jaar op naar het oosten. Het Oosthoekplein was ooit een buurt van de gewone Knokkenaars, die verzamelden in het volkse Hof van Vlaanderen. Een kleine woning kostte er tien jaar geleden 4 miljoen frank. Onlangs werd er een op de markt aangeboden voor 1 miljoen euro. Na amper twee dagen was het huis verkocht.
Na de ‘Anschluss’ door het Zoute is de Oosthoek vooral populair bij de jongere generatie, Antwerpse diamantairs en vastgoedondernemers. Ook Axelle Red huurt er een huis, en is een graag geziene gast in het visrestaurant Le Bistrot de la Mer of het nabijgelegen Vierwegen.
Zoals gezegd is het tot nog toe geschetste Zoute het exclusiefst. U telt er 2 miljoen euro neer voor ietwat villa. “Deze buurt heeft potentieel voor privé-bewakingsdiensten omdat de schrik er goed in zit bij sommigen. Er gebeuren nogal wat carjackings,” aldus Kristof Waelkens van Cobelguard. Pal voor de golfclub heeft het bewakingsbedrijf onlangs een surveillancewagen neergepoot. “Potemkin-bewaking,” noemen de bewoners het onbemande vehikel.
Kneuterige kitsch
Ten zuiden van de golfclub koopt u al een villa voor 1 miljoen euro. Ook hier palmt ondernemend België een wijk in. ‘Het Kalf’ was ooit de uithoek, maar kreunt nu onder het ‘Koch-effect’.
Dominique Koch is een gedreven onderneemster die volkshuisjes opkoopt, ze met een klad verf en een houten gevelconstructie een typisch ‘Normandisch’ karakter geeft en ze dan duur voortverkoopt. De kneuterige kitsch verspreidt zich als een virus door het Zoute.
In Het Kalf vindt u ook mooiere villa’s, zoals die van de familie Vanden Boeynants en, even verder, de woning van Sidmar-topman Hedwig Vergote. In deze buurt woont ook Jean Braem, gewezen topman van Vos Cargo Logistics (ex- Sigma Trans). Braems medestichters van New Impriver en Punch, Freddy Gysel en Hubert Demey, wonen dan weer in het centrum van Knokke.
Daar treft u ook, met uitzicht op zee (voorlopig toch, gezien een nakend bouwproject), het appartement van Herman Verwilst (Fortis). Even verderop woont zijn vroegere CEO Valère Croes naast een appartement van een andere bankier, Michel Bouteille (Dexia). Gaan ze af en toe een Duvel drinken bij de brouwersfamilie Moortgat, die achter de hoek woont? Voorts woont steenbakker Peter Swenden uit Rumst in deze buurt. Ex- Lernout & Hauspie-bestuurder Philip Vermeulen vond er ten slotte een op het eerste gezicht bescheiden appartement tegen de dijk.
Op de dijk zelf huizen ook heel wat serieuze en minder serieuze ondernemers. Ludo Deferm van het vroegere Antwerpse wisselkantoor Deferm en Cie woont in een appartement in Duinbergen, ver van het gewoel in het Zoute. Bruno Brouwers, ooit actief in de sector van de klinische labs en in opspraak gekomen tijdens het proces- De Nul (over belastingfraude en omkoping), huist dan weer in een dijkappartement dichter bij het centrum. Een paar blokken verder woont Fred Vande Vyvere, ooit actief in de luchtfotografie met zijn uit de Matexi-groep gegroeide bedrijf Eurosense.
Kerst in Knokke
Overal in het Zoute duikt de kerstverlichting op, wat volgens een barones “van de villa’s net bordelen maakt, maar dat is een kwestie van smaak”. De wedstrijd van de mooist versierde villa wordt steevast gewonnen door Wilfried Hannon, de slager op pensioen uit de Roggelaan. “Iedereen mag ‘s avonds een bezoekje brengen aan mijn verlichte tuin,” glundert hij. “De poort staat open. Ik maak trouwens geen kans op de eerste prijs. Wel een eervolle vermelding buiten categorie. Ach, de aangespoelden moeten ook eens kunnen winnen.”
Aangespoelden of niet-Knokkenaars die zich definitief vestigen in het kuststadje, wegen flink door op de vastgoedprijzen. “Een olievlek,” zo noemt Marc Schlüter van Pavillon Du Zoute – een gezellig familie- en seminariehotel in de Oosthoek – de uitbreiding van het Zoute. “De Knokse middenstand wordt naar het binnenland gedreven in de zoektocht naar een mooie woning.”
