Zelfleiderschap: van het voetbalveld tot de werkvloer

Een onderneming is gebaat met medewerkers die zich kunnen engageren als leiders met verantwoordelijkheden. Dat is de kern van het nieuwe managementboek van voetbaltrainer Georges Leekens en consultant Roland Juchtmans.

Georges Leekens is er de voorbije jaren meer dan eens in geslaagd een voetbalploeg prestaties te laten neerzetten die weinige insiders voor mogelijk achtten. Eind jaren negentig loodste hij de Rode Duivels voor een groot deel op basis van wilskracht naar de eindronde van het WK voetbal in Frankrijk. De voorbije jaren deed hij AA Gent meer dan eens boven zichzelf uitstijgen. En dit seizoen heeft hij Lokeren onder zijn hoede, een ploeg die vorig jaar aan de degradatie naar tweede klasse ontsnapte maar dit jaar een aardige middenmotor blijkt te zijn.

Dat Leekens zo’n ommekeer kan realiseren, is onder andere te verklaren door de aandacht die hij aan de principes van zelfleiderschap geeft. Hij houdt een pleidooi voor responsabilisering en geloof in zichzelf. Iets dat zowel voor de sport als voor het bedrijfsleven geldt. Leekens pende dat credo neer in De match van je leven. Wat je moet weten over leiderschap en zelfleiderschap.

Hij schreef het boek samen met Roland Juchtmans, coauteur van Winnen door teambuilding dat bijna tien jaar geleden van de persen rolde. Juchtmans is de ontwikkelaar van het ‘matchconcept’, dat in veel ondernemingen wordt gebruikt als leiderschapssysteem en procedure voor efficiënt prestatiemanagement. “In dat concept zijn leiders ambitieus,” legt Juchtmans uit, “maar hun ambitie richt zich vooral op hun organisatie en niet op zichzelf. In de matchaanpak hebben we een methode ontwikkeld om het karakter en al de mogelijke persoonlijke eigenschappen van de leider los te koppelen van zijn dagelijkse activiteit. Dat leiderschap moet doorgegeven worden aan de medewerkers.”

Is Georges Leekens daar een goed voorbeeld van?

ROLAND JUCHTMANS. “Als leider heeft hij kenmerken van het level-5 leadership van Jim Collins, omdat hij zichzelf wegcijfert in het belang van zijn team. Nog meer is hij een echte ‘match leader’. Hij haalt het beste uit zijn spelers en zorgt ervoor dat ze bescheiden blijven. Hij zal zich er nooit aan bezondigen zijn frustraties op het team uit te werken. Eerder zoekt hij naar de oorzaken door actief te luisteren naar de spelers. Ik ken Georges al twaalf jaar. We kwamen met elkaar in contact via zijn broer, René Leekens, de directeur van de Kamer van Koophandel in Leuven.”

GEORGES LEEKENS. “Roland en ik hebben in de loop der jaren verschillende gesprekken gevoerd over zelfleiderschap. Ik geef toe dat ik vroeger zeker niet de man was die veel heil zag in teambuilding. Ik was gewonnen voor een dictatoriaal leiderschap waarbij charisma centraal stond. Ik had moeite met loslaten en delegeren. Ik voelde mij alleen verantwoordelijk voor de mindere resultaten, omdat ik mijzelf buiten het team plaatste. Nu zie ik mezelf meer als een deel van het team dan als de leider die er boven moet staan. Concreet betekent het dat je de mensen rondom jou laat groeien en er overleg mee pleegt. Leiderschap is een zaak van iedereen geworden. Je mag ook niet bang zijn om je emoties te tonen en je fouten toe te geven.”

De leider is dus niet meer die autoritaire figuur die hij vroeger was …

JUCHTMANS. “Meer en meer moeten werknemers leiding op zich nemen. Je moet entrepreneur worden in je eigen bedrijf. Let op, dat is niet zo nieuw. Het woord empowerment bestaat al 30 jaar, maar te weinig bedrijven passen het toe. Een breed programma waarbij iedereen betrokken wordt of systemen van zelfcoaching, dat is in België amper bekend. Wij hebben het toegepast in de Bank van Breda zodat dat een zeer dynamisch bedrijf is geworden.”

Managers worden ondertussen nog altijd op een verhoog gezet en goed betaald.

JUCHTMANS. “De topmanagers zijn de uithangborden van het bedrijf. Maar intrinsiek is hun invloed op het eindproduct van het bedrijf niet zo overweldigend groot. Als je Good to Great van Jim Collins leest, dan merk je dat alle bedrijven die gekwalificeerd staan als ‘great companies’ allemaal nederige CEO’s hebben die niet bekend zijn.”

Hoe pas je dat nieuwe leiderschap toe op het voetbal? Je staat aan de rust 3-0 achter. Volgt dan geen donderpreek meer in de kleedkamer?

LEEKENS. “Die tijd is voorbij. De spelers onder druk zetten heeft weinig zin. Het komt eropaan eerst uit te blazen, ze weten ook dat ze niet goed hebben gespeeld. Iemand kan een slechte dag hebben maar daarom hoeft het team niet uit elkaar te vallen. Hier is zelfdiscipline een oplossing.

“Een analyse vlak na een barslechte wedstrijd is verkeerd. Iedereen is een vat vol emoties. Dan ga je een destructieve analyse maken. Spreek over de minder goede punten wanneer de ploeg een paar dagen later een uitlooptraining doet. De druk valt weg en dan voelt een speler zich beter. Zo iemand zal later meer verantwoordelijkheid nemen.”

Kan je nog iemand de levieten lezen in het nieuwe model?

LEEKENS. “Ja, als iemand vijf keer in de fout gaat. Die handelt dan tegen de regels van het team en dus tegen de regels van zichzelf. Als iemand een boete krijgt, gooien we het geld in een pot. Die pot is er niet voor het bestuur maar voor de spelers. Het komt ten gunste van het elftal.”

Betekent zelfleiderschap ook meer vrijheid?

LEEKENS. “Om gemotiveerde mensen te krijgen en te houden moet je ze de raad geven om zelf hun programma op te stellen. Glenn De Boeck was een beperkte voetballer, maar dacht op alle vlakken drie passen vooruit. Hij wist wat zijn gaven en gebreken waren en wist op basis daarvan hoe hij moest trainen. Dat noem ik verantwoordelijkheid geven naar beneden.”

Georges Leekens en Roland Juchtmans, De match van je leven: wat je moet weten over leiderschap en zelfleiderschap, Standaard Uitgeverij, 2007, 176 blz., 19,95 euro

Op zaterdag 3 november om 11 u. (zaal Architectura, rechts) wordt het boek voorgesteld op de Antwerpse boekenbeurs. Trends geeft 50 duotickets weg voor de voorstelling. Om een kans te maken, volstaat het een e-mail te sturen naar trends@trends.be. Het ticket geldt meteen als toegangsbewijs voor de hele boekenbeurs.

Alain Mouton en Daan Killemaes