Zin en onzin van het maximumloon

Moet er naast het minimumloon een maximumloon worden ingevoerd? Het internationale debat hierover komt stilaan op gang. In België is dat maximumloon amper een issue.

Vanuit de Verenigde Staten en de Angelsaksische wereld in het algemeen komt het idee overgewaaid dat we misschien het best weer een maximumloon invoeren. Maar dan niet door het opleggen van een nominaal bedrag als maximumloon. Wel door de belastingen op de hoogste lonen zodanig hoog op te trekken dat een buitensporig salaris niet meer interessant is. En als het niet kan via een belasting, kan de overheid opleggen hoe groot de loonkloof tussen een topmanager en een gewone werknemer mag zijn.

De aanhangers van een of andere vorm van maximumloon geven die loonkloof als reden. Onderzoek van het Britse High Pay Center, dat vorig jaar werd gepubliceerd, leert dat de CEO’s van grote bedrijven in 1980 een salaris hadden dat 20 keer hoger was dan dat van een gemiddelde werknemer. Ondertussen ligt het loon van de CEO 160 keer hoger.

‘Onaanvaardbaar in crisistijden’, stelt de Britse econoom Simon Wren-Lewis. ‘Waarom geen maximumloon afdwingen via een belastingtarief dat zo hoog is dat niemand nog een exorbitant salaris wil betalen?” Een onderzoek van de economen Thomas Piketty, Emmanuel Saez en Stefanie Stantcheva uit 2011 komt tot dezelfde conclusie: de loonkloof moet omlaag en dat kan enkel door de invoering van een loonplafond.

Een billijke loonspanning

De discussie over het maximumloon mag in de Angelsaksische wereld al op gang komen, in België is er dus amper iets van te merken. Zelfs ter linkerzijde staat het niet bovenaan de prioriteitenlijst.

Daar zijn verschillende redenen voor. Een eerste is dat er nog altijd veel economen zijn die wijzen op de onzin van een maximumloon. Dat komt omdat het pleidooi voor een maximumloon wordt gekoppeld aan het principe van de billijke loonspanning (het verschil tussen het laagste en het hoogste loon). Cijfers van Hay Group leren dat de loonspanning in België gemiddeld 1 op 16 is. De CEO verdient dus gemiddeld 16 keer meer dan de minst betaalde werknemer in het bedrijf. In Nederland is de loonspanning vergelijkbaar. In Frankrijk loopt die op tot 21 en in Groot-Brittannië tot 24. Een systeem waarbij de loonspanning wordt opgelegd aan bedrijven voert onrechtstreeks een maximumloon in. Volgens de Nederlandse onderzoeker Hugo Van Reijen is dat economisch inefficiënt, zeker in landen waar de gemiddelde loonspanning beperkt is. En daar onderscheidt een land als België zich van de VS waar de loonspanning tot 400 of meer kan oplopen. Van Reijen: “In landen met een lage loonspanning wordt het voor een bedrijf moeilijk om krachten weg te halen bij de concurrent die het maximumloon al betaalt.” Van Reijen wijst er ook op dat een maximumloon slechts kan werken als het wereldwijd wordt ingevoerd. “Het is waarschijnlijk, dat wie meer waard is dan het maximumloon, zich aangemoedigd zal voelen te emigreren naar een land waar geen maximumloon bestaat. De negatieve gevolgen van een braindrain zijn gekend.”

Geen exorbitante lonen

Een andere reden waarom het maximumloon in België geen strijdpunt is, heeft te maken met de hoogte van de Belgische managementlonen. In vergelijking met andere EU-landen zijn die zeker niet exorbitant. Als we het volledige salarispakket bekijken (inclusief vast salaris, bonus en verloning in aandelen), dan is het Verenigd Koninkrijk duidelijk het gulst. De grootste bedrijven met een balanstotaal van meer dan 5 miljard euro betalen hun CEO 4,7 miljoen euro (mediaan). Tweede in de rij is Duitsland met 3,1 miljoen euro. Op een afstand volgen Nederland (2,5 miljoen euro) en Frankrijk (2,3 miljoen euro). België sluit de rij van de onderzochte landen af met bijna 2 miljoen euro. In België is er dus zeker geen sprake van buitensporige topsalarissen. Daar komt nog bij dat de vorige Belgische regering heeft beslist dat het loon van een overheidsmanager in een bedrijf dat onderworpen is aan internationale competitie geplafonneerd is op 650.000 euro.

De derde reden waarom het maximumloon hier niet hoog op de agenda staat is dat de inkomens in België al sterk worden herverdeeld, zonder zo’n plafond in de privésector. Nergens in Europa is het beschikbare inkomen zo gelijk verdeeld als in België. De fiscus en de sociale zekerheid maken dat een flink deel van het inkomen van rijk naar armer wordt verschoven. De 10 procent rijkste Belgen hoesten bijna 50 procent van de totale personenbelasting op. Al met een gemiddeld inkomen komt men in de hoogste belastingschijf terecht.