Jean Van Milders, ex-topman van Carestel, vreest dat het succes van Knokke zich tegen de bewoners zal keren. “De infrastructuur dreigt problematisch te worden omdat de Compagnie en andere vastgoedbedrijven de wooncapaciteit en de prijzen ongebreideld opdrijven. Het Zoute dreigt een getto van welgestelde burgers te worden.”
Compagnievoorzitter Maurice Lippens noemt deze uitleg “kwatsch”. “Onze meeste gronden zijn al verkocht. Mensen als Van Milders – de markt, dus – jagen de prijzen de hoogte in. Knokke is duur omdat men er gezien wil worden.”
Architect Hans De Keyser woont in het verderop gelegen Westkapelle. “Het Zoute-effect laat zich voelen tot in Ramskapelle, Oostkerke en Hoeke, waar je al meer dan een half miljoen euro betaalt voor een villaatje.” Ter illustratie: voor een sociale woning in een recent project leggen jonge gezinnen al gauw 225.000 euro neer.
Met z’n allen op een hoop
Wat bezielt zakenmensen om op een hoop in het verre Knokke te gaan zitten? Zijn Claude Deseille, Jan Coene (Picanol), Luc Geuten (Mitiska), Didier Bellens (Belgacom), Albert Frère, Emmanuel van Inis (Suez), Herman Van Thillo, Jacky Sioen, Patrick De Pauw ( CIC) en Paul Buysse dan zo verknocht aan hun job, dat ze 6500 euro instapgeld betalen om tijdens hun vrije tijd op de Royal Zoute Golf Club opnieuw dezelfde zakenrelaties te ontmoeten?
Regel nummer één, legde Léopold Lippens ons ooit uit: “Tijdens het golfen zijn zaken taboe. Niets belet je echter om in de club gedurende een paar minuten snel informatie uit te wisselen.” “Denk alstublieft niet dat we in de golfclub contracten afsluiten,” aldus Paul Buysse. “Dat doen we tijdens de week. In de club geniet je van een filet américain met frietjes. En ik praat er met Jan Coene niet over de zaak. Wel over Vlerick en de kinderen.” Coene verblijft overigens niet in het Zoute, maar in Duinbergen, waar hij zeer onlangs prins Filip en eega Mathilde mocht ontvangen.
Ook de Royal Zoute Tennis Club is een ontmoetingsplaats. “Echte Zoutois gaan echter naar de club van Duinbergen, omdat die het hele jaar open is,” weet Roland Cracco, CEO van het immobiliënkantoor Hugo Ceusters, die een moderne villa kocht ten zuiden van de golfclub. “Mijn kinderen verblijven er in de zomer en tijdens de weekends,” aldus Cracco. “Ideaal, dus. Maar ik zou ze hier nooit laten opgroeien. Ze krijgen hier een compleet vertekend beeld van de realiteit.”
Cracco zelf is trouwens meer een zeiler. Dat doet hij in de Royal Belgian Sail Club op het einde van de dijk, waar ook Dirk Bisschops (Bulo), Pierre Macharis (VPK Packaging) en de families Moortgat, Seynave en Peterbroeck (Petercam) elkaar treffen.
Miserie achter de villamuren
De acht misvieringen in de dominicanenkerk zijn tijdens de vakantie een sociale gebeurtenis op zich. Bij mooi weer dringen zeshonderd mensen voor een plaatsje op de buitenplaats. Topondernemers, zoals Frère en De Graeve, vinden op rustiger momenten soelaas in de zeer discrete hoekjes van de kerk.
Pastoor Gerard Braet: “Tijdens het drukke zakenleven ruimen metafysische of religieuze beslommeringen plaats voor de dagelijkse actie. Maar dergelijke gedachten blijf je niet onderdrukken. In een rustige vakantieperiode of op latere leeftijd komt dat los. Je zou ervan versteld staan hoeveel zakenmensen hier de geestelijke rust herontdekken.”
Tijdens de week legt pastoor Braet huisbezoeken af. “De hoge muren van de Knokse villa’s verbergen veel miserie,” weet hij. “Koppels hoopten op een kwaliteitsvolle levensherfst, maar worden na enkele jaren geconfronteerd met ziekte of dood. De mooiste villa compenseert dat niet.” Zeker in deze donkere winterdagen borrelen zwaarmoedige gedachten naar boven en dikwijls is er niemand om ze te helpen verwerken. “Eenzaamheid, verborgen achter schone schijn.” Beaamt Kristien Lantsoght: “Mijn winkel heeft voor heel wat bejaarde mensen een sociale functie. Ze komen er voor een gesprek dat ze in hun lege huis niet kunnen voeren.”
Trends had een afspraak met de weduwe van een ondernemer uit de metaalsector, die op enkele kilometers van het Zoute woont in een kast van een villa op een domein van 8 hectare. Schilderijen en beeldhouwwerken van topartiesten ( Constant Permeke, Henry Moore…) tooien nonchalant haar huis. “Na een leven dag en nacht werken en veel problemen, konden we dan eindelijk met pensioen,” getuigt ze. “Twee jaar later overlijdt mijn man, amper 63. Het Knokse highlife interesseert me niet. Ik pendel tussen mijn villa hier en mijn appartement in Saint-Tropez. In beide komen de muren na enkele dagen op me af. Ik heb eigenlijk alleen contact met een paar goede vriendinnen, de kapper en mijn personeel. Was het dat allemaal waard?”
Een Compagnie-directeur signaleert een ander fenomeen: verdoken armoede. “Heel wat villa’s herbergen oudere mensen, wier familie hier al decennia woont. Dikwijls ontbreken de middelen voor het dagelijks onderhoud, zodat de woonst stilaan verkommert. Verkoop dan toch en verhuis naar een comfortabel appartement aan de kust, denk ik dan. Maar de herinnering aan vroeger bemoeilijkt veelal die rationele overweging.”
De Kempen is geen optie
Deze trieste kant van het Zoute is de uitzondering. “Deze plek is ideaal voor actieve grootouders,” glundert Jean Van Milders, ex-topman van Carestel. “We kwamen al 35 jaar met vakantie naar Knokke. Pensioen in mijn geboortedorp was geen optie. Het verafgelegen Geel is weinig attractief voor het jonge geweld. In de weekends is het hier een drukte van jewelste. Iets te druk, en daarom huren we voor de kinderen een villa even verderop.”
Voor de rest geniet Van Milders op zijn fiets en te voet van de natuur in de polders. Mevrouw legt geregeld een kaartje met andere dames. Aan het strand zie je ze weinig. ‘s Zondags blijven ze ook weg uit de ‘Avenue Littorale’ (Kustlaan), volgens Van Milders “een megastore van grote merken”. “Ik wil niet constant over het voetbal worden aangeklampt,” verklaart de gewezen voorzitter van AA Gent. “Liever ga ik buurten met een zjat koffie bij Jacky (Sioen), Paul (Buysse) of andere vrienden. Voor de rest is het een droom om in de zalige zon achter de hoge hagen naakt in mijn zwembad te ploeteren.”
Eén van de weinige sociale evenementen die kunstkenner Van Milders wel bezoekt, is de zomerreceptie van Roger Nellens. “Alle notabelen van Knokke, – de families Lippens, Seynave, noem maar op – zijn er aanwezig. Ik bewonder de monumentale Dragon van Nikki de Saint-Phalle in Nellens’ tuin.”
De familie Nellens was decennialang de spil van het culturele en artistieke leven rond het Knokse casino, waar sterren als Edith Piaf, Frank Sinatra, Duke Ellington en Charles Aznavour optraden en Joan Miró, Paul Delvaux, René Magritte en anderen tentoonstelden. “Die tijd is voorbij,” weet Roger Nellens. “De motor van Knokke, het casino, is stilgevallen. Partouche, de nieuwe eigenaar, maakt verlies, zodat de sponsoring van evenementen sowieso onmogelijk is.”
Oude en nieuwe rijken
Naast de massarecepties, vinden er in het Zoute heel wat besloten feesten plaats. “Een groep van 100 tot 150 families beheerst het highlife,” aldus Roland Cracco (Hugo Ceusters). “Doe geen moeite. Een gewone bedrijfsleider geraakt niet in dit kringetje. Ze feesten onder elkaar.”
Roger Nellens woont al heel zijn leven in het Zoute. Hij getuigt: “Oud geld en de adel blijven discreet. Nieuw – vooral Vlaams – geld toont zijn rijkdom. Op Waregem Koerse zwelgen nieuwe rijken champagne en pronken de vrouwen met juwelen. Oud geld verafschuwt zulke manieren. Het is een andere wereld.”
Conspicuous consumption: slechte manieren? Aangespoelden geraken behoorlijk gefrustreerd door de pikorde die ze uitsluit van de wereld van het oude geld. Cracco: “Hebben ze heel hun leven keihard gewerkt, kopen ze een villa in Knokke en worden ze nog geweerd door een bepaalde klasse. Ook dat is het Zoute.”
Hans Brockmans
De kneuterige kitsch verspreidt zich als een virus door het Zoute.
“Geen verse truffels? Nou, dat is dan wel een probleem.”
“De hoge muren van de Knokse villa’s verbergen veel miserie.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